در نشست در دانشگاه علامه‌طباطبایی مطرح شد
سه گام فوری برای اصلاح سیاست واکسیناسیون
حاضران در این نشست تاکید کردند به دلیل اینکه سیاست فعلی قادر نیست سرعت عمل لازم را از سه جنبه تامین گسترده واکسن از بازار جهانی، تزریق واکسن به گروه‌های خطر و تولید واکسن در سریع‌ترین زمان ممکن مهیا سازد، لازم است نسبت به اصلاح مسیر اقدام شود. سه کارشناس حاضر در این نشست به دولت بعدی توصیه کردند با توجه به یافته‌های فعلی که میزان اثرگذاری واکسن را شش ماه اعلام کرده‌اند، تسریع در خرید دز کافی برای واکسیناسیون عمومی را در دستور کار قرار دهند چراکه تداوم وجود بیماری در کشور می‌تواند به تهدیدی امنیتی برای سایر کشورها تبدیل شود و تجارت، اقتصاد و ارتباطات خارجی را تحت‌الشعاع قرار دهد. حمید بهلولی استاد سیاستگذار دانشگاه تهران در این نشست تاکید کرد: واکسن کرونا یک کالای عمومی، سیاسی، امنیتی و سلامتی است. وی ورود بخش خصوصی به چرخه توزیع واکسن را یک خطای سیاستی دانست. امیرحسین تکیان مدیر گروه سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز تصریح کرد: دولت حتما باید در اجرای سیاست واکسیناسیون از بخش خصوصی استفاده کند اما هزینه واکسن برای عموم مردم باید رایگان باشد؛ چراکه واکسن حق عمومی است و متن قانون اساسی نیز بر این موضوع صحه می‌گذارد. وی یادآور شد امروزه واکسیناسیون به معنای حاکمیت خوب است و ناتوانی ما در تامین سریع و دقیق واکسن به منزله ناتوانی در حفاظت تمدنی کشور است. اکبر عبداللهی‌اصل استادیار گروه اقتصاد و مدیریت دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز خاطرنشان کرد: سیاست فعلی حکومت، حمایت از تولید داخل است و بی‌توجه به خوب یا بد بودن آن، این سیاست بر موضوع واکسیناسیون تاثیر دارد. ما باید وارد تولید واکسن شویم اما فعلا واردات در اولویت است. البته مشخص نیست با توجه به سهم ۳/ ۱میلیارد دلاری واردات دارو و تجهیزات پزشکی، دولت نسبت به تامین هزینه ۲ میلیارد دلاری خرید واکسن برای جامعه چگونه عمل خواهد کرد؟
واکسن کرونا کالایی امنیتی است
در ارائه اول، دکتر حمید بهلولی از منظر سیاستگذاری عمومی و نحوه حکمرانی به مقوله واکسن کرونا پرداخت. بهلولی در ابتدای سخنان خود به این مقوله اشاره کرد که اولین وظیفه حکومت تامین امنیت و سلامت شهروندان بوده و واکسن کرونا نیز کالایی امنیتی، سیاسی، عمومی و راهبردی است؛ واکسنی که در داخل مرزهای یک کشور تولید می‌شود، کالایی راهبردی و دفاعی است و این امر خصوصا برای کشورهایی مثل ایران و کوبا که دسترسی مناسبی به بازار‌های جهانی ندارند، امری حیاتی است.
این دانش‌آموخته دانشگاه منچستر افزود: تولید واکسن جدا از هزینه اثربخشی و محاسبات اقتصادی در مقیاس با ضرورت تامین واکسن در دفاع از آحاد جامعه، باعث توسعه بسیاری از علوم پیرامونی می‌شود. بخش دولتی ایران مطابق اطلاعات و مصاحبه‌های صورت گرفته از صاحب نظران این حوزه، در تولید عقبگرد داشته است و بخش خصوصی نیز به دلیل رانت داخلی، تحریم خارجی، تلاطم سیاسی و عدم امکان صادرات به بازار جهانی فاقد سازوکار مناسب برای سرمایه‌گذاری موثر است. در شرایط فعلی، بخش‌های عمومی غیردولتی که دارای سازوکار بخش خصوصی و دارای مالکیت دولتی‌اند، قابل دسترس‌ترین امکان برای ورود به سرمایه‌گذاری واکسن را دارند. وی در ادامه بحث افزود: تولید واکسن داخلی در شرایطی امکان پایداری اقتصادی دارد که تولید بسیار انبوهی صورت گیرد و صادرات این کالا نیز وجود داشته باشد چراکه قیمت واکسن داخلی پایین است ولی قیمت تمام‌شده آن بالاست. بنابراین چرخه اقتصادی برای تولیدکننده باید به‌صرفه باشد. این استاد دانشگاه تهران افزود: توزیع واکسن باید توسط دولت بوده و به شکل مجانی انجام شود و این امری بدیهی است. حتی در کشورهای سرمایه‌داری نیز توزیع توسط دولت انجام شده و بخش خصوصی به دلیل امکان تعارض منافع، حق حضور در امر توزیع را ندارد.در ادامه وی به وضعیت خصوصی یا دولتی بودن تولیدکنندگان واکسن در جهان پرداخت و گفت: به جز شرکت‌های تولیدکننده دولتی در ایران، چین، روسیه و کوبا، باقی شرکت‌های تولیدکننده واکسن کرونا در جهان، شرکت‌های خصوصی هستند و دولت واکسن را می‌خرد و توزیع می‌کند چون واکسن کالایی امنیتی است. وی در ادامه به این ضرورت اشاره کرد که بدون حل و فصل منازعات خارجی با حفظ منافع، استقلال و حق انتخاب کشور، خروج ایران از این وضعیت کرونایی سخت خواهد بود و فرسایش داخلی و تغییرات جهانی نیز شرایط را برای کشور سخت‌تر خواهد کرد.
وی در ادامه به اقتصاد سیاسی واکسیناسیون کرونا پرداخت و با اشاره به وضعیت فروش دو واکسن فایزر و مدرنا گفت: انتظار می‌رود تجارت جهانی واکسن کرونا در سال ۲۰۲۱، به حداقل ۱۵ و حداکثر ۳۱ میلیارد دلار برسد.
امروزه واکسیناسیون به معنای حاکمیت خوب است
در بخش دوم این جلسه، دکتر امیرحسین تکیان به بحث واکسیناسیون کرونا از دریچه حاکمیت خوب در نظام سلامت ایران پرداخت. وی در ابتدای بحث به ارائه آماری کلی از وضعیت جهانی تولید واکسن پرداخت که حدود دویست نوع واکسن درحال تولید در جهان وجود دارد که چهار نوع آن رد شده و به طور کلی هشت واکسن تایید شده وجود دارد و این واکسن‌ها بین۶۰ تا ۹۵ درصد اثرگذاری دارند. وی در ادامه افزود: در تاریخ بشریت بی‌نظیر است که ظرف یک‌سال، تعداد زیادی واکسن تولید شده داریم. البته نحوه نگهداری این واکسن‌ها با یکدیگر فرق دارند و برخی واکسن‌ها به رغم عدم تایید ازسوی مجامع جهانی مرتبط، به دلیل نیاز زیاد به این واکسن‌ها در دست استفاده قرار گرفته‌اند. تکیان با اشاره به قیمت واکسن در جهان گفت: واکسن در جهان از ۱۰ تا ۴۰ دلار قیمت دارد و منابع مالی ساخت واکسن نیز عمدتا دولتی هستند. این استاد دانشگاه در ادامه به سبد خرید کشورها از واکسن‌های موجود در بازار جهانی پرداخت و افزود: کشورهایی در عرصه واکسیناسیون موفق بوده‌اند که سبد خرید متنوعی داشته‌اند. در ادامه نشست، وی به برخی کاستی‌ها در زمینه واکسیناسیون مردم ایران پرداخت و اشاره کرد که حدود سه‌دهم مردم ایران واکسینه شده‌اند و برخی کشورها مثل بحرین که جمعیت کمتری نسبت به ایران دارند و برخی مثل ترکیه که جمعیت برابری با ایران دارند، با انعقاد قراردادهای دوجانبه با شرکت‌های توزیع واکسن، توانسته‌اند دُز بسیار زیادی را نسبت به ایران تهیه کنند. ترکیه فقط از یک مسیر بیش از ۱۶ میلیون دز واکسن تهیه کرده است.
وی در ادامه افزود: واکسن نماد حاکمیت خوب و دریچه حفظ تمدنی است. ایران با مشکلات اقتصادی روبه‌روست و عده‌ای در شرایط کرونا و در این وضع خطرناک برای تامین خانواده مجبورند به تکاپو بیفتند. در زمینه واکسیناسیون حدود ۹۰ درصد از دنیا عقب هستیم و ایران با وجود رویکرد مناسب در زمینه تامین واکسن که شامل تولید، خرید و واردات واکسن می‌شود، نتوانسته جمعیت تحت خطر کرونا را که حدود ۱۰ درصد جمعیت ایران می‌شود به شکل موفقیت‌آمیز واکسینه کند.
در انتهای بحث نیز وی خاطرنشان کرد: اگر از دید کرونا بنگریم، در زمینه حکمروایی خوب باید کاری صورت گیرد که مراقبت اجتماعی افزایش یافته و این امر نیازمند همکاری نزدیک دولت، متخصصان و مردم در کنار یکدیگر است. تکیان گفت: نیاز است تا مکانیزم‌هایی برای قانون‌گذاری داشته باشیم. البته سیستم شفافیت در توزیع و سیستم اطلاعاتی توزیع واکسن ناقص است و اطلاعات کافی از افراد برای واکسینه شدن وجود ندارد.
مدیر گروه سلامت جهانی و سیاستگذاری عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران در پایان یادآور شد: این امر بسیار باعث افتخار است که ایران به تولیدکننده واکسن تبدیل شود ولی باید توجه داشت که جنگ تمدنی بعدی جنگ واکسن است و اینکه در عین درست عمل کردن در زمینه تولید و خودکفایی، در حوزه کرونا پنج اصل حکمروایی خوب که شامل هدایتگری، جوابگویی، مسوولیت‌پذیری، شفافیت و قانون‌مداری است، باید دقت بیشتری صورت گیرد. ما تجربه قابل قبولی در این زمینه نداشته‌ایم. امیدوارم دولت بعدی در نتیجه تغییر روش اداره، بتواند به شکل بهتری سیاست واکسیناسیون را برای همه مردم ایران به صورت رایگان اجرایی کند.
سیاست حکومت، حمایت از تولید داخلی واکسن است
در آخرین ارائه نشست نیز دکتر اکبر عبداللهی اصل به حوزه قیمت‌گذاری و نظام مالی واکسیناسیون کرونا پرداخت. وی درباره ابهامات واکسن ایرانی که آیا این واکسن دولتی است یا خصوصی بیان کرد: واکسن‌سازی در ایران، عمدتا دولتی است. دولت ابزار تولید را مثل هر حوزه دیگری بعضا از بخش خصوصی تامین می‌کند ولی بخش خصوصی صرفا به تدارک نیازها می‌پردازد. وی با اشاره به اینکه یک نوع خلط وظایف در دوره کرونا صورت گرفته افزود: سیستم نظارت و مقررات ایران چندگانگی دارد و این چندگانگی ناشی از همه‌گیری کروناست که بخش‌های مرتبط با بیماری‌های واگیردار سازمان غذا و دارو دچار تعارضات در دسترسی بین نهادی شده‌اند.
وی درباره تامین مالی واکسن کرونا خاطرنشان کرد: واکسن‌های همه‌گیری توسط دولت تامین مالی می‌شوند و واکسن کرونا مشکل ارزی ندارد؛ تنها مشکل مالی تامین واکسن کرونا مربوط به سیستم انتقال منابع است؛ در زمینه قیمت‌گذاری نیز چالش‌ها بالاست، شفافیت برای قیمت‌گذاری وجود ندارد و ابهامات این حوزه در روند تولید واکسن داخلی تاثیرگذار است.
این مدیر پیشین وزارت بهداشت در ادامه درباره تدارکات واکسن کرونا، خاطرنشان کرد: تامین واکسن برای ایران هم‌اینک از سه راه تولید، واردات و مسیرهای غیرخصوصی یا هیات امنایی صورت می‌گیرد که عمدتا تامین مالی آنها توسط هیات امنای ارزی وزارت بهداشت تامین می‌شوند. نمی‌توانم بدبینی خودم را نسبت به تامین مالی ۲ میلیارد دلاری ۲۰۰میلیون دز ۱۰دلاری ابراز نکنم. برای من هنوز مبهم است که دولت چطور می‌خواهد این کار را عملی کند چراکه کشور در تنگنای ارزی است و کل تخصیص سالانه به بخش بهداشت و درمان حدود ۳/ ۱ میلیارد دلار است. خب البته این نهاد حالت واسطه هم دارد و روی تولید مشترک واکسن با روسیه، کوبا و استرالیا کار می‌کند. عبدالهی تاکید کرد: امروز ما در زمینه ثبت کالا یا رجیستریشن (ثبت نام) مشکلاتی را داریم. بخشی از این مشکل به این برمی‌گردد که کلا این مفهوم اشتباه مطرح شده است و با واسطه‌گری تفاوت هایی دارد. رجیستریشن (ثبت‌نام) به معنای پذیرش محدودیت‌های حقوقی در صورت ثبت کالاست. در این روند ما اسم خود را به‌عنوان نماینده شرکت مدنظر در ایران ثبت می‌کنیم. امکانی که برای شرکت‌های دولتی وجود ندارد و واردات واکسن را تسهیل می‌کند. منتهی مشکلاتی که گفتم پابرجاست. وی در رابطه با واردات واکسن‌های چینی نیز خاطرنشان کرد طبق اطلاعاتی که دارم و رسمی نیست، در روزهای آینده قرار است چند محموله واکسن (از انواع سینوفارم و سینوواک) به کشور وارد شود منتهی روند ما برای واردات واکسن کند است. وی درباره واکسن‌های روسی که گفته شد حدود ۶۰ میلیون دز است، یادآور شد مشکلاتی در این زمینه با نماینده شرکت در ایران وجود دارد که طبق اطلاعاتی که دارم هنوز به نتیجه نرسیده است.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، دومین نشست ایران ۱۴۰۰ روز گذشته به همت انجمن علمی سیاستگذاری عمومی دانشگاه علامه‌طباطبایی و انجمن علمی قانون دانشگاه علوم پزشکی تهران با محوریت سیاستگذاری واکسن کووید-۱۹ برگزار شد. در این نشست حمید بهلولی دبیر کمیته سیاستگذاری انجمن علوم سیاسی ایران، امیر حسین تکیان استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران و اکبر عبداللهی اصل، استادیار گروه اقتصاد و مدیریت دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران سخنرانی کرده و درخصوص نحوه مدیریت واکسن کرونا توسط دولت‌ها در ایران و جهان، تاثیر واکسیناسیون بر توسعه و نقش آن در مفهوم حاکمیت خوب، تاثیر تولید داخلی واکسن بر موضوع مهار پاندمی و سرنوشت واکسیناسیون در کشور به ارائه مباحث خود پرداختند.
