دکتر رحمن قهرمانپور در گفت‌وگو با «انتخاب» با بیان اینکه جو حاکم بر مذاکرات فعلا جو مثبتی است، گفت: «البته هر دو طرف و مخصوصا طرف‌های اروپایی همچنان سعی می‌کنند با فشار و ایجاد جو روانی در رسانه‌ها به خواسته‌های خود برسند که این هم طبیعت مذاکرات است. ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که همه طرف‌های حاضر در مذاکرات، حتی طرف آمریکایی و جناح رادیکال دولت بایدن یعنی جناح جیک سالیوان و شورای عالی امنیت ملی آمریکا هم نسبت به حصول توافق اظهار خوشبینی کرده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد که نسبت به هر زمان دیگری به توافق نزدیک‌تر شده‌ایم و باید منتظر باشیم و ببینیم که این تصمیم در پایتخت‌های دوکشور در طول این هفته اتفاق خواهد افتاد یا دوباره اصلاحاتی در متن مورد تفاهم اولیه صورت می‌گیرد.» او در مورد اتخاذ «تصمیمات سیاسی» که گفته می‌شود به دلیل آن در مذاکرات وقفه افتاده است، گفت: «موضوعات مورد اختلاف طوری هستند که تیم‌های کارشناسی، فنی و حتی مسوول مذاکرات نمی‌توانند در مورد آنها به تنهایی تصمیم بگیرند و موضوعاتی هستند که به دلیل حساسیتی که در مورد آنان وجود دارد، بایدمقامات عالی‌رتبه سیاسی در مورد آنها تصمیم سیاسی را بگیرند. بنابراین منظور از تصمیمات سیاسی یعنی تصمیم‌گیری در مورد موضوعات حساس و مورد اختلاف. به عنوان مثال بحث سانتریفیوژها و لغو تحریم‌ها از موضوعات مورد اختلافی هستند که امکان توافق در مورد آنها اندک است مگر اینکه یک یا هر دو طرف تصمیم بگیرند که موضع قبلی خود را تغییر دهند. به این تغییر موضع در ادبیات دیپلماسی اصطلاحا «تصمیمات سیاسی» می‌گویند.» این کارشناس مسائل بین الملل در پاسخ به این پرسش که آیا این که گفته می شود ایران در بحث تضمین تجاری خواستار آن است که به کمپانی‌ها برای مراوده تجاری با ایران برای ۶ سال تضمین  داده شود، قابل تحقق است یا خیر، اظهار کرد: «بستگی به عملکرد دو طرف دارد. استفاده از فرصت‌هایی که پس از توافق پیش خواهد آمد بسیار مهم است. تجربه‌ای که در برجام و در سال ۹۴ داشتیم این بود که استفاده عملی از فرصت‌ها بسیار مهم است و باید تعجیل کرد. در تحقق این مهم نقش بوروکراسی‌ها، نیروهای اجرایی، مدیران مالی، صنعتی و اقتصادی بسیار تاثیرگذار است. اگر آنها بتوانند از این پنجره‌ای که باز می‌شود حداکثر استفاده را بکنند، آن وقت می‌توان گفت که همکاری‌ها می‌تواند خود یک تضمین باشد.»

قهرمانپور در ادامه افزود: «اتفاقی که بعد از سال ۹۴ رخ داد این بود که هم آمریکا و هم ایران  قدری در استفاده از فرصت‌ها به این دلیل که در آن زمان پدیده‌ای مثل ترامپ ظهور نکرده بود، کٌند عمل کردند. هم در ایران و هم در آمریکا تصور غالب این بود که روند موجود حفظ خواهد شد، اما الان با تجربه‌ای که از روی کار آمدن ترامپ داریم، می‌توانیم بگوییم که توافقی هم که حاصل خواهد شد همچنان در معرض تهدید است. با این تفاسیر دو طرف باید در استفاده از فرصت‌هایی که پیش می‌آید سرعت عمل به خرج دهند و بر این اساس اتصالات اقتصادی و مالی خود را با یکدیگر بیشتر کنند تا امکان خروج از برجام کمتر شود.» این کارشناس مسائل آمریکا  در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه آیا اگر قرار باشد مذاکرات به نتیجه برسد، امکان دارد که در دور آینده این امر تحقق پیدا کند، تصریح کرد: «به طور دقیق نمی‌توان گفت. فعلا فضا خوشبینانه است ولی با قطعیت نمی‌توان پیش‌بینی کرد. طرف‌های اروپایی می‌گویند تا پانزدهم یا حداکثر تا آخر ماه فوریه توافق باید انجام شود. البته این به معنای اولتیماتوم رسمی نیست و ممکن است که این بار در هفته آینده توافق انجام شود و توافق بر سر مسائل جدی برای دفعه بعد بماند اما این را هم نمی‌توان قطعی گفت. باید منتظر باشیم و ببینیم که تصمیمات سیاسی در تهران و واشنگتن چیست.» او درباره اینکه امکان این وجود دارد که سانتریفیوژهای پیشرفته به ابزاری برای امتیازگیری بیشتر ایران تبدیل شود، بیان کرد: «طبیعتا بستگی به نحوه استفاده مذاکره‌کنندگان از این برگ برنده‌ها دارد. ما می‌گوییم تاکتیک مذاکراتی مهم است؛ اینکه چگونه از این برگ برنده‌ها استفاده کرد، چه زمانی نرمش و چه زمانی سختی به خرج دهید، مسائل مهمی است. نه تنها مساله سانتریفیوژها بلکه سایر پیشرفت‌های ایران هم در صورت داشتن یک تاکتیک مذاکراتی کارآمد می‌تواند موثر واقع شود. کمااینکه طرف مقابل هم دارد از برگ برنده‌های خود استفاده می‌کند. بنابراین در عمل استفاده از این برگ برنده‌ها به تاکتیک مذاکراتی و نحوه پیشبرد مذاکرات بستگی دارد.» قهرمانپور در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه گفته می‌شود ایران به سانتریفیوژهای پیشرفته نگاهی تضمینی دارد؛ به نوعی که بتواند طی توافق، آنها را در داخل به نحوی که قابلیت راه‌اندازی سریع را داشته باشد، انبار کند؛آمریکا در مقابل چه خواسته‌ای درمورد سانتریفیوژهای پیشرفته دارد، گفت: «خواسته‌ آمریکا این است که بر اساس توافق برجام، سانتریفیوژهای جدیدی که ایران هم تست مکانیکی و هم تست گازی کرده است را کنار بگذارد. این کنار گذاشتن چند معنی دارد؛ برخی معتقدند ایران باید آنها را از مدار خارج و انبار کند و برخی دیگر هم معتقدند ایران باید آنها را تخریب کند. پیشنهادهای فنی مختلفی وجود دارد که از جزئیات مذاکرات است.» این تحلیلگر سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که قرار است سانتریفیوژهای پیشرفته در داخل کشور مهر و موم شوند، گفت: «پیشنهادهای مختلفی مطرح شده بود و باید ببینیم در نهایت روی کدام پیشنهاد توافق می‌شود. حتما به نفع ایران است که این سانتریفیوژها در داخل بمانند و انبار شوند چراکه خود اینها تضمینی در دسترس است که هر زمان طرف مقابل بدعهدی کرد، ایران همچون دوران خروج ترامپ از برجام می‌تواند این سانتریفیوژها را به کار گیرد. اما در عین حال  باید توجه کرد که سانتریفیوژها یکی از برگ برنده‌های ایران است چرا که ایران می‌تواند از ساخت فلز اورانیوم، رآکتور آب سنگین و سایر پیشرفت‌های فنی خود به عنوان ابزار تضمین اجرای برجام استفاده کند.» این پژوهشگر ارشد روابط بین‌الملل درمورد اینکه آیا مساله نفت هم می‌تواند برگ برنده‌ای برای ایران باشد، اظهار کرد: «روی کاغذ می‌شود ولی اینکه فرضا در بازار نفت با روسیه، ونزوئلا، امارات، عربستان و سایر کشورها چه بکند، چگونه بازار از دست رفته را بازگرداند، چگونه بفروشد، همه اینها در اجرا تعیین می‌شود که چه قدر امتیاز است. به همین دلیل مهم‌تر از توافق استفاده از فرصت هایی ا‌ست که از قبل توافق به وجود می‌آید یعنی توان استفاده. بدان معنا که بوروکراسی باید به قدری چابک و کارآمد باشد تا به محض اینکه تحریم‌ها برداشته می‌شود، بتواند وارد بازار نفت شود، نفت را بفروشد و به کالای استرتژیک تبدیل و وارد کشور کند. اینها مسائلی است که روی کاغذ می‌توان گفت می‌شود ولی عملیاتی شدن آن بستگی به کارآمدی، چابکی، مهارت و بوروکراسی دارد که بتواند به سرعت مساله را پیش ببرد.»

 

اخبار مرتبط