مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه تشریح کرد
رابطه برجام و مناسبات منطقهای
قاسم محبعلی در گفت‌وگو با «انتخاب» با اشاره به چرخش سیاست خارجی امارات در خاورمیانه تصریح کرد: «تحولاتی در خاورمیانه در حال رخ دادن است. بعد از دو دهه که تنش‌‌های جدی و قطب‌‌بندی‌‌هایی در خاورمیانه وجود داشت، و بعد از سقوط صدام، اشغال افغانستان و همین‌طور بعد از بهار عربی، موجب شد که قدرت‌های جدیدی در خاورمیانه شکل گیرد و جنگ‌‌های نیابتی هم از جمله آنان بود.»
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: «به نظر می‌‌رسد با توجه به اینکه سیاست‌های آمریکا در حال تغییر است و قصد دارد کمتر به مداخله و حضور مستقیم در خاورمیانه بپردازد، دولت‌های منطقه تلاش می‌کنند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند و پس از یک دوره بی‌‌سرانجام درگیری‌‌ها و بحران‌‌هایی که در این دو دهه وجود داشت، سعی می‌کنند با فعال کردن دیپلماسی، روابط خود را اگر نمی‌توانند بهبود ببخشند، دست‌‌کم مدیریت کنند که امارات و ترکیه هم از جمله آنان هستند.»
او افزود: «وضعیت امارات قدری متفاوت است؛ امارات بعد از اینکه روابطش را با ترکیه عادی‌‌سازی کرد و الان یک رابطه نسبتا قوی با اسرائیل ایجاد کرده است، احساس می‌کند برای تماس با رقبایش که از سوی آنان احساس تهدید می‌کرد مثل جمهوری اسلامی و حتی ترکیه و اخوان‌‌المسلمین، موقعیت بهتری دارد و همین‌طور می‌خواهد دستاوردهایی که درباره اسرائیل و موقعیتی که داشته است را تثبیت کند و آن را به یک واقعیت پذیرفته شده از سوی دیگر طرف‌‌ها، تبدیل کند. بنابراین هم رابطه‌‌اش با ایران و هم ترکیه و سوریه در این چارچوب قابل تعریف است.»
محبعلی درباره اینکه چه شد که فضا در منطقه به این سمت و سو رفت، بیان کرد: «منطقه یک دوره پرتنش را طی کرد. از زمان بوش و اشغال عراق که آمریکا سعی داشت عراق را به عنوان یک الگوی دموکراسی در خاورمیانه مطرح کند و رژیم‌‌ها و راهکار سیاسی اجتماعی خاورمیانه را تغییر دهد تا اوباما که پروژه دموکراسی پروموشن (ارتقای دموکراسی) و حمایت از جنبش‌‌های مدنی را در پیش گرفته بود و در زمان ترامپ تغییر کرد و اوباما هم به نوع دیگری این سیاست را ادامه داد و اعلام کرد که در سیاست امنیت ملی آمریکا قرار است بیشتر به تهدیدات چین و روسیه پرداخته شود و اشتغالات و ماموریت‌‌های نظامی آمریکا را در منطقه کاهش دهد، فضای بازتری برای بازی قدرت‌های کوچک‌تر منطقه به وجود آمده، از جمله در این اواخر مساله بازگشت ایران به برجام.»
محبعلی اضافه کرد: «آغاز مذاکرات احیای برجام با توجه به پیوستگی همه‌جانبه مسائل خاورمیانه به یکدیگر روی هم تاثیرگذار است چرا که اگر مناسبات ایران در صورت امکان با اروپا و آمریکا بهبود پیدا کند، این تلاشی که در دوران ترامپ شروع شده بود که یک جبهه ائتلاف به‌هم پیوسته از کشورهای عربی، اسرائیل و آمریکا به وجود بیاورد، بی‌معنا خواهد بود. طبیعی است که آنها هم در این چارچوب تلاش می‌کنند از تحولات عقب نمانند. هر چند هنوز زود است درباره عادی شدن روابط ایران با امارات یا عربستان صحبت کنیم اما آنها هم دارند این مسیر را به موازات پیشرفت برجام تجربه می‌کنند.»
این کارشناس مسائل منطقه درباره اینکه در حال حاضر ائتلاف‌‌ها و قطب‌بندی‌ها در منطقه دچار چه تغییراتی می‌شوند، عنوان کرد: «در جهان خاورمیانه و عرب همیشه بحران‌‌ها وجود داشته و نمی‌توان گفت از بین می‌‌رود اما به نظر می‌‌رسد دولت‌های منطقه به این نتیجه رسیده‌‌اند که سیاست خارجی را همان‌طور که در کشورهای توسعه‌یافته بر سه پایه تنظیم کردند؛ یعنی همکاری، مشارکت و رقابت، در جاهایی مدیریت و توازن برقرار کنند. اکنون دیگر نه جنگ سرد وجود دارد و نه سیاست‌های مداخله مستقیم آمریکا و همین‌طور تجربه این دو دهه اخیر نشان می‌دهد این کشورها ضمن اینکه رقابت‌‌هایی با هم داشتند، طبیعتا روابط دیپلماتیک را می‌توانند در چارچوب‌‌هایی با هم ادامه دهند اما در عین حال طبیعی است که مثلا ترکیه و قطر نزدیکی بیشتری خواهند داشت تا مصر و عربستان و امارات اما دیگر همچون گذشته نمی‌توان انتظار داشت که این شکاف و دوگانگی به آن شدت وجود داشته باشد.»
محبعلی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه اگر برجام شکست بخورد چه تاثیری در این روند دارد، گفت: «با توجه به اینکه آن طرف دارند با هم نزدیک می‌شوند و اختلافات‌‌شان را کاهش می‌دهند، در صورتی که برجام شکست بخورد باید دید چه اتفاقی می‌‌افتد. اگر پرونده ایران به شورای امنیت برگردد و تحریم‌های بین‌المللی دوباره علیه ایران برقرار شود، طبیعتا مجموع این کشورها در کنار پنج قدرت بزرگ و در مقابل ایران قرار خواهند گرفت و آن سیاستی که دولت جدید ایران مبنی بر توسعه مناسبات با همسایگان اعلام کرد، تا حد زیادی بی‌اثر خواهد شد و ایران با مجموعه‌‌ای از همسایگان و کشورهای منطقه روبه‌رو خواهد شد که ناچار هستند با شورای امنیت همکاری کنند و این شامل کشورهایی مثل عراق و پاکستان هم خواهد شد که در آن صورت وضعیت تغییر می‌کند.»
وی یادآور شد: «مناسبات منطقهای ما با مساله برجام کاملا به هم پیوسته هستند و همین‌طور که برجام و اقتصاد ما ارتباط مستقیم دارد و اگر تحریم‌ها برداشته شود اقتصاد ما هم شروع به رشد می‌کند، اگر برجام احیا شود روابط ما با خاورمیانه و کشورهای منطقه شروع به بهبود می‌کند. در غیر این‌صورت، هم اقتصاد ما دچار بحران می‌شود و هم روابط ما با کشورهای منطقه.
