«دنیای‌اقتصاد» اهداف سفر بایدن به منطقه را بررسی کرد
نقشه بی‌نقش آمریکا برای خاورمیانه
به نظر می‌‌‌رسد؛ بایدن در سفر به خاورمیانه به‌‌‌دلیل متفاوت بودن اولویت‌‌‌های واشنگتن با متحدان منطقه‌‌‌ای و غیر‌منطقه‌‌‌ای خود با چالش‌های قابل ملاحظه‌‌‌ای روبه‌رو خواهد شد. موضوع مهم دیگری که در حوزه چالش‌های این سفر قابل‌توجه است تاکید آمریکا بر گفت‌وگو با کشورهای منطقه برای ایجاد هماهنگی در سیستم‌های دفاع هوایی منطقه‌‌‌ای است. آمریکا در تلاش است همزمان با پیگیری راهبرد جدید امنیت ملی این کشور برای مهار چین، نفوذ ایران در غرب آسیا را هم کنترل کند و از این رو فعال‌‌‌سازی سازوکارهای سخت‌‌‌افزاری و سازمان‌‌‌دهی ظرفیت‌‌‌های نظامی موجود در منطقه برای پر کردن خلأ ناشی از کاهش نیروهای نظامی آمریکا در غرب آسیا بخشی از این برنامه است. نکته قابل‌توجه آنکه بایدن در حالی ادعای ایجاد سامانه یکپارچه دفاع هوایی در منطقه علیه ایران را مطرح کرده که بسیاری از متحدان آمریکا از جمله اردن و مصر به صورت مستقیم و عربستان و برخی دیگر با واسطه اعلام کرده‌‌‌اند که با هیچ ائتلافی علیه ایران همراهی نخواهند کرد.» همچنین روز گذشته خبرگزاری رویترز به نقل از منابع آگاه گزارش داد که دولت جوبایدن در حال بحث در مورد لغو احتمالی ممنوعیت فروش تسلیحات تهاجمی آمریکا به عربستان است؛ این در حالی است که پیش‌تر سیاست واشنگتن، تنها فروش تسلیحات دفاعی به عربستان بود.
در عین حال گفته می‌شود طرح یکپارچگی دفاع هوایی کشورهای منطقه از محورهای مهم سفر بایدن است. با توجه به این دستورکارها می‌توان نتیجه گرفت که رئیسجمهور آمریکا می‌‌‌خواهد در این سفر همزمان با پیگیری سیاست فشار حداکثری ترامپ می‌‌‌خواهد فشار امنیتی-سیاسی را بر تهران افزایش دهد تا با استفاده از این اهرم بتواند امتیازات بیشتری از ایران بگیرد. از دیگر طرح‌‌‌های احتمالی مدنظر رئیس‌‌‌کاخ سفید نوعی ائتلاف‌‌‌سازی یا ایجاد ترتیبات امنیتی جدید در مقابل ایران است. به بیان دیگر بایدن فضای منطقه را متشنج می‌کند و طبق برآوردهایش چون در این فضای متشنج، تهران واکنش نشان خواهد داد پس آنها باید ترتیبات امنیتی جدید را پیش از کنش تهران ایجاد کرده باشند. سفر بایدن در روز چهارشنبه ۲۲ تیرماه از فلسطین اشغالی آغاز می‌شود. او پس از سفر به اسرائیل و کرانه باختری مستقیم از تل‌‌‌آویو به جده سفر می‌کند. بخشی از سفر رئیسجمهور آمریکا به عربستان بر نشست با سران کشورهای عربستان، امارات، بحرین، کویت، قطر، عمان، مصر، اردن و عراق متمرکز خواهد بود.
محمدی: اشتباه محاسباتی تیم بایدن
آریابرزن محمدی، استاد دانشگاه تهران درباره سفر جو بایدن به منطقه با اشاره به مقاله اخیر وی درباره اهداف این سفر به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «جو بایدن با نوشتن مقاله‌‌‌ای در واشنگتن پست تلاش کرد سفرش را برای افکار عمومی آمریکا توجیه کند. چه در مقدمه و چه در متن مقاله، بایدن تلاش کرده افکار عمومی را قانع کند که این سفر به سود منافع کوتاه‌مدت و بلندمدت ایالات متحده است.» به گفته این استاد دانشگاه، این موضع‌‌‌گیری گویای این واقعیت است که خاورمیانه برای آمریکایی‌‌‌ها آن اولویت سابق را ندارد و سیاست چرخش به شرق، میزان تمرکز آمریکا بر خاورمیانه را در دراز مدت کاهش می‌دهد. محمدی با اشاره به توجیهات بایدن برای سفر به عربستان گفت: «رئیسجمهور آمریکا برای توجیه سفر خود به عربستان سعودی که ولیعهدش متهم به قتل خاشقجی و سرکوب شدید منتقدان و کشتار بیگناهان در یمن است، به مخاطبان آمریکایی‌‌‌اش یادآوری می‌کند که به دلیل لزوم موازنه‌‌‌گری در برابر چین، روسیه و ایران مجبور است به عربستان سفر و با محمدبن‌سلمان دیدار کند.»
استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه بایدن در مقاله اخیرش، درباره ایران به شکست مفتضحانه سیاست خروج ترامپ از برجام و انزوای آمریکا در شورای امنیت در دوره رئیسجمهور پیشین آمریکا اشاره کرده گفت: «در ادامه بایدن تلاش می‌کند با گرفتن ژست به اصطلاح «صلح طلب» و کسی که می‌‌‌خواهد میان اعراب و رژیم صهیونیستی «صلح» برقرار کند، اجماعی را در منطقه علیه ایران ایجاد کند.» محمدی با تاکید بر این موضوع که استراتژی کلی بایدن سه شاخه دارد، تشریح کرد: «نخست افزایش تولید نفت توسط عربستان برای کاهش قیمت نفت و اثرگذاری بر ایران و روسیه، دوم ادغام پدافند هوایی عبری-عربی که بایدن در راستای استراتژی موازنه‌‌‌گری فراساحلی امیدوار است این مشارکت عبری-عربی در صورت تحقق به ابعاد و جنبه‌‌‌های دیگر نیز سرریز کند و موجب همگرایی میان رژیم غاصب صهیونیستی و دولت‌‌‌های عربی نزدیک به آمریکا شود؛ سومین شاخه این نیزه سه-سر نیز تلاش برای حفظ موقعیت رو به ضعف آمریکا در تنگه‌‌‌ها و آبراهه‌‌‌های استراتژیک دریایی منطقه است تا واشنگتن قادر باشد تحریم‌های ظالمانه و غیر‌قانونی خود را با شدت بیشتری علیه ایران اعمال کند.»
استاد دانشگاه تهران گفت: «بدیهی است جمهوری اسلامی ایران هرگز اجازه نخواهد داد که آمریکا به اهدافش برسد؛ ایران با بهره‌گیری از دیپلماسی چند بعدی، فعال و هوشمند قطعا جلوی تشکیل هرگونه ائتلاف‌‌‌سازی منطقه‌‌‌ای علیه خود را خواهد گرفت. چیزی که آمریکا از فهم آن عاجز است این واقعیت بزرگ است که جهان تک‌قطبی به تاریخ پیوسته و در دوران‌گذار به نظم چند قطبی، کشورهای عرب منطقه کاری نمی‌‌‌کنند که دراینده به ضرر منافع آنها تمام شود و روابط آنها با ایران، روسیه و چین را تحت‌الشعاع قرار دهد.»
غلامی: ائتلاف‌‌‌سازی علیه ایران
طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا نیز درباره اهداف سفر بایدن به منطقه به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «هدف اول ایجاد سامانه دفاع مشترک یکپارچه بین اسرائیل و کشورهای عربی است که این رژیم را به رسمیت شناخته‌‌‌اند و احتمالا عراق و قطر نیز عضو آن خواهند شد. ایجاد این سامانه نیز به زعم آمریکا و اعضای آن برای مقابله با تهدیدهایی است که تصور می‌کنند از جانب ایران متوجه آنهاست.» وی افزود: «این هدف بیانگر آن است که این کشورها می‌‌‌خواهند در یک سیستم نظامی مشترک مقابل جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرند.» غلامی با اشاره به اینکه هدف دوم پیشبرد روند عادی‌‌‌سازی روابط اعراب و اسرائیل است، ادامه داد: «انتظار می‌رود که در این سفر عادی‌‌‌سازی روابط عربستان و اسرائیل اعلام شود یا گام‌‌‌های مهمی در راستای رسیدن به آن برداشته شود.»
کارشناس مسائل آمریکا هدف سوم سفر بایدن را همکاری درباره برجام با این کشورها عنوان کرد و گفت: «واشنگتن به همکاری با این کشورها نیاز دارد؛ به‌خصوص که اگر قرار باشد نفت جمهوری اسلامی ایران دوباره مورد تحریم قرار بگیرد باید از این کشورها اطمینان گرفته شود که آنها اجازه نخواهند داد بازار جهانی نفت دچار مشکل شود. در عین حال سال‌هاست که بین سازمان سیا و موساد برای اخلال در برنامه هسته‌‌‌ای ایران همکاری مشترک وجود دارد.» غلامی هدف دیگر را افزایش نفت این کشورهای عربی عنوان کرد و گفت: «البته پیگیری این هدف از سوی آمریکا برای تقابل با ایران نیست بلکه با این منظور است که بتوانند نفت روسیه را تحریم کنند و میزان تورم داخل آمریکا کاهش پیدا کند.» این کارشناس تاکید کرد که هر کدام از دو هدف بایدن یعنی ایجاد سامانه یکپارچه دفاعی یا عادی‌‌‌سازی روابط اعراب و اسرائیل محقق شود یا در جهت عملیاتی شدن حرکت کند، با هدف مقابله با جمهوری اسلامی ایران است. وی افزود: «اگر کشورهای عرب منطقه، رژیم اسرائیل را به رسمیت بشناسند به این معناست که دیگر مساله و مشکلی تحت عنوان اسرائیل برای دنیای عرب وجود ندارد و ممکن است این دو علیه ایران متحد شوند.»
کارشناس مسائل آمریکا در نهایت با اشاره به انتقادات شدید دموکرات‌‌‌های آمریکا به عربستان بعد از قتل جمال خاشقجی گفت: «بایدن در ایام کمپین‌‌‌های انتخاباتی‌‌‌اش همواره روی این موضوع تاکید داشت و محدودیت‌هایی را نیز علیه این کشور وضع کرد. اکنون این مساله که چطور بایدن راضی شده که به عربستان سفر کرده و با محمد بنسلمان دیدار کند، گویای این واقعیت است که وی توانسته امتیازات بسیار مهمی از ریاض بگیرد و همان امتیازات باعث شده که تمام انتقاداتشان نسبت به بنسلمان را فراموش کنند.» وی در نهایت گفت: «این امتیازها هرچه باشد بدون شک گامی در جهت ائتلاف‌‌‌سازی علیه ایران خواهد بود.» حال باید منتظر باشیم و ببینیم که سفر بایدن که هفته‌‌‌هاست روی آن مانور می‌دهند و فضاسازی بسیاری در خصوص آن به راه انداخته‌‌‌اند چه نتایجی در پی خواهد داشت؟
