گفت‌وگوی محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی با همتای آمریکایی درباره ایران
دیپلماسی فشرده قطر برای احیای برجام
تحلیل میدل‌ایست از انتقال میانجی‌گری از مسقط به دوحه
در همین ارتباط، وزیرخارجه قطر شامگاه سه‌شنبه در تماسی تلفنی با آنتونی بلینکن، وزیرخارجه آمریکا گفتوگو کرد. به گزارش الجزیره، در این تماس تلفنی که از سوی طرف آمریکایی برقرار شده بود، دو طرف درباره مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه تحولات ایران، یمن، عراق، لیبی و همچنین انتخابات فلسطین گفتوگو کردند. رسانه‌های قطر درباره این مکالمه تلفنی بین وزیران خارجه این کشور و آمریکا جزئیاتی منتشر نکرده‌اند. اخیرا وزیرخارجه قطر با جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز درباره مسائل منطقه‌ای به‌ویژه ایران و افغانستان نیز گفت‌وگویی داشته است. محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی همچنین روز ۲۱ بهمن با رابرت مالی، نماینده آمریکا در امور ایران به‌صورت تلفنی گفتوگو کرده بود. همکاری‌های دوجانبه و اهداف مشترک از محورهای این مکالمه بوده است.
وزیرخارجه قطر همچنین اوایل بهمن ماه با اشاره به احتمال گفت‌وگوی ایران و آمریکا گفته بود که زمان آن رسیده تا کشورهای حاشیه خلیج فارس گفتوگو با ایران را آغاز کنند. آل‌ثانی حدود دو ماه پیش در یک نشست خبری با همتای اسپانیایی خود با تاکید بر آمادگی دوحه برای «کاهش تنش» در روابط تهران واشنگتن گفت که «ایران کشور همسایه ماست و آنچه در منطقه رخ می‌دهد، مستقیما روی ما تاثیر می‌گذارد.»
گفتوگو با دبیرکل سازمان ملل
در ادامه دیپلماسی فشرده دوحه، وزیرخارجه قطر و دبیرکل سازمان ملل درباره ایران و توافق هسته‌ای با این کشور گفتوگو کردند. گزارشی درباره جزئیات گفت‌وگوی وزیرخارجه قطر با دبیرکل سازمان ملل منتشر نشده است.
نشست با سفرای تروئیکای اروپا
پیش‌تر نیز وزیرخارجه و معاون نخست‌وزیر قطر در نشست با سفرای کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان تاکید کرد که دوحه از دیپلماسی و گفتوگو در پرونده توافق هسته‌ای ایران حمایت می‌کند. به گزارش خبرگزاری فارس، محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی جمعه ۲۶ فوریه بر لزوم فعال کردن گفت‌وگوها با جمهوری اسلامی ایران برای بازگشت طرف‌ها به برجام و اجرای تعهدات از مسیر دیپلماتیک تاکید کرد. بنا بر این گزارش، در این نشست، جدیدترین تحولات درخصوص بازگرداندن مسیر دیپلماتیک و فعال‌کردن گفتوگو و اجرای تعهدات طرفین که در توافق نامه گروه ۵+۱ با ایران درج شده است، بررسی شد. براساس بیانیه وزارت خارجه قطر، محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی بر تلاش جدی کشورش در این مسیر و موضع ثابت قطر در حمایت از دیپلماسی و گفتوگو و آمادگی همیشگی قطر برای حمایت از هر اقدامی که موجب ثبات، امنیت در منطقه و صلح بین‌المللی شود، تاکید کرد.
وزیرخارجه قطر پیش از این تماس‌ها و رایزنی‌ها با مقامات آمریکا، اروپا و دبیر کل سازمان ملل، در سفر ۲۸ بهمن ماه به ایران بر حفظ آرامش و ثبات و گفتوگو میان کشورهای منطقه تاکید کرد و گفت: ما نیز در تداوم طرح ابتکار صلح هرمز و طرح امید، خواستار گفت‌وگوهای منطقه‌ای برای حل مشکلات میان کشورهای منطقه هستیم.
مسقط میانجی‌گری را به دوحه واگذار کرد؟
دیپلماسی فشرده دوحه گمانه‌زنی‌ها درخصوص میانجی‌گری قطر میان ایران و آمریکا را مطرح کرده است. در همین خصوص موسسه میدل‌ایست در تحلیلی به قلم الکس واتانکا می‌نویسد: «قطر، کشور کوچک در حاشیه خلیج فارس، یک وظیفه دشوار برای خود برگزیده است: میانجی‌گری بین ایالات‌متحده و ایران. همان‌طور که شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر امورخارجه قطر ۱۰ فوریه گفت: دوحه در تلاش است تا تنش‌ها را «از طریق یک فرآیند سیاسی و دیپلماتیک» حل کند.
در ادامه این تحلیل آمده است: «با توجه به وسعت اندک جغرافیایی قطر، انتخاب آن به‌عنوان میانجی ممکن است عجیب به نظر برسد. دیگر مدعیان اصلی برای میانجی‌گری مانند ژاپن یا فرانسه بازیگران بزرگ دیپلماتیک به‌شمار می‌روند یا مانند عمان که در سال‌های اخیر میزبان چندین دور از مذاکرات ایالات‌متحده و ایران در کانال‌های پشتی بوده، سابقه‌ای طولانی در میانجی‌گری داشته‌اند. اما قطری‌ها دلایل خوبی برای انجام این کار دارند. یک درگیری آشکار بین ایران و ایالات‌متحده، قطر را در خط مقدم جبهه قرار خواهد داد؛ چرا که این کشور میزبان بزرگ‌ترین پایگاه نظامی آمریکا در خاورمیانه است. همچنین قطر برخلاف بسیاری از دیگر کشورها، روابط دیرینه اطلاعاتی با ایران داشته و این مناسبات می‌تواند هم برای ایران و هم برای ایالات‌متحده ارزشمند باشد.»
این موسسه در ادامه می‌نویسد: بی‌شک، ماجرای ایالات‌متحده، ایران و قطر به همان اندازه که در طی زمان مشخص شده، چندبعدی است. در ژوئن ۲۰۱۷ دیگر کشورهای عربی علیه قطر اعمال محاصره کردند. تلاش سعودی‌ها و امارات‌متحده‌عربی این بود که پیش از لغو محاصره، امتیازاتی را از قطر بگیرند و از ۱۳ خواسته آنها، یکی این بود که دوحه روابط خود را با تهران کاهش دهد و همکاری نظامی و اطلاعاتی خود را با آن قطع کند. قطر این خواسته‌ها را رد کرد و روابط آن با ایران تا اوایل ژانویه که محاصره به‌طور رسمی پایان یافت، بیش از پیش تقویت شده بود. ایران طی سال‌های محاصره به منبع موادغذایی و دیگر مواد موردنیاز قطر تبدیل شد و حریم هوایی و بنادر خود را به روی شرکت‌های قطری گشود. از دیدگاه دنیای بیرون شاید ایران ناجی قطر در زمان نیاز به نظر می‌رسید، اما دوحه همچنان سعی می‌کرد در روابط با تهران جانب احتیاط را نگه دارد.
میدل‌ایست اضافه کرده: از این رو، درباره روابط ایران و قطر دو واقعیت غیرقابل انکار وجود دارد. اول، گرچه روابط آنها هرگز بدون مشکل نبوده، اما هیچ‌کدام از آنها تمایلی به دشمنی آشکار ندارند. دوم، دوحه و تهران در همه فرصت‌های موجود سعی کرده‌اند برای یکدیگر شرکایی سودمند باشند. دولت جو بایدن در جست‌وجوی راه‌هایی برای گفتوگو با تهران از جمله استفاده از واسطه‌های سوم شخص نیازمند چنین فرصتی است.
زمان معنی اظهارات وزیرخارجه قطر درباره تلاش دوحه برای از بین بردن تنش‌ها بین تهران و واشنگتن را آشکار خواهد ساخت. این، شاید اقدامی به سادگی ایجاد مکانی برای گفت‌وگوهای دیپلماتیک باشد. دوحه پیش‌تر اقدامی مشابه در فراهم آوردن مسیر دیپلماتیک بین واشنگتن و جنبش طالبان را آزموده است. شاید عمان که پیش‌تر محل گفت‌وگوها بین ایران و آمریکا بود، بیش از حد مشغول امور خود است. هیثم بن‌طارق، سلطان جدید عمان، با انواع و اقسام چالش‌های اقتصادی در خانه دست و پنجه نرم می‌کند و تمایل و توانایی او برای ایفای نقش میانجی به مراتب از سلطان قابوس کمتر است. در مقابل، قطر که یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان به شمار می‌رود، توانایی مالی کافی برای تسهیل روند دیپلماتیک بین ایالات‌متحده و ایران را دارد.
قطر یک برتری دیگر هم به عمان یا سایر واسطه‌های احتمالی دارد. تاریخ معاصر نشان داده است که دوحه نه تنها با وزارت امور خارجه در تهران، بلکه با نهادهای قدرت در ایران نیز رابطه کاری دارد.
دستورکار منطقه‌ای و برنامه موشک‌های بالستیک ایران مسائلی هستند که بایدن مشتاق مذاکره درباره آنهاست. در حقیقت، شاید این رابطه دلیل اصلی اشارات به قطر به‌عنوان میانجی در بن‌بست بین ایران و ایالات‌متحده باشد.
