با توجه به مزاحمت‌هایی که در سال‌های گذشته دولت باکو در مسیر ارتباط زمینی ایران به ارمنستان و روسیه ایجاد کرده بود، تغییر در وضعیت حاکمیتی قره‌باغ می‌تواند برای تهران به‌ویژه در زمینه تکمیل دسترسی جاده‌ای کریدور شمال-جنوب از خلیج‌فارس تا روسیه یک چالش باشد. تهاجم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به اوکراین، اروپایی‌ها را برای یافتن تامین‌کنندگان جایگزین گاز طبیعی به تکاپو انداخته است. یکی از گزینه‌‌‌های امیدوارکننده، انتقال صادرات و اتصالات انرژی از طریق «کریدور میانی» است که قزاقستان را از طریق دریای خزر، جمهوری‌آذربایجان و گرجستان و از طریق دریای سیاه به ترکیه و اروپا وصل می‌کند. گذرگاه میانی که به‌عنوان مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) هم شناخته می‌شود، می‌تواند مانند کریدور شمالی که تحت کنترل روسیه قرار دارد و تا همین اواخر مسیر ترجیحی برای حمل‌ونقل ریلی بین اتحادیه اروپا و آسیا بود، به اروپایی‌‌‌‌ها کمک کند. طبق ادعای هریتیج، چین در گذشته امیدوار بود کریدور میانی یا ترانس‌خزر را به‌عنوان بخشی از طرح توسعه کمربند و جاده(BRI)  در انحصار خود درآورد اما کشورهای این مسیر به‌شدت نسبت به مشارکت پکن محتاط شده‌اند.

از نظر این تحلیل، کریدور میانی ممکن است ارزان‌‌‌‌ترین مسیر حمل‌‌‌‌‌ونقل نباشد اما در دنیای پرتلاطم و جنجالی کنونی که تنوع زنجیره‌‌‌‌های تامین ریسک کشورها را کاهش می‌دهد، می‌‌‌تواند گزینه‌ای عملیاتی و مقرون‌‌‌‌به‌‌‌‌صرفه باشد. البته اجرای این مسیر با چالش‌هایی همراه است. علاوه بر این، کریدور میانی مسیر پیچیده‌تری است که برای عبور کالا از دریای خزر و دریای‌سیاه به مراکز انتقال دریایی نیاز دارد. انجام این امور بدون تردید با هزینه‌های زیادی همراه است و زمان تحویل کالا را طولانی می‌کند. اما به هر صورت پیشرفت‌هایی حاصل شده است. براساس تحلیل این اندیشکده آمریکایی، ترکیه نقش اصلی را در معادله ژئوپلیتیک کریدور میانی ایفا می‌کند و پس از جنگ دوم جمهوری‌آذربایجان در قره‌باغ نیز نفوذ خود را در آسیای مرکزی گسترش داده است.

موقعیت جغرافیایی جمهوری‌آذربایجان هم در راستای ارزیابی‌های آنکارا در مسیر تقویت ارتباط چین با اروپاست. با این حال، روسیه و ایران همچنان اهرم اقتصادی و نظامی بیشتری نسبت به ترکیه بر کشورهای آسیای مرکزی دارند. هریتیج توصیه می‌کند در این دوره غرب نباید تماشاگر باقی بماند. کشورهای کریدور میانه نسبت به نیات چین بدبین هستند و این می‌تواند فرصت‌های مشارکت جدیدی را برای ایالات‌متحده و اروپا فراهم کند. مشخص نیست برخی از اقتصادهای اروپایی تا چه اندازه کریدور میانه را یک ‌فرصت تلقی می‌کنند. اما طرح سه‌دریا مستلزم تعهد بیشتر آمریکا و اروپا برای مقابله با تهاجم ژئواکونومیک چین و اتصال قفقاز با غرب است. برای اروپا بسیار مهم است که به جای انباشته‌کردن آسیب‌پذیری‌های ژئوپلیتیکی، پروژه‌های سرمایه‌گذاری و زیرساختی قابل‌توجهی را کلید بزند.

اخبار مرتبط