تهران دیروز میزبان مذاکرات بین الافغانی بود
هدف ایران از مذاکره با طالبان
محمد نعیم، سخنگوی هیات مذاکره‌‌کننده گروه طالبان روز چهارشنبه، با انتشار توییتی نوشت: «سفر هیات طالبان به تهران به دعوت رسمی مقامات ایران صورت می‌گیرد.»
رهبری هیات جمهوری اسلامی افغانستان در این دور از مذاکرات را یونس قانونی، وزیر امورخارجه پیشین افغانستان و رهبری هیات مذاکراتی گروه طالبان را عباس استانکزی، معاون دفتر این گروه بر عهده دارند. اداره‌کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امورخارجه ایران هم برگزاری این اجلاس را تایید کرد.
در این راستا سیدرسول موسوی، مدیرکل آسیای غربی وزارت امورخارجه صبح روز چهارشنبه در حساب کاربری خود در توییتر از حضور هیات‌هایی از افغانستان در ایران خبر داد و نوشت: «تهران میزبان همزمان چهار هیات افغان: ۱- هیات کمیسیون فرهنگی پارلمان افغانستان،۲- هیات عالی‌رتبه سیاسی طالبان،
۳- هیات عالی‌رتبه سیاسی جمهوریت و ۴- هیات عالی ناظر بر روند تثبیت هویت اتباع.»
ابتکار تهران
همزمان با افزایش تنش‌های سیاسی و نظامی در افغانستان و در فاصله کوتاه باقی‌مانده تا خروج نیروهای خارجی از خاک افغانستان، جمهوری اسلامی ایران دست به ابتکاری برای حل بحران افغانستان زده است. تهران با دعوت شماری از رهبران و چهره‌های سیاسی افغانستان و همچنین میزبانی از رهبران ارشد سیاسی گروه طالبان، زمینه را برای آغاز همگرایی میان گروه‌های مختلف افغانستان فراهم کرده است. «یونس قانونی»، «کریم خرم»، «ارشاد احمدی»، «محمدالله بتاش»، «ظاهر وحدت» و «سلام رحیمی» اعضای هیاتی سیاسی هستند که از کابل به تهران آمده و نگاهی به این ترکیب نشان می‌دهد که تقریبا این گروه از تمام اقوام و جهت‌ها نمایندگی کرده و می‌تواند تسهیل‌گر خوبی برای ادامه این گفت‌وگوها در آینده باشد. از سوی دیگر، رهبران ارشد سیاسی طالبان نیز به تهران آمده‌اند که این خود نشان از تمایل این گروه برای حاضر شدن در میز مذاکرات بین‌الافغانی دارد. به‌نظر می‌رسد ابتکار و تلاش جمهوری اسلامی ایران برای سر و‌سامان دادن به روند گفتوگوهای بین‌الافغانی و فقط نقش تسهیل‌گر بازی کردن در این مذاکرات، می‌تواند الگوی مناسبی در اختیار سایر قدرت‌های منطقه‌ای از جمله چین، روسیه و پاکستان قرار دهد تا آنها نیز از این طریق شرایط را برای آینده روشن افغانستان فراهم سازند.
رایزنی دهلی-تهران
همزمان روزنامه هندوستان تایمز در خبری نوشت که سوبرامانیام جایشانکار، وزیر امورخارجه هند روز گذشته در مسیر سفرش به روسیه وارد ایران شده و در حضور کوتاهش در تهران گفت‌وگویی با محوریت بحران جاری در افغانستان داشته است.
به گزارش «ایرنا» وزیران‌خارجه ایران و هند عصر روز گذشته در تهران، بر لزوم تقویت گفتوگوهای بین‌الافغانی که به راه‌حل مشارکت سیاسی فراگیر همه طرف‌ها در افعانستان منتهی شود، تاکید کردند.
وزیر امورخارجه هند با اشاره به گفتوگوهای جاری بین دولت افغانستان و طالبان در تهران از مساعی ایران برای نزدیک کردن دیدگاه‌های طرفین برای رسیدن به راه‌حل سیاسی فراگیر تشکر کرد.
زمان تصمیمات دشوار
در این اجلاس بین‌الافغانی در محل وزارت‌خارجه ایران، محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه بازگشت به میز مذاکرات بین الافغانی را بهترین انتخاب از سوی رهبران و جریان‌های سیاسی عنوان کرد و گفت: «امروز مردم و رهبران سیاسی افغانستان باید برای آینده کشورشان تصمیمات دشوار اتخاذ کنند.»
به گزارش «ایرنا» به نقل از اداره‌کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امورخارجه، ظریف در افتتاحیه این نشست با اشاره به نتایج نامطلوب ادامه منازعات در افغانستان، بازگشت به میز مذاکرات بین الافغانی و تعهد به راهکارهای سیاسی را بهترین انتخاب از سوی رهبران و جریان‌های سیاسی افغانستان دانست و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای کمک به روند گفت‌وگوها میان جناح‌های موجود به‌منظور حل‌وفصل مناقشات و بحران‌های جاری در آن کشور اعلام کرد.
ظریف همچنین بر تعهد جمهوری اسلامی ایران جهت کمک به توسعه همه‌جانبه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان پس از برقراری صلح تاکید کرد.
آغاز دوباره ناامنی و جنگ داخلی در افغانستان نگرانی‌هایی برای کشورهای منطقه به‌ویژه ایران به‌‌وجود آورده و تهران در تلاش است بسترهای موردنیاز برای گفتوگوهای صلح میان طرفین درگیر را به‌‌وجود بیاورد.
اهمیت اجلاس بین‌الافغانی در تهران
محمدرضا عسگری‌مورودی، کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به روزنامه «دنیای اقتصاد» درباره اهمیت این اجلاس گفت: «سفر هیات طالبان به تهران با توجه به شرایطی که امروز افغانستان با آن مواجه است بسیار حائز اهمیت است. طی نزدیک به دو ماه گذشته بیش از ۸۰ شهر در ولایات مختلف افغانستان توسط طالبان به تصرف درآمده و این موضوع علاوه بر آنکه برای دولت و ملت افغانستان بسیار نگران‌کننده است از نگاه همسایگان افغانستان نیز با دقت و وسواس زیادی دنبال می‌شود.»
عسگری مورودی با اشاره به اینکه ایران به عنوان یکی از همسایگان افغانستان از تشدید بی‌ثباتی و افزایش ناامنی‌های گروه طالبان در افغانستان نگران است، تاکید کرد: «یکی از سناریوهای کنونی در افغانستان، تشدید حملات طالبان و نهایتا تصرف این کشور و سقوط دولت مرکزی کابل است. در این بین روی کار آمدن دوباره حکومت طالبان در افغانستان با توجه به رویکردهای منقبضانه این گروه و نوع ایدئولوژی خاص آنها برای کشورهای همسایه تاحدودی تامل‌برانگیز است.»
توصیه تهران به طالبان
کارشناس مسائل افغانستان اضافه کرد در شرایطی که مذاکرات صلح افغانستان بین دولت و گروه طالبان به بن‌بست رسیده و همزمان طالبان با تشدید خشونت‌ها، راهبرد تصرف شهر به شهر را در دستورکار قرار داده، ایران میزبان هیات سیاسی طالبان است تا بتواند از طریق گفت‌وگو با نمایندگان این گروه، زمینه و بستر مساعد را برای احیای مذاکرات بین‌الافغانی صلح فراهم کند.
وی ادامه داد: «بی‌تردید در روند مذاکرات بین مقامات ایران و هیات سیاسی طالبان این نکته به طالبان گوشزد خواهد شد که هرگونه تلاش برای دستیابی به قدرت از طرق غیرمشروع و خارج از روندهای دموکراتیک مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران نخواهد بود و ایران تنها دولت برآمده از آرای مردمی براساس رجوع به صندوق‌های انتخاباتی را می‌پذیرد.»
تغییرات اندیشه‌ای طالبان؟
به گفته این کارشناس باید توجه داشت که طالبان نسبت به ۲۰ سال گذشته تغییراتی را به لحاظ اندیشه‌ای در خود ایجاد کرده که گفت‌وگو با دولت‌های همسایه افغانستان و برخی کشورهای منطقه از مصادیق این نوع دگرگونی در نگاه طالبان به اصل همکاری و مراودات با کشورهای همسایه است.
به‌طور کلی در عالم سیاست هر چیزی ممکن است. این مساله که ایران به نوعی واکنش محکمی در قبال اقدامات اخیر طالبان نشان نداد و گفت که طالبان بخشی از واقعیت هستند، علامتی برای طالبان بود که اگر راه‌حل سیاسی را بپذیرند و بتوانند سهمی از قدرت داشته باشند ایران آمادگی همکاری با این جریان را دارد. لذا زمینه‌هایی برای چنین نشستی از قبل مهیا شده بود.
نگاه محتاطانه به مذاکره با طالبان
البته یک نگاه دیگر نیز به تحولات افغانستان و این اجلاس بین‌الافغانی در تهران وجود دارد و به عقیده برخی کارشناسان طالبان پیش‌تر نشان داده به تعهدش درخصوص پیوستن به گفتوگوهای بین‌الافغانی پایبند نمانده و لذا قابل اعتماد نیست. در عین حال با خروج نیروهای نظامی آمریکا از این کشور و تسلط طالبان بر افغانستان، بیم آن می‌رود که خیل مهاجران به کشورهای همسایه به‌ویژه ایران راهی شوند که این مساله برای کشور ما امر خوشایندی نخواهد بود و تبعاتی به همراه خواهد داشت.
لزوم همگرایی منطقه‌ای
در نهایت نیز برخی پژوهشگران این حوزه بر این باور هستند که بهترین راه‌حل برای افغانستان این است که ایران با کشورهای منطقه مانند هند، پاکستان و عربستان رایزنی کرده تا به نگاه مشترکی درخصوص صلح و ثبات در افغانستان دست پیدا کنند.
البته در این زمینه دشواری‌های زیادی وجود دارد اما به هر حال راه‌حل این است که به یک همگرایی منطقه‌ای برای ایجاد صلح در افغانستان برسند. در غیر این صورت رقابت‌های منطقه‌ای تشدید خواهد شد و اگر در افغانستان جنگ داخلی دربگیرد به سرعت می‌تواند به جنگ نیابتی بین کشورهای منطقه تبدیل شود و در نهایت ممکن است شاهد دخالت قدرت‌های خارجی هم باشیم.
