به میزبانی بغداد برگزار شد
دور چهارم مذاکرات تهران و ریاض
در همین ارتباط، خبرگزاری آسوشیتدپرس روز دوشنبه ۵ مهر؛ ۲۷ سپتامبر به نقل از دو منبع عراقی از برگزاری دور جدید مذاکرات میان ایران و عربستان با هدف کاهش تنش‌ها، در بغداد خبر دادند. آسوشیتدپرس در این گزارش اعلام کرد که این نخستین مذاکره میان مقام‌های عربستان سعودی و ایرانی پس از روی کار آمدن دولت جدید ایران به ریاست سید ابراهیم رئیسی است.یک مقام عراقی در این رابطه گفت که طی دیدار هفته گذشته مشکلات میان دو کشور طبق نقشه راهی که از پیش بر سر آن توافق شده بود از جمله از طریق نمایندگی دیپلماتیک میان دو کشور مورد بحث قرار گرفت.این مقام که نخواست نامش فاش شود در ادامه افزود: «این مذاکره در سطح وزیران نبود، اما روند آن را مثبت ارزیابی می‌کنیم.»
دیدار شمخانی و عادل الجبیر
یک روز پیش از تایید خبر دور جدید مذاکرات ایران و عربستان توسط آسوشیتدپرس، یک منبع دیپلماتیک عربی به سایت عربی «جاده ایران» گفت که بغداد هفته گذشته شاهد حضور عادل الجبیر وزیر مشاور وزیر در امور خارجه عربستان با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران بود.این منبع همچنین با بیان اینکه این نشست بالاترین سطح رسمی مذاکرات بین دو کشور بوده است، گفت که این دیدار در چارچوب گفتوگوهای ایران و عربستان بود که از آوریل ۲۰۲۱- فروردین ۱۴۰۰ -آغاز شده است.این منبع همچنین اشاره کرد که با وجود فضای مثبت مذاکرات ایران و عربستان، پرونده یمن همچنان بر مسیر سایه افکنده است.این منبع تایید کرد که گفت‌وگوی عربستان و ایران بدون توجه به نتیجه انتخابات عراق ادامه خواهد یافت.قرار است انتخابات پارلمانی عراق روز ۱۸ مهر برگزار شود.
نقش شمخانی در روابط ایران و عربستان
فارغ از تایید یا رد خبر دیدار علی شمخانی و عادل الجبیر، باید گفت که پرونده مذاکرات تهران و ریاض از سال گذشته و در دولت دوازدهم به شورای عالی امنیت ملی ایران سپرده شده است و همچنان در دولت سیزدهم نیز شمخانی عهده‌دار پرونده مذاکرات است.پیش‌تر نیز سعید ایروانی معاون شمخانی عهده‌دار مذاکرات دور اول در فروردین ماه ۱۴۰۰ با مقامات عربستان بود.در همین خصوص خبرگزاری فرانسه ۱۹ آوریل- ۳۰ فروردین- ضمن تایید خبر مذاکرات تهران و ریاض، به نقل از یک مقام عراقی و یک دیپلمات غربی نوشت هیات‌های دو کشور به ریاست سعید ایروانی نماینده علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و خالد بن‌علی الحمیدان، رئیس وزارت اطلاعات عربستان، در بغداد با یکدیگر دیدار کرده‌اند.
نقش علی شمخانی در روابط ایران و عربستان به مذاکرات تهران و ریاض در دهه ۸۰ شمسی برمی‌گردد.دولت سید محمد خاتمی در تداوم گفتمان سیاست تنش زدایی هاشمی رفسنجانی ۲۶ اردیبهشت ۱۳۷۸ به جده سفر کرد و با ملک فهد پادشاه سابق عربستان دیدار کرد.این گفتوگوها منجر به انعقاد تفاهم نامه امنیتی بین عبدالواحد موسوی لاری و نایف بن عبدالعزیز وزرای کشور وقت دو کشور بر سر امنیت دوجانبه و مسائلی چون حج، مواد مخدر، قاچاق، امنیت دریایی و...شد.
خاتمی مجددا در ۲۳ مرداد ۱۳۸۴ برای تسلیت مرگ ملک فهد و تبریک به ملک عبدالله پادشاه جدید عربستان به ریاض سفر کرد.پیش از آن و در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۴ حسن روحانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی به عربستان سفر و با ملک عبدالله دیدار کرد.در این سفر علی شمخانی وزیر دفاع وقت ایران نیز حضور داشت.در مجموع و در روند مذاکراتی که در دوران اصلاحات با عربستان برگزار شد، علی شمخانی بنا به سیاست تنش زدایی و توسعه روابط ایران با عربستان از ملک عبدالله پادشاه سابق عربستان سعودی مدال دولتی و مهم «عبدالعزیز» را دریافت کرد.از این‌رو به‌نظر می‌رسد که حضور مستقیم علی شمخانی در مذاکرات ایران و عربستان چندان دور از انتظار نیست و با تداوم مذاکرات بین دو کشور و رسیدن به یک چارچوب مذاکراتی، نتایج آن رسانه‌ای و به نقش شمخانی اشاره خواهد شد.
امیدواری به نتایج مطلوب
پیش‌تر ایرج مسجدی سفیر ایران در عراق با اشاره به این گفتوگوها گفت که مذاکرات در فضای خوبی پیش می‌رود و با روشن شدن نتایج آن، رسانه‌ای خواهد شد.سفیر ایران در بغداد از تمایل طرفین برای رسیدن به نتیجه گفت و این مذاکرات را روبه جلو خواند و ابراز امیدواری کرد که به نتایج قطعی برسد.
همزمان سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز روز پنج‌شنبه ۱ مهر- ۲۳ سپتامبر- درباره آخرین وضعیت مذاکرات ایران و عربستان با اشاره به اینکه طی چند ماه گذشته چند دور گفت‌وگو و مذاکره با دولت عربستان در بغداد برگزار شده است، گفت: درباره موضوعات دوجانبه گفتوگوهای خوبی شده است.این مقام وزارت امور خارجه ایران اضافه کرد: درباره امنیت خلیج‌فارس نیز پیشرفت در گفتوگوها خیلی جدی بوده است.خطیب‌زاده تاکید کرد: این گفتوگوها هیچ‌وقت متوقف نشده است و پس از روی کارآمدن دولت رئیسی نیز در سطح مناسبی پیام‌ها رد و بدل شده است.خطیب‌زاده همچنین تاکید کرد که نشانه‌های جدی از آب شدن یخ روابط میان دو کشور به وجود آمده است.
سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری ایران چند روز پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ در نخستین کنفرانس خبری درباره روابط با عربستان سعودی گفت: از دید ایران روابط و گفت‌وگو با عربستان و همه کشورهای منطقه مانعی ندارد و بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور با هیچ مانعی مواجه نیست.
این تحولات در شرایطی است که هفته گذشته «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی در هفتاد و ششمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به مسائل مختلفی از جمله روابط این کشور با ایران اشاره کرد و گفت: «ایران کشور همسایه ماست و امیدواریم گفتوگوهای ما با آنها منجر به اعتمادسازی شود.» بر اساس گزارش شبکه «العربیه» پادشاه سعودی در بخشی از اظهارات خود تاکید کرد: «سیاست خارجی عربستان سعودی مبتنی بر حمایت از گفت‌وگو برای دستیابی به صلح است.» سلمان بن عبدالعزیز در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه «صلح گزینه راهبردی منطقه خاورمیانه است» تصریح کرد: عربستان سعودی به صلح به عنوان یک گزینه راهبردی برای حل بحران در خاورمیانه ایمان دارد.
همزمان با این سخنان پادشاه عربستان، پایگاه خبری بلومبرگ با انتشار مطلبی ادعا کرد که «با از سرگیری مذاکرات هسته‌ای نشانه‌هایی از تقویت دیپلماسی ایران و عربستان نیز مشاهده می‌شود.» این پایگاه نوشت: «همزمان با آمادگی تهران برای از سرگیری مذاکرات هسته‌ای، دیپلمات‌های ارشد ایران، عربستان و اتحادیه اروپا برای دومین بار در کمتر از یک ماه گذشته با یکدیگر دیدار کردند.»
اشاره بلومبرگ به نشست بغداد و حضور کشورهای مختلف از جمله ایران و عربستان سعودی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در هفته گذشته بود که قرار بر این شد تا دور دوم نشست بغداد به میزبانی اردن برگزار شود.دور اول اجلاس بغداد ۶ شهریور با حضور همسایگان عراق و بازیگران و نهادهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برگزار شد.در این اجلاس مصافحه‌ای بین حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران و فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان صورت گرفت.
بغداد در چند ماه گذشته در تلاش بوده تا مذاکرات بین ایران و عربستان تداوم داشته باشد و به نتایج مثبتی برسد.عراق در سال‌های پس از سقوط صدام در تلاش بوده تا بتواند خود را از منازعه و تنش ایران و عربستان سعودی دور کند.در همین ارتباط، رئیس‌جمهور عراق نسبت به از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی ابراز امیدواری کرد.برهم صالح، که برای شرکت در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده بود، در گفت‌وگو با شبکه سی‌ان‌ان در پاسخ به این سوال که آیا از نظر او ایران و عربستان روابطشان را از سر خواهند گرفت یا نه، گفت: امیدواریم اما واضح است که موانعی وجود دارند ولی امیدواریم این اتفاق پیش از آنکه خیلی دیر شود، بیفتد.بالاخره، ما همسایه هستیم.باید مذاکره کنیم، حتی اگر اختلافاتی داشته باشیم.
