طی چند ماه گذشته، دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا بارها تاکید کرده که او نیز آماده مذاکرات است، هر چند اعضای دولت او تلاش کرده‌اند شرایطی در این پیشنهاد بگنجانند. از زمان سرنگونی پهپاد آمریکایی، توقیف نفتکش‌ها و دستگیری جاسوسان، نیاز به دیپلماسی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. از این رو اگر ترامپ در مورد رسیدن به یک توافق جدید جدی باشد، پیشنهاد او باید همراه با گام‌های عملی از سوی دولتش باشد و در این راستا برای نخستین گام باید معافیت‌هایی را برای برخی خریداران نفت ایران در نظر بگیرد. درحالی‌که بازگشت به برجام که از سوی مقامات ایرانی به‌عنوان پیش‌شرط شروع مذاکرات عنوان شده، معافیت‌های خرید نفت ایران می‌تواند انگیزه لازم را برای طرف ایرانی و آمدن به پای میز مذاکره فراهم کند. این معافیت‌ها می‌تواند برای دوره‌های سه ماهه تمدید شود و در صورت ادامه مذاکرات، ایران در یک دوره زمانی اعلام شده به مذاکرات رسمی با آمریکا ادامه دهد. درحالی‌که دولت ترامپ از ضعیف ظاهر شدن در گفت‌وگوهای جدید دوری می‌کند، در نظر گرفتن معافیت‌هایی برای خرید نفت ایران امتیاز بزرگی به‌شمار نمی‌رود.

در نظر گرفتن معافیت‌های خرید نفت ایران برای هشت مشتری نفتی پس از اعلام تحریم‌های مرتبط با نفت ایران، محدودیت‌های قابل‌توجهی برای دسترسی و استفاده از درآمدهای نفتی ایران ایجاد کرد. پرداخت‌های مربوط به فروش نفت ایران در حساب‌های سپرده‌گذاری تحت کنترل، در یک بانک اختصاص داده شده در هر کشور سپرده می‌شود. ایران این وجوه را فقط می‌تواند برای تجارت دوجانبه در مورد کالاهای بشردوستانه استفاده کند. به این معنی که این درآمدها برای خرید مواد غذایی و دارو هزینه می‌شود. تحت این سیستم، ایران نمی‌تواند این ارزها را صرف هزینه‌های خود کند. در حقیقت بازگشت معافیت‌های تحریمی برای خرید نفت ایران هیچ سود اقتصادی برای ایران ندارد. با این حال، ایران به احتمال زیاد از این ژست خوشحال می‌شود. زیرا بازگرداندن معافیت‌های تحریمی برای خرید نفت ایران به این کشور کمک می‌کند سهم حیاتی خود را از بازار جهانی نفت حفظ کند. و اگر ایران دیگر نتواند به مشتری‌های بزرگ خود از جمله هند، ترکیه و کره‌جنوبی نفت صادر کند، احتمالا دیگر نمی‌تواند به اندازه گذشته به این کشورها نفت صادر کند.

اما ایرانیان و اروپایی‌ها در مورد توانایی دولت ترامپ برای گشایش در تحریم‌ها تردید دارند. در واقع مراکز و موسسه‌های گوناگون در واشنگتن عمیقا روی کارزار فشار حداکثری علیه ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. برخی طرفداران تحریم، از ترامپ خواسته‌اند با ایجاد یک سپر تحریمی «حتی پس از توافق جدید»، از بازگشت موسسات و شرکت‌های مالی به بازار ایران جلوگیری کنند. در گزارش فارن‌پالیسی که به قلم «اسفندیار‌باتمانقلیچ» بنیانگذار رسانه بورس و بازار با عنوان «چگونه مذاکرات هسته‌ای با ایران را دوباره از سر بگیریم؟» نوشته شده، آمده است: بنابراین بازگشت معافیت‌های تحریم نفتی ایران می‌تواند این امکان را برای برخی افراد در دولت ترامپ فراهم سازد تا توانایی‌های سازمانی خود را در جهت غلبه بر غرایز دیپلماسی رئیس‌جمهوری و بازگرداندن فشار حداکثری حفظ ‌کنند. از این رو رهبران سیاسی در اروپا و ایران از نزدیک گزارش‌های داخلی نهادهای دولتی آمریکا در مورد منطق برخی تحریم‌های اخیر نظیر تعیین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌عنوان یک سازمان تروریستی را پیگیری می‌کنند.

«عباس عراقچی» معاون وزیرخارجه ایران و «امانوئل بن» مشاور سیاست خارجی «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهوری فرانسه به تازگی در مورد اهمیت آتش‌بس در جریان جنگ اقتصادی دولت ترامپ علیه ایران گفت‌وگو کردند. پیشنهاد آنها این بود که در فاز نخست چنین آتش‌بسی روی توانایی ایران برای از سرگیری صادرات نفت متمرکز شود. چنین اقدامی می‌تواند نشان دهد مصلحت‌گرایان دولت ترامپ توان گشایش در برخی تحریم‌ها را دارند و به ایرانی‌ها اطمینان بیشتری ‌دهند که امتیازات رد و بدل شده متقابل خواهد بود. در نهایت، بازگرداندن معافیت‌های تحریم نفتی ایران به ترامپ کمک می‌کند اعتماد و همکاری جامعه بین‌المللی را باز گرداند. درحالی‌که هر مذاکره جدید ضرورتا بر روابط ایالات‌متحده و ایران متمرکز خواهد شد، با این وجود، دولت ترامپ می‌تواند تعهدات تازه‌ای در روابط و توافق‌های چند جانبه ثابت کند و نشان دهد در حال تلاش برای حل ناامنی در خاورمیانه است. برای مثال، با صدور مجوزهای نفتی، دولت ترامپ، تنش رو به افزایش در خلیج‌فارس را کاهش می‌دهد.

در این نشریه ادعا شده است:‌ ناگفته نماند دلیل توقف نفتکش‌ها از سوی ایران، این است که این کشور احساس می‌کند تمام نفتکش‌هایش در دام گسترده تحریم‌های واشنگتن افتاده‌اند. دولت ترامپ در پی گردآوری نیرویی همه‌جانبه برای حفاظت از نفتکش‌ها در تنگه هرمز است. اما تا زمانی که ایران قادر به صادرات نفت خود نباشد چنین امری امکان‌پذیر نیست. بازگشت معافیت‌های خرید نفتی همچنین مزایایی برای چین دارد؛ کشوری که برخلاف تحریم‌های ایالات‌متحده به خرید نفت از ایران ادامه داده است. در نهایت باید تاکید کرد گرچه ایران بازگشت به برجام را به‌عنوان پیش‌شرطی برای بازگشت به میز مذاکره یاد کرده، اما پویایی دولت ترامپ به این صورت است که طرفداران برجام در اروپا و ایران بهترین موقعیت را برای ایجاد شرایط مناسب یک توافق دارند. در واقع نمایش یک مذاکرات با شکوه می‌تواند در نهایت به نام ترامپ ثبت شود حتی اگر این توافق هم شبیه برجام باشد. از این رو حتی یک گام کوچک برای رفع تحریم‌های نفتی می‌تواند شانس دیگری به دیپلماسی و مذاکرات بدهد.

اخبار مرتبط