داده-ستانده ژاپن در میانجی‌گری ایران - آمریکا
ژاپن که در سبد خریداران عمده نفت ایران قرار دارد، متاثر از فشارهای تحریمی- سیاسی آمریکا خرید نفت از ایران را به صفررسانده است و ایران امید دارد با توجه به رویکرد مثبت حزب حاکم لیبرال دموکرات ژاپن به‌خصوص «شینزو آبه» نخست‌وزیر این کشور با ادامه همکاری انرژی با ایران، صادرات نفت به ژاپن از سر گرفته شود. البته خواسته ایران از ژاپن برای تجدید خرید نفت با توجه به تحریم‌های کاخ سفید، منوط به موافقت دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و مستثنی کردن توکیو از این تحریم‌ها برای شروع دوباره خرید نفت از ایران است. با توجه به آنکه ژاپن تا پیش از تحریم‌ها، حدود ۲۰۰ هزار بشکه نفت‌خام از ایران می‌خریده، از سرگیری این میزان واردات برای تهران در شرایط کاهش شدید درآمدهای نفتی بسیار حیاتی است. البته باید توجه داشت که دولت ژاپن نیز حاضر نیست تا قبل از اخذ مجوز از آمریکا برای مستثنی شدن در عرصه تحریم‌های نفتی ایران، خرید نفت از ایران را از سربگیرد.
جریمه و تحریم شرکت‌های نفتی ژاپنی نگرانی بزرگ «شینزو آبه» از شروع دوباره خرید نفت از ایران بدون کسب مجوز از دولت آمریکا است، به همین دلیل نخست‌وزیر ژاپن که گفته شده نقش میانجی در روابط پر تنش آمریکا و ایران را دارد، با هدف تامین نیاز شرکت‌های ژاپنی و کاهش مشکلات ایران در بخش فروش نفت چانه‌زنی با ترامپ را در دستور کار قرار داده تا وی را متقاعد کند که دست‌کم برای یک دوره کوتاه‌مدت شش ماه تا یکسال با خرید نفت ایران توسط ژاپن، موافقت کند. این پرسش مطرح است که شینزو آبه با چه ملاحظاتی هزینه چانه‌زنی با ترامپ برای کاهش تحریم‌های ایران را در دستور کاردیپلماسی ژاپن قرار داده است؟
نخست‌وزیر ژاپن ضمن آنکه تامین انرژی برای شرکت‌های نفتی این کشور را در فهرست اهداف خود برای متقاعد کردن ترامپ به کاهش تحریم‌های نفتی ایران و مستثنی کردن توکیو ازاین چارچوب تحریمی جای داده است، هدف مهم دیگری را در قالب ایفای نقش میانجی در عرصه روابط پر تنش تهران - واشنگتن دنبال می‌کند که آن را تلاش آبه برای تقویت موقعیت ژاپن در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی باید دانست. ژاپن اگر چه سومین قدرت اقتصادی دنیا شناخته می‌شود اما رشد متوازنی درعرصه سیاست جهانی و روابط بین‌الملل ندارد. به‌رغم آنکه جلوه‌های مختلف اقتصادی و فناوری ژاپن برای بیشتر مردم جهان، شناخته شده است به همان اندازه دیپلماسی و قدرت سیاسی این کشور ناشناخته است.
شکاف بین نقش اقتصادی و نقش سیاسی ژاپن در نظام بین‌الملل و اختلاف فاحش بین این دو مولفه قدرت‌ساز در ترتیبات جهانی سبب شده تا شینزو آبه سیاستی را در پیش بگیرد که طی آن بتواند همزمان با تداوم عرضه چهره‌ای قدرتمند ازاقتصاد، دیپلماسی مقتدر و فعالی نیز از ژاپن در صحنه کشمکش‌های بین‌الدولی عرضه کند. با ورود چنین نگاهی به سیاست خارجی ژاپن در دوره لیبرال دموکرات‌ها است که شینزو آبه قدم در مسیر دشوار و پیچیده میانجی‌گری در روابط ایران و آمریکا گذاشته تا بتواند بخشی از تنش آنان را بکاهد.
از نظر آبه تلاش برای کاهش تنش بین ایران و آمریکا، موجب فزایندگی در روند قدرت یابی دیپلماسی ژاپن می‌شود که تا پیش از این تنها به تنظیم روابط دو یا چندجانبه تمرکز داشته است و در شرایط کنونی قصد دارد با ورود به بازی قدرت سیاسی در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، خود را بازیگری اثرگذار در کاهش مناقشات معرفی کند که رویای نخست‌وزیر ژاپن ارائه چهره تازه‌ای از ژاپن در دیپلماسی صلح است.
با توجه به آنکه عرصه بازیگری کشورها و ظرفیت آنان برای حداکثر‌سازی منافع در سیاست و قدرت در محیط بین‌المللی، با مفاهیم «داده و ستانده» ارزیابی می‌شود، ژاپن نیز در دوره نوین ورود به بازی سیاست بین‌الملل درصدد سازگاری با مفاهیم جدید است. رئیس‌جمهوری ایران که با اهداف متنوعی به ژاپن رفته است، امید دارد که شینزو آبه بتواند ترامپ را به کاهش تحریم‌های ایران راضی کند که البته وی ماموریتی سخت را در پیش دارد. ایران ضمن آنکه تلاش دارد راهی برای دسترسی به مطالبات بلوکه شده خود در ژاپن ناشی از فروش نفت در دوره قبل تحریم پیدا کند، همچنین به همکاری این کشور در دوره تحریم نیز امید بسته است.
موافقت اخیر ترامپ برای مشارکت محدود هند در توسعه بندر چابهارنشان می‌دهد که امکان چانه زنی و نتیجه‌گیری نخست‌وزیر ژاپن در رایزنی با رئیس‌جمهوری آمریکا برای کاهش تحریم‌ها ی ایران مبتنی بر خرید مقدار معینی از نفت ایران نیز وجود دارد.در چنین شرایطی این گمانه مطرح است که دولت ژاپن که به تازگی به برنامه موردنظر آمریکا برای اعزام نیرو و ناو به منطقه خلیج‌فارس و دریای عمان پاسخ مثبت داده است، در ازای این همکاری، از کاخ سفید مطالبه مجوز خرید نفت از ایران را خواهد داشت که با توجه به پاسخ منفی شماری از شرکای واشنگتن به مشارکت در برنامه‌ای که تامین امنیت آبراه‌های بین‌المللی خوانده شده است، احتمال می‌رود فرمول آبه در «داده- ستانده» بازی قدرت موردتوجه ترامپ قرار گیرد.
