سخنگوی کاخ سفید تایید کرد
تلفن آبه به ترامپ پس‌از بازگشت روحانی
جود دیر، سخنگوی کاخ سفید، تایید کرده‌است که رئیس‌جمهوری آمریکا و نخست‌وزیر ژاپن در مورد ایران، کره‌شمالی و مسائل دیگر گفت‌وگو کرده‌اند. دیر اما جزئیاتی از گفت‌وگوی رد و بدل شده بین ترامپ و آبه ارائه نکرده است. پیش‌تر خبرگزاری ژاپنی کیودو گزارش داده بود که یکی از موضوعات مطرح‌شده در این تماس مذاکرات نخست‌وزیر ژاپن با حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران بوده است. درحالی‌که مکالمه تلفنی میان سران آمریکا و ژاپن حدود یک ساعت و ربع به‌طول انجامیده، هنوز هیچ جزئیاتی درباره محتوای آن درباره ایران اعلام نشده است.
خبرگزاری رسمی ژاپن نیز به نقل از یک منبع دولتی گزارش کرد «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن نتایج دیدار روز جمعه خود با حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران را از طریق تلفن برای دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا توضیح داده است. کیودو روز یکشنبه به نقل از این منبع دولتی که نامی از آن در خبر برده نشده گزارش داد آبه به ترامپ گفته است ژاپن با همکاری نزدیک با آمریکا، تلاش‌های دیپلماتیک برای کاهش تنش در خاورمیانه را ادامه خواهد داد.
آبه کمی قبل از نیمه شب شنبه به خبرنگاران گفت که او با ترامپ آخرین وضعیت کره‌شمالی و پاسخ هماهنگ توکیو و واشنگتن به این کشور را تجزیه و تحلیل کرده است. کره‌شمالی پیش از مهلت پایان سال که برای پیشرفت در مذاکرات مربوط به خلع‌سلاح هسته‌ای با آمریکا تعیین کرده، تحرکات خود را افزایش داده است. نخست‌وزیر ژاپن تاکید کرد ژاپن می‌خواهد کره‌شمالی را ترغیب کند تا از طریق گفت‌وگوهای مسالمت‌آمیز، فرآیند خلع‌سلاح هسته‌ای را به جلو ببرد. آبه شنبه شب در دیدار با خبرنگاران در کاخ نخست‌وزیری اسمی از ایران نبرد، اما کیودو به نقل از منابع دیپلماتیک خود می‌گوید آمریکا به سفر روحانی به ژاپن چراغ سبز نشان داده بود.
نخست‌وزیر ژاپن پیش از این سفر گفته بود که کشورش قصد دارد در حل بن‌بست هسته‌ای بین تهران و واشنگتن نقش فعال‌تری ایفا کند. خبرگزاری کیودو نیز روز ۱۶ آذر از موافقت ایالات‌متحده با طرح ژاپن برای میزبانی حسن روحانی و مذاکره درباره برنامه هسته‌ای تهران خبر داده بود. براساس این گزارش، واشنگتن در عین حال از توکیو خواسته که ایالات‌متحده را در جریان نتایج دیدار روحانی و شینزو آبه قرار دهد. با این حال سخنگوی دولت و معاون وزیرخارجه ایران گفته بودند که این سفر «ربطی به مذاکره با آمریکا ندارد» و تهران فقط «ابتکار عمل‌های» مقامات ژاپنی را بررسی خواهد کرد.
نخست‌وزیر ژاپن که با دونالد ترامپ مناسبات گرمی دارد خرداد امسال با هدف میانجی‌گری بین ایران و آمریکا به تهران سفر کرد ولی تلاش او به نتیجه نرسید. روز شنبه همچنین رئیس‌جمهوری ایران بدون اشاره به جزئیات، از رایزنی‌ها درباره پیشنهادهای دو طرف برای نقض تحریم‌های آمریکا خبر داد. رئیس‌جمهور ایران می‌گوید پول‌های مربوط به فروش نفت ایران در بانک ژاپن بلوکه شده و باید آزاد شود.
ژاپن به‌عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا در جهان و یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت از ایران (پیش از آغاز تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران) تلاش می‌کند تا راهی برای کمک به آرام شدن اوضاع و حفظ توافق‌نامه هسته‌ای موسوم به برجام -که آمریکا بیش از ۱۸ ماه قبل از آن خارج شده است- بیابد. ژاپن پیش از اعمال تحریم‌های آمریکا، چهارمین مشتری عمده آسیایی نفت ایران بود و روزانه ۱۷۲ هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کرد که این رقم تقریبا معادل ۳/ ۵ درصد از کل واردات نفت ژاپن است. این کشور پس از اعمال تحریم‌ها موفق شد یک دوره معافیت شش ماهه از دولت آمریکا دریافت کند، ولی با پایان یافتن این معافیت، صادرات نفت ایران به ژاپن متوقف شد.
رئیس‌جمهور ایران روز شنبه دیداری با سران تجارت ژاپن داشت که طی آن از این تحریم‌ها انتقاد و درباره تقویت روابط بلند مدت با ژاپن ابراز امیدواری کرد. روحانی در جمع شماری از مدیران ارشد بخش‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ژاپن با اشاره به اینکه تحریم‌های غیرقانونی آمریکا نمی‌تواند برای بلندمدت ادامه پیدا کند و آمریکایی‌ها ناچارند روزی این راه بدون خاصیت و پر از ضرر را رها کنند، تاکید کرد: «ما در زمینه اینکه با آمریکا بتوانیم راجع به مسائل‌مان بحث کنیم مشکلی نداریم جز اینکه آنها باید از مسیر خطایی که در این یک‌سال و نیم رفته‌اند، برگردند.»
حسن روحانی همچنین عصر شنبه پس از بازگشت از ژاپن، از پیشنهادهای جدید تهران و توکیو برای شکستن تحریم‌ها خبر داد. روحانی در این‌زمینه گفت: «ژاپنی‌ها در زمینه شکستن تحریم هم یک پیشنهاد جدید داشتند و هم ما یک پیشنهاد جدید داشتیم، با هم بحث کردیم و بنا شد رایزنی‌های دو کشور در این زمینه ادامه یابد.» روحانی همچنین از مذاکره خصوصی یک ساعت و نیمه با طرف ژاپنی خبر داد.
کارشناسان معتقدند که استقبال ایران از وساطت ژاپن هم بی‌ارتباط با موضوع نفت نیست. احتمالا دولت ایران معتقد است که می‌تواند ژاپن را به بخشی از «پیشنهاد جدیدش» برای «شکستن تحریم» تبدیل کند. پیشنهادی که بر مبنای آن می‌توان حدس زد که آمریکا در ازای گرفتن امتیاز از ایران، به ژاپن اجازه می‌دهد واردات نفت از ایران را، شاید به مقدار محدود از سر گیرد.
موانع روابط بهتر میان ایران و ژاپن
همزمان با این تحولات، معاون سیاسی وزیر امورخارجه ایران تاکید کرد: موانعی بر سر راه روابط بهتر میان ایران و ژاپن وجود دارد. به گزارش «ایسنا» سیدعباس عراقچی در مصاحبه با شبکه «ان‌اچ‌کی» ژاپن گفت: ایران قصد دارد روابطش با ژاپن را مستحکم کند و همه راه‌ها را باز نگه دارد. این دیپلمات ارشد ایرانی ادامه داد: این مشکل از تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی ایالات‌متحده آمریکا نشات می‌گیرد، در غیراین صورت روابط دو کشور خوب است. در جریان سفر اخیر رئیس‌جمهور به ژاپن، سید عباس عراقچی معاون وزیرخارجه نیز حضور داشت. عراقچی پیش‌تر از مذاکرات سنگین و فشرده با مقامات توکیو در جمعه شب خبر داده بود.
عراقچی با اشاره به مذاکرات سنگین و فشرده صورت گرفته بین مقامات ایران و ژاپن در جریان سفر رئیس‌جمهور به توکیو گفت: در این مذاکرات در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای، بین‌المللی و همچنین مباحث مربوط به برجام و تحریم‌های آمریکا رایزنی و گفت‌وگو و قرار شد مشورت‌های دو کشور از نزدیک ادامه پیدا کند.
توییت ظریف در پایان سفر به ژاپن
همچنین محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران که به همراه رئیس‌جمهور حسن روحانی به ژاپن سفر کرده بود، روز شنبه در بازگشت از ژاپن، جشن گرفتن نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن را یکی از مهم‌ترین رویدادهای این سفر عنوان کرد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، ظریف روز شنبه پس از بازگشت از ژاپن در توییتر نوشت: «پایان سفر ریاست جمهوری به توکیو با برنامه‌ای فشرده و بازگشت به میهن در شب یلدا. در نخستین سفری اینچنین به ژاپن طی ۱۹ سال گذشته، با رهبران سیاست خارجی و صنایع ژاپن تعامل کردیم و مساله مهم اینکه نودمین سالگرد روابط دیپلماتیک ایران و ژاپن را جشن گرفتیم.»
