چگونه اقتصاد ایران از دوره طلایی به عصر تراژیک رسید؟
ناگفته‌های نهاوندیان از دوره تحریم
با گذشت یک سال از تشکیل دولت سیزدهم و به راه افتادن موج انتقادها از عملکرد دولت گذشته به خصوص در زمینه مسائل اقتصادی، برخی از اعضای دولت حسن روحانی در فضای مجازی به دفاع از دولت گذشته مشغول شده‌اند. توییت‌های این روزهای محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم و مطالب او در کانال تلگرامی‌اش و از سوی دیگر توییت‌های عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی در دوران حسن روحانی در مورد نرخ تورم در دولت سابق و مقایسه آن با دولت سیزدهم تنها بخشی از این جدال دولتمردان سابق و فعلی برسر آنچه تحویل داده‌اند و آنچه تحویل گرفته‌اند، است.
اما در میانه این جدال‌ها و دفاعیه‌ها، این روزها بخش‌هایی از کتابی با عنوان «بدون دود و آتش و خون» منتشر شده است که در واقع گزارشی از اثرات تحریم‌ها بر اقتصاد ایران در دولت حسن روحانی است. گزارشی که می‌توان از آن به عنوان دفاعیه غیررسمی دولت حسن روحانی، رئیس‌جمهوری سابق از عملکرد دولتش یاد کرد. هرچند خبرها حاکی از آن است که روحانی قصد دارد خاطرات خود را از ۸سال دوران ریاست‌جمهوری‌اش در آینده‌ای نزدیک منتشر کند که در این صورت می‌توان آن خاطرات یا ناگفته‌ها را دفاعیه روحانی توصیف کرد.
نهاوندیان چه گفت؟
به هرحال، طی روزهای گذشته بخش‌هایی از ناگفته‌های حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور وقت و روز گذشته نیز ناگفته‌های محمد نهاوندیان معاون اقتصادی دولت حسن روحانی منتشر شده است که بیشتر متمرکز بر خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های ترامپ علیه ایران و تاثیر این اقدامات بر اقتصاد کشور است. نهاوندیان نیز در این کتاب از عملکرد اقتصادی دولت دفاع سابق دفاع می‌کند و البته برنقش تحریم‌ها و آنچه از آن به عنوان «جنگ اقتصادی» یاد می‌کند، سخن می‌گوید. او نیز همچون بسیاری از مدیران کابینه حسن روحانی اعتقاد دارد که اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶ به اوج دوران طلایی خود رسیده بود و وضعیت شاخص‌های اقتصادی نه تنها مطلوب که حتی عالی بود. نهاوندیان این موضوع را حاصل برجام می‌داند و درک این موضوع را به سه شاخص مهم بیکاری، تورم و رشد اقتصادی ارجاع می‌دهد.
او در این کتاب می‌گوید: «نرخ رشد اقتصادی پایدار از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشورهاست و در این میان نرخ تورم و بیکاری از عوامل تاثیرگذار برای رسیدن به رشد اقتصادی پایدار است. بر این اساس دولت با تلاش مضاعف در این زمینه موفق شد تورم ۴۰ درصدی سال ۹۲ را مهار، رشد اقتصادی منفی را مثبت و نرخ بیکاری ۴/ ۱۲ درصدی را کاهش دهد. این روند ادامه داشت.» به گزارش جماران، نهاوندیان می‌گوید: «وضعیت اقتصاد ایران به شرایطی رسیده بود که هیات‌های خارجی یکی پس از دیگری راهی ایران می‌شدند. آنها قصد سرمایه‌گذاری در اقتصادی را داشتند که مسیر ترقی را طی می‌کرد. به خوبی به یاد دارم که دوستان اتاق بازرگانی می‌گفتند که رفت‌وآمد هیات‌ها آن‌قدر زیاد شده که دیگر وقت خالی برای پذیرایی از هیات‌های خارجی جدید را ندارند.»
او برای اثبات حرف‌هایش می‌گوید: «بهمن ماه سال ۹۶ نرخ تورم به رقم ۳/ ۸ درصد رسیده بود. نرخ بیکاری در پاییز همین سال عدد ۹/ ۱۱ درصد بود که نسبت به دوره مشابه سال قبل، کاهش داشت. نکته بسیار حساس و مهم اینکه در پاییز سال ۹۶ نرخ رشد سرمایه‌گذاری به عدد ۹/ ۳ درصد رسیده بود. این یعنی جامعه اقتصادی درحال توسعه فعالیت‌های خود بود. در همین دوره زمانی نرخ رشد اقتصادی با احتساب بخش نفت به رقم ۴/ ۴ درصد و بدون نفت به رقم ۷/ ۴ درصد رسید. اینها دستاوردهای کمی نیست. به خصوص برای اقتصادی که سه سال قبل دچار بحران‌هایی مانند فساد، رشدهای منفی و تورم ۴۰ درصدی شده. دولت یازدهم با استفاده از تمام ظرفیت‌های منطقی، توانسته بود اقتصاد ایران را نه تنها نجات دهد که حتی به آستانه مطلوب برساند.»
او همچنین با بیان اینکه دولت در سال ۹۶ بیش از همه دوره‌های زمانی دیگر به سمت توسعه اقتصادی حرکت کرده بود، به آمارهای بانک مرکزی در آن زمان اشاره می‌کند و می‌گوید: تولید ناخالص داخلی در سال ۹۶ با ۷/ ۳ درصد رشد نسبت به سال ۱۳۹۵ به حدود ۶۹۴ هزار میلیارد تومان رسیده بود. به گفته نهاوندیان مسیری که طی سال ۹۶ طی می‌شد، اقتصاد ایران را به مرزهای شکوفایی می‌رساند. معاون اقتصادی دولت روحانی در ادامه سخنانش از سال ۹۷ به عنوان تراژیک‌ترین دوران اقتصاد ایران یاد می‌کند و با بیان اینکه آمریکایی‌ها متوجه وضعیت مطلوب اقتصاد ایران شده و تلاش می‌کردند که این شرایط را تغییر دهند، از استقرار افراد کارشناس و متخصصان پول‌شویی در اکثر کشورهای منطقه برای رصد تمام نقل و انتقالات مالی و ارتباطات اقتصادی از ایران و به مقصد ایران سخن گفت. نیروهایی که به گفته‌اش مانع ورود کالاهای اساسی به کشور و تغییر کامل شرایط شد.
نهاوندیان افزود: ترامپ وقتی متوجه شد که موتور اقتصاد ایران با قدرت کار می‌کند و کشور به سمت توسعه می‌رود، ناگهان با شدتی بیشتر وارد عمل شد و تحریم‌هایی را علیه اقتصاد ایران وضع کرد که نمونه آن در تاریخ نبود. این‌طور بگویم که موضوع هسته‌ای برای آنها بهانه بود. آمریکا با هدف و نیت قبلی، با تمرکز بر زیرساخت‌های اقتصادی کشور و با استراتژی بلندمدت و استفاده از ابزار‌های بسیار هوشمند، آمد که اقتصاد ایران را هدف قرار دهد. محمد نهاوندیان با بیان اینکه ای کاش زمانی قید محرمانگی از اتفاقات و حوادث این سال‌ها برداشته شود تا بتوانیم به جزئیاتی اشاره کنیم، گفت: آن‌وقت مردم می‌دانند که چه برسر این کشور آوردند.»
دلیل توزیع ارز ۴۲۰۰ تومانی
معاون اقتصادی دولت روحانی تصمیم در مورد توزیع ارز ۴۲۰۰ تومانی را یکی از مصادیق رفتارهای واکنشی دولت توصیف کرد و با بیان اینکه دولت باید به جامعه پالس آرامش می‌داد، گفت: تصمیم در مورد ارز ۴۲۰۰ تومانی بر اساس همین منطق صورت گرفت. همچنین به گزارش خبرگزاری تسنیم، وی افزود: در مورد همین ارز هم بحث بر این بود که نرخ شناور باشد، نه اینکه در تمام سال‌های بعدی روی عدد ۴۲۰۰ تومان فریز شود.»
نهاوندیان با بیان اینکه همه انتقادات را می‌شنیدیم، گفت: به خصوص در مورد موضوع ارز ۴۲۰۰ تومانی این‌طور نبود که ما ندانیم جامعه اقتصادی چه حرفی می‌زند. البته در مورد این تصمیم ابتدا وفاقی وجود داشت و مدتی بعد انتقادها آغاز شد. اما مساله این است که آیا دولت بدون آگاهی از عوارض این موضوع، تصمیمی گرفته است؟ پاسخ این است که خیر. ذکر این نکته بسیار مهم است که تعداد قابل توجهی از تصمیمات دولت در دوره جنگ اقتصادی، از سر اقتضا بوده است. او با مقایسه جنگ اقتصادی با جنگ تحمیلی و سخت‌تر توصیف کردن جنگ اقتصادی گفت: این جنگی که آمریکا برپا کرد، ظهور بیرونی نداشت که مردم آن را ببینند. دود و آتشی به چشم نمی‌آمد، ولی در واقع شرایط چندین برابر پیچیده‌تر و سخت‌تر از زمان جنگ شد. تجارت کالایی ایران را هدف قرار دادند.
