رحمن‌قهرمان‌پور در گفت‌و گو با «دنیای اقتصاد»:
بورل می‌خواهد ایران را تحت فشار بگذارد
رحمن قهرمانپور، پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با روزنامه «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به باقی‌ماندن مساله پادمان به‌عنوان مانعی در روند حل‌اختلافات گفت که اکنون مهم‌ترین عامل اثرگذار بر روند گفت‌وگوها و زمان اعلام توافق، انتخابات کنگره آمریکا است و هنوز مشخص نیست که بایدن می‌خواهد توافق را قبل یا بعد از انتخابات اعلام کند. قهرمانپور همچنین گفت که تل‌‌‌‌‌‌‌آویو باوجود دست و پا زدن‌‌‌‌‌‌‌های بسیار اما نمی‌تواند خیلی بر روند گفت‌وگوها یا زمان اعلام توافق اثرگذار باشد؛ همچنانکه در مذاکرات پیشین نیز در نهایت آمریکا با دادن برخی امتیازات به اسرائیل، توافق را انجام داد.
مهم‌ترین گره مذاکراتی اکنون چیست؟ آیا می‌توان گفت با نزدیک‌‌‌‌‌‌‌تر شدن به زمان انتخابات کنگره، کار برای رئیس‌‌‌‌‌‌‌جمهور آمریکا با هدف اعلام توافق سخت‌‌‌‌‌‌‌تر شده است؟
برای شخص بایدن انتخابات کنگره از اهمیت بسزایی برخوردار است و یک دغدغه حزبی برای بایدن و دموکرات‌ها محسوب می‌شود. سخنرانی بایدن در پنسیلوانیا که در آن ترامپ را متهم به آن کرد که خطری برای امنیت ملی است بیانگر آن است که اخیرا کمپین دموکرات‌ها به‌خصوص بعد از داستان مارالاگو و بررسی اسناد شخصی ترامپ کمی فعال‌تر شده و از موضع دفاعی خارج شده است.
در چنین شرایطی شاید استراتژیست‌‌‌‌‌‌‌های حزب دموکرات به این نتیجه برسند که می‌توانند از ماجرای اسناد ترامپ استفاده کنند تا یک حرکت رو به جلو انجام دهند و وضعیت‌‌‌‌‌‌‌شان بهبود پیدا کند. اگر تحلیل استراتژیست‌‌‌‌‌‌‌های دموکرات این‌گونه باشد شاید توافق را برای بعد از انتخابات کنگره نگه دارند، زیرا ممکن است به‌زعم دموکرات‌ها اگر اکنون توافق برجام را اعلام کنند، جمهوری‌خواهان ضدحمله‌‌‌‌‌‌‌ای علیه آنها صورت خواهند داد، ولی اگر تحلیل آنها این باشد که داستان مارالاگو خیلی تاثیری بر ترکیب آرا نخواهد داشت، ممکن است دولت بایدن پیش از انتخابات کنگره، توافق را اعلام کند، در واقع هرچه که به انتخابات کنگره نزدیک‌‌‌‌‌‌‌تر می‌شویم، کار سخت‌‌‌‌‌‌‌تر می‌شود. امروز باید منتظر بنشینیم و ببینیم که داخل آمریکا رقابت بین جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها چگونه پیش می‌رود و براساس آن منتظر نتیجه احیای برجام از سوی آمریکا باشیم.
آیا سنگ‌‌‌‌‌‌‌اندازی‌‌‌‌‌‌‌های اسرائیل، ادعاهای مقامات تل‌‌‌‌‌‌‌آویو مبنی‌بر اثرگذاری بر تصمیم نهایی کاخ‌سفید و تلاش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان برای استفاده انتخاباتی از نتیجه گفت‌وگوهای برجام در تصمیم آمریکا برای توافق موثر است؟
در مذاکرات پیشین نیز اسرائیل بسیار تلاش کرد که مخل توافق شود اما موفق نشد، لذا این عامل خیلی تعیین‌‌‌‌‌‌‌کننده نیست، زیرا در نهایت آمریکا یک‌سری امتیاز به اسرائیل می‌دهد و رضایت آنها را جلب می‌کند. این روزها شاهد هستیم که رسانه‌‌‌‌‌‌‌های اسرائیلی گزارش‌هایی می‌‌‌‌‌‌‌نویسند و ادعاهایی درباره برجام و هماهنگی‌شان با واشنگتن منتشر می‌کنند؛ این در حالی است که این‌گونه اقدامات تل‌‌‌‌‌‌‌آویو مسبوق به‌سابقه است و پیشتر نیز از این ترفند استفاده کرده بودند، لذا اکنون نیز نباید گزینه اسرائیل را در مذاکرات برجامی جدی گرفت و ادعاهایی هم که از سوی برخی مقامات یا رسانه‌‌‌‌‌‌‌های صهیونیستی مطرح می‌شود یک فشار هماهنگ با هدف کوتاه‌آمدن ایران از برخی خواسته‌‌‌‌‌‌‌های خود است.
جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اخیرا در کنفرانس خبری عنوان کرد که نسبت به گذشته، به حصول توافق در وین جهت احیای برجام کمتر امیدوار است. این صحبت‌‌‌‌‌‌‌ها در این مقطع با چه هدفی بیان می‌شود؟
صحبت‌های بورل بیشتر در راستای اعمال فشار سیاسی بر ایران به‌شمار می‌رود تا تهران به خواسته‌‌‌‌‌‌‌های غرب رضایت بدهد، چون دلیل خاصی ندارد بورل که معمولا خوش‌‌‌‌‌‌‌بین است، در شرایطی که ایران نیز تقاضای جدیدی مطرح نکرده، این‌گونه درباره مذاکرات صحبت کند.
مهم‌ترین موضوع اختلافی و گره باقی‌‌‌‌‌‌‌‌مانده مذاکرات چیست؟
آنچه که امروز بیش از هر چیز محل‌اختلاف است موضوعات اختلاف پادمانی بین ایران و آژانس بین‌‌‌‌‌‌‌المللی انرژی اتمی است. ایران خواستار بسته‌شدن پرونده‌‌‌‌‌‌‌های ادعایی آژانس علیه کشورمان است، زیرا مشخص است که درخواست آژانس محدود به این چهار مکان نخواهد بود و بنابر آنچه که رسانه‌‌‌‌‌‌‌ها منتشر کرده‌‌‌‌‌‌‌اند، صهیونیست‌‌‌‌‌‌‌ها خواستار بازرسی آژانس از نزدیک به بیست مکان شده‌‌‌‌‌‌‌اند، لذا طبیعی است که تهران خواهان آن باشد این موضوعات مهم پادمانی بین ایران و آژانس بسته شود و روند پادمانی بین دو طرف عادی شود. به‌نظر می‌رسد که آمریکایی‌‌‌‌‌‌‌ها و جوزپ بورل از این خواست ایران ناراحت هستند و شاید گمان می‌کردند که ایران به‌صورت رسمی چنین درخواستی را مطرح نکند و مانند دوره قبلی مذاکرات این موضوع به‌صورت توافقی حل شود. با توجه به نگاه غرب به خواسته ایران طبیعی است که آنها از هیچ تلاشی برای فشار سیاسی بر ایران با هدف عقب‌‌‌‌‌‌‌نشینی از این خواسته‌‌‌‌‌‌‌اش فروگذار نخواهند کرد.
چرا اختلافات پادمانی بین ایران و آژانس حل نمی‌شود و به یک کلاف پیچیده تبدیل شده است؟
بحث پادمانی میان ایران و آژانس بین‌‌‌‌‌‌‌المللی انرژی اتمی بر سر چهار سایت (مریوان، ورامین، تورقوزآباد و شیان) است. آژانس مدعی است که ایران در این سایت‌‌‌‌‌‌‌ها فعالیت‌‌‌‌‌‌‌هایی داشته که از آنها مطلع نبوده است. اساسا باید توجه داشت که این اختلافات مربوط به گذشته هستند و همچنان مناقشات فنی پیرامون آنها ادامه دارد. برای نمونه در سایت مریوان در «آباده» موضوع «آزمایش انفجاری»، در بحث تورقوزآباد مساله دستگاه‌های آلوده به اورانیوم و در مورد شیان نیز مباحث پادمانی مطرح است.» اما داستان اختلاف ایران و آژانس بر سر این است که ایران می‌گوید این بحث‌ها مربوط به گذشته است و یک‌بار در سال۲۰۱۵ در چارچوب برجام و پرونده موسوم به پی‌‌‌‌‌‌‌ام‌‌‌‌‌‌‌دی حل شده و قاعدتا این موضوعات نیز باید حل شده باشند.
حتی معاون سابق کنترل تسلیحاتی وزارت‌خارجه آمریکا نیز معتقد است اطلاعاتی که اسرائیل به آژانس ارائه داده، موضوعات جدیدی نیست و مربوط به گذشته است، بنابراین برخلاف آنچه که آنها ادعا می‌کنند، امروز دیگر جای نگرانی ندارد. همچنین مسائل پادمانی بین ایران و آژانس قرار نیست تماما حل و فصل شود چراکه این مسائل همیشه بین کشورهای عضو ان‌‌‌‌‌‌‌پی‌‌‌‌‌‌‌تی با آژانس وجود خواهد داشت. درمیان مسائل پادمانی یک‌سری موضوعات فوری و مهم وجود دارد که این موضوعات باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین ایران تاکید می‌کند که بر اساس کنوانسیون و معاهدات وین، اسرائیل به دلیل عدم‌عضویت در ان‌‌‌‌‌‌‌پی‌‌‌‌‌‌‌تی نمی‌تواند در این حوزه هیچ‌‌‌‌‌‌‌گونه اطلاعاتی بدهد یا مداخله‌‌‌‌‌‌‌ای داشته باشد. در سوی مقابل ایران، آژانس بین‌‌‌‌‌‌‌المللی انرژی اتمی تاکید دارد مطابق با اساس‌‌‌‌‌‌‌نامه این نهاد در هر زمینه‌‌‌‌‌‌‌ای که ابهام وجود داشته باشد، آنها می‌توانند از هر منبعی کسب اطلاع کنند؛ لذا می‌توان از یک اختلاف حقوقی میان دو طرف در این زمینه سخن به میان آورد. درواقع ایران مخالفتی با بازرسی آژانس به‌عنوان مثال از تاسیسات نطنز ندارد بلکه با مطرح‌شدن این موضوعات ادعایی و تکراری مخالف است.
یکی دیگر از موانعی که در مورد آن صحبت شده، بحث تضمین‌‌‌‌‌‌‌ها است. در حال‌حاضر نگاه طرفین به این مساله چگونه است؟
در مقطع فعلی اینطور برداشت می‌شود که ایران به این جمع‌‌‌‌‌‌‌بندی رسیده که در بحث تضمین‌‌‌‌‌‌‌ها از یک حد معینی نمی‌تواند فراتر برود. در بحث تضمین‌‌‌‌‌‌‌ها در ابتدا ایران خواهان آن بود که شرکت‌های آمریکایی نیز به‌عنوان تضمین وارد ایران شوند اما دولت آمریکا گفت شرکت‌ها چون خصوصی هستند اقدامات و تصمیمات‌‌‌‌‌‌‌شان ارتباطی به ما ندارد. بعد بحث تضمین‌دادن از سوی دولت جو بایدن مطرح شد که در این‌خصوص نیز با توجه به نظام ریاستی آمریکا، دولت بایدن تضمین داد که در زمان دولت وی، آمریکا از برجام خارج نخواهد شد. یک بحث دیگر در تضمین‌‌‌‌‌‌‌ها به بازگشت پول حاصل از فروش نفت ایران مربوط می‌شود؛ آمریکایی‌‌‌‌‌‌‌ها می‌گفتند ما در برابر فروش نفت ایران مانع‌‌‌‌‌‌‌تراشی نمی‌کنیم، اما ایران تاکید داشت که آمریکا باید تضمین بدهد که این پول به ایران بازگردد اما واشنگتن در مقابل گفت که چنین تضمینی نمی‌توانیم بدهیم و ما در صورت توافق فقط تحریم‌ها را لغو می‌کنیم تا ایران بتواند نفتش را بفروشد.
