سندرز کنار رفت؛ نامزد نهایی دموکرات‌ها مشخص شد
ایـران و آمریکـا پس از دوئل بایدن - ترامپ
عکس، ترکیبی از نامزد دموکرات‌ها و رئیسجمهور فعلی آمریکا است.
آمریکایی‌ها روز ۳ نوامبر ۲۰۲۰ (۱۳ آبان‌ماه ۱۳۹۹) برای انتخاب چهل و ششمین رئیسجمهور این کشور روانه حوزه‌های اخذ رای خواهند شد. طی این انتخابات اگر مشکل خاصی برای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری فعلی آمریکا پیش نیاید، وی به‌عنوان کاندیدای جمهوری‌خواهان و جو بایدن به‌عنوان کاندیدای دموکرات‌ها به رقابت نهایی خواهند پرداخت. البته شکست رئیسجمهور مستقر در آمریکا همواره امر دشواری بوده است؛ به‌ویژه آنکه بایدن با ضعف‌هایی همچون سن بالا، قوای جسمانی آسیب‌پذیر و اتهاماتی نظیر فساد مالی و رانت‌خواری خانوادگی مواجه است.
هرچند در این بین نباید بحران جهانی کرونا که در آمریکا نیز قربانیان زیادی داشته است را نادیده گرفت؛ اگر به‌واسطه ویروس کرونا آن هم در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا تعداد قربانیان افزایش یابد و به‌دلیل رکود اقتصادی، افراد بیشتری با معضل بیکاری مواجه شوند، شاید این ویروس بلای جان ترامپ شده و وی نیز یکی دیگر از روسای‌جمهور یک دوره‌ای آمریکا باشد.
حال مساله اینجاست که اگر هر کدام از این دو کاندیدا رای بیاورند روند مناسبات حاکم بر روابط تهران-واشنگتن چه مسیری را طی خواهد کرد. آیا اگر بایدن رای بیاورد همچنان‌که وعده داده به توافق هسته‌ای با ایران بازخواهد گشت یا اگر ترامپ بار دیگر رئیسجمهور شود تنش‌ها بین تهران-واشنگتن افزایش می‌یابد یا روند کاهشی را طی می‌کند؟
جو بایدن که در جریان مذاکرات و شکل‌گیری برجام، معاون باراک اوباما بود بارها از دونالد ترامپ به علت خروج از این توافق انتقاد کرده است. بایدن می‌گوید که این تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا یک «فاجعه خودساخته» است که نه تنها به توافق بهتری ختم نشده بلکه ایران را در آستانه بازگشت به برنامه هسته‌ای خود قرار داده و زمینه رویارویی نظامی میان دو کشور را هم پدید آورده است. همچنین وی اخیرا خواستار تخفیف تحریم‌های ایران به علت شیوع کرونا شد و تاکید کرد که دولت ترامپ نباید ناکامی خود در مقابله با برنامه هسته‌ای ایران را با بی‌رحمی در ممانعت از کمک‌های انسان‌دوستانه به تهران در میانه بحران کرونا جبران و قضیه را «بغرنج‌تر» کند. نامزد دموکرات انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا در یادداشتی که تقریبا سه ماه پیش در نشریه «فارین پالیسی» نوشت، وعده داد که اگر رئیسجمهور شود، واشنگتن را به برجام بازمی‌گرداند. بایدن در این یادداشت نوشته بود در صورتی که تهران به اجرای کامل تعهدات خود در برجام بازگردد، او واشنگتن را دوباره به این توافق بازخواهد گرداند. وی در عین حال گفت که از قدرت دیپلماسی و همکاری با متحدان واشنگتن برای تقویت و گسترش برجام و محدود کردن فعالیت‌های منطقه‌ای ایران استفاده خواهد کرد. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ کشورش را به‌صورت غیرقانونی و یک‌جانبه از برجام خارج کرده و همه تحریم‌های رفع شده به‌واسطه آن را برخلاف قطعنامه سازمان ملل علیه ملت ایران بازگرداند.
جمهوری اسلامی ایران به‌دنبال خروج یک‌جانبه و برخلاف مقررات بین‌المللی آمریکا از برجام، تلاش کرد توافق هسته‌ای را به شرط عمل دیگر طرف‌های این توافق به تعهداتشان حفظ کند، اما با گذشت نزدیک به دو سال و ناتوانی طرف‌های اروپایی به تعهدات برجامی، با هدف حفظ بهره‌مندی اقتصادی ایران، گام‌های کاهش تعهدات خود را در بازه زمانی ۶۰ روزه آغاز کرد.
در نهایت نیز در دی ماه سال گذشته ایران گام پنجم و نهایی کاهش تعهدات برجامی را اعلام کرد؛ براساس آن تهران دیگر هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده، و تحقیق و توسعه) نخواهد داشت و از این پس، برنامه هسته‌ای ایران فقط براساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز طبق روال ادامه می‌یابد. البته مقامات ایران بارها اعلام کرده‌اند در صورت رفع تحریم‌ها و منتفع شدن از منافع برجام، آماده بازگشت به تعهدات برجامی هستند. هرچند همه‌چیز در مورد روابط تهران-واشنگتن و برجام منوط به انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا است.
دوئل رئالیسم و نئولیبرالیسم
دکتر ابراهیم متقی
استاد دانشگاه تهران
رقابت ترامپ و بایدن در سنت‌های سیاسی و الگوهای کنش فرهنگی آمریکایی مبتنی بر رویارویی دو اندیشه رئالیستی و نئولیبرالی است. نگاه ترامپ براساس معادله قدرت و فشار گسترده‌تر علیه کشورهایی همانند ایران، روسیه و چین ادامه پیدا خواهد کرد. درحالی‌که نگاه بایدن مبتنی بر چندجانبه‌گرایی است. اما چندجانبه‌گرایی بایدن که طبعا به همکاری و مشارکت بیشتر با اروپایی‌ها ختم خواهد شد، به معنای بازگشت آمریکا به برجام محسوب نمی‌شود اما به هر حال وی از سازوکارهای جدیدی استفاده می‌کند تا در مورد ایران و در ارتباط با موضوعات منطقه‌ای، بحث‌های مربوط به قدرت موشکی و شکل‌بندی‌های رقابت سیاسی که با ایران دارد به نتایج مطلوب‌تری نائل شود. بدون شک به قدرت رسیدن دونالد ترامپ فضای ارتباطی تهران-واشنگتن را پرمخاطره‌تر خواهد کرد. لازم به توضیح است که فضای کرونا و شرایط موجود در آمریکا، موقعیت ترامپ را به‌گونه مشهودی کاهش داده است. بنابراین در فضای موجود می‌توان نتیجه‌گیری کرد که شانس پیروزی بایدن به تدریج درحال افزایش است که این مساله مرهون کرونا است. درواقع ترامپ به‌دلیل الگوهای قدرت محوری که در پیش گرفته، هیچ‌گونه توجهی به مسائل مربوط به امنیت انسانی، امنیت جهانی، بحث‌های زیست‌محیطی و حمایت از برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی ندارد و این مساله فشار بیشتری را برای جامعه آمریکا ایجاد کرده است. همچنین این رویکرد باعث شده که گروه‌های مختلف اجتماعی از فضای ترامپ فاصله بگیرند. اما همزمان باید به این موضوع توجه داشت که روی کار آمدن دونالد ترامپ جمهوری‌خواه یا جو بایدن دموکرات هیچ تاثیری در رابطه با برجام نخواهد داشت زیرا واقعیت برجام این است که از روز تصویب یک کودک مرده و ناقص‌الخلقه بود و به همین دلیل نتوانست دوام بیاورد.
از این رو گفته می‌شد که اگر هیلاری کلینتون در دور قبل به‌جای ترامپ وارد کاخ سفید شده بود، فشارهای سیاسی و اقتصادی جدیدی براساس مفاهیم و ادبیات متفاوتی بر ایران اعمال می‌کرد. البته در نهایت باید توجه داشت که واقعیت این است که نظم و امنیت منطقه‌ای در دوران پساترامپ با آرامش بیشتر، چندجانبه‌گرایی و همکاری‌های فراگیرتری از سوی ایران، کشورهای منطقه، واحدهای اروپایی و سیاست‌های آمریکا همراه خواهد شد.
خط‌مشی بایدن در مقابل ایران
دکتر رحمن قهرمان‌پور
پژوهشگر ارشد مسائل بین‌الملل
اگر موقعیت دونالد ترامپ و جو بایدن، رقبای باقی‌مانده برای انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا را به لحاظ کمپینی در نظر بگیریم درحال‌حاضر شانس بایدن از ترامپ کمتر است. قاعده کمپین به این صورت است که همواره رئیسجمهور مستقر که اکنون ترامپ است در شرایطی شکست خواهد خورد که یک اتفاق بزرگ رخ دهد. به‌عنوان مثال جرج بوش پدر با سقوط شوروی و پایان جنگ سرد، رقابت را به بیل کلینتون واگذار کرد و جیمی کارتر نیز به‌دنبال انقلاب ایران و داستان‌هایی که داخل آمریکا پیش آمد، نتوانست برای بار دوم پیروز انتخابات شود. بر این اساس فعلا بحران خاصی برای ترامپ پیش نیامده مگر آنکه تعداد فوتی‌های ناشی از بیماری کرونا به حدی برسد که از نظر افکار عمومی به معنای ناتوانی وی در اداره کشور تلقی شود. در چنین شرایطی دور از تصور نیست که جو بایدن بتواند بر رقیب جمهوری‌خواه خود پیروز شود.
به هر حال اکنون با دو سناریو مواجه هستیم یا پیروزی جو بایدن یا پیروزی دونالد ترامپ؛ اگر بایدن برنده این انتخابات شود به مفهوم پیروزی مرکزگرایان حزب دموکرات که باراک اوباما و جان کری نیز جزو آنها هستند، خواهد بود. خط‌مشی این جناح در مقابل ایران به‌کارگیری نوعی تعامل همراه با حفظ فشار است یعنی همان سیاستی که خانم هیلاری کلینتون و اوباما نیز به آن اشاره می‌کردند.
بنابراین تصور اینکه با روی کار آمدن بایدن دموکرات تمام تحریم‌ها برداشته شود، تصور درستی نیست و با تجربه دموکرات‌ها همخوانی ندارد. اگر جو بایدن، ترامپ را شکست دهد، به‌صورت اتوماتیک‌وار به برجام بازنخواهد گشت زیرا تا به امروز دو طرف اقداماتی انجام داده‌اند که بازگشت به برجام را کمی دشوار کرده و برای تحقق چنین امری باید شرایط تهران-واشنگتن مدنظر قرار گیرد. اما اگر ترامپ دوباره رئیسجمهور شود عملکرد وی بستگی به این دارد که چگونه در این رقابت پیروز شود. به نظر من اکنون که بایدن رقیب ترامپ است او بازی سختی را نخواهد برد و به عبارت ساده‌تر از انتخابات ۲۰۲۰ زخمی بیرون نخواهد آمد. اما اگر برنی سندرز رقیب او می‌شد رقابت شدیدتر و فضا دوقطبی‌تر و بنابراین ترامپ زخمی‌تر از انتخابات بیرون می‌آمد. در این صورت احتمالا رفتار وی نیز در دور دوم حضورش در کاخ سفید تغییر می‌کرد. اما اکنون که بایدن رقیب او است چون از رقابت‌ها زخمی بیرون نمی‌آید ممکن است رفتارش نسبت به دور قبل نرم‌تر شود. یک دلیلش هم این است که وی در انتخابات ۲۰۲۴ دیگر حضور نخواهد داشت بنابراین نیازی به رای هواداران خود ندارد. بنابراین ممکن است نسبت به ۴ سال گذشته رفتار معتدل‌تری در پیش بگیرد. اکنون پرسش این است که آیا رفتار معتدل‌تر به معنای بازگشت وی به برجام است که در پاسخ باید گفت فعلا چنین امری منتفی است اما ممکن است که شتاب اعمال تحریم‌ها را کاهش دهد. البته به‌طور کلی اگر یک دموکرات روی کار بیاید برای ایران بهتر خواهد بود و برخلاف آنچه پیش‌تر گفته می‌شد که چون دموکرات‌ها با لابی صهیونیسم روابط خوبی دارند برای ایران خوب نیستند، اما طی چند دوره گذشته شاهد بودیم که روسای جمهور دموکرات در آمریکا بیشتر با ایران کنار می‌آیند تا جمهوری‌خواهان. چرا که جمهوری‌خواهان به‌دلیل اتفاقاتی که در آمریکا رخ داده نسبت به هم‌حزبی‌های خود در دهه‌های ۷۰ یا ۸۰ رادیکال‌تر شده‌اند. یعنی جمهوری‌خواهان فعلی تمایل بیشتری نسبت به استفاده از قدرت نظامی و زور دارند و به همین دلیل یک رئیسجمهور دموکرات در شرایط فعلی برای جمهوری اسلامی ایران بهتر از یک رئیسجمهور جمهوری‌خواه خواهد بود.
