نشریه آمریکایی نشنال اینترست تحلیل کرد
نحوه پاسخ ایران به «فشار حداکثری» آمریکا
بیش از یک سال و نیم از آغاز کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران گذشته است و واشنگتن هنوز هم نتوانسته این کشور را تحت فرمان خود درآورد یا قرارداد بهتری با تهران ببندد. ترامپ باید این واقعیت را قبول کند که با تحریم‌های بیشتر، منزوی کردن یا راه‌های نظامی مشکلات با ایران قابل حل نیست.
به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از نشریه آمریکایی نشنال اینترست، زمان آن رسیده که ترامپ این استراتژی شکست‌خورده فشار حداکثری را کنار بگذارد و رو به یک دیپلماسی واقع‌بینانه بیاورد. منطق پشت سیاست فشار حداکثری بسیار ساده بود: «واشنگتن با صفر کردن صادرات نفت ایران، تهدید کسب‌وکارهای خارجی به سرمایه‌گذاری در بازار ایران و جدا کردن ایران از سیستم مالی جهانی، سران سیاسی تهران را وادار می‌کند خواستار کمک اقتصادی شوند.» آمریکا به‌عنوان قدرت برتر مالی جهان هیچ شکی نداشت که می‌تواند اقتصاد ایران را نابود کند. صادرات نفت ایران از ۸/ ۲ میلیون بشکه در روز در بهار ۲۰۱۸ به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز در ماه سپتامبر سال جاری میلادی رسید یعنی بیش از ۸۰ درصد کاهش؛ صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند اقتصاد ایران تا پایان سال بیش از ۹ درصد کوچک‌تر شود. این رقم بدون شک نرخ بیکاری را تشدید می‌کند.
ولی تمام این ارقام آمریکا را به هدفش نمی‌رساند. به‌‌رغم فشار بر اقتصاد تهران، سیاست فشار حداکثری تاثیری خلاف انتظار داشته است.
درست است که دولت ایران پول از دست می‌دهد ولی زندگی مردم عادی این کشور هم درنتیجه این سیاست آمریکا سخت‌تر شده است. ارزش پول ایران کاهش یافته که باعث شده کالاها در این کشور گران‌تر شوند. قشر فقیر ایران سختی بیشتری را متحمل می‌شوند و تحریم‌های آمریکا یکی از مقصرهای این شرایط است.
با توجه به این نتایج ضعیف، درد اقتصادی را که آمریکا بر مردم ایران تحمیل کرده به‌سختی می‌توان توجیه کرد. از زمانی که دولت آمریکا از قرارداد برجام بیرون آمده و تحریم‌های اقتصادی را وضع کرده، به‌نظر نمی‌رسد رفتار ایران در برابر خواسته‌های آمریکا تغییر کرده باشد. ایران به‌جای فرستادن نمایندگانش به اتاق مذاکره و رسیدن به یک توافق طبق خواسته‌های واشنگتن، فشار حداکثری را با حداکثر مقاومت پاسخ داده است. ایران در اقدامی تلافی‌جویانه تعهدات خود طبق قرارداد برجام را زیر پا گذاشته و غنی‌سازی اورانیوم را آغاز کرده است. ایران در ماه نوامبر اعلام کرد غنی‌سازی اورانیوم در سایت فردو را از سر می‌گیرد. اگر این شرایط ادامه یابد، احتمال قطع همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی وجود دارد. به‌طورکلی، با توجه به تمام مواردی که ذکر شد به‌علاوه وقایعی که یک سال گذشته در خلیج‌فارس رخ داده، به‌نظر می‌رسد استدلال‌های سیاست فشار حداکثری کاملا اشتباه بوده‌اند. زمان آن رسیده که یک تغییر قابل‌توجه و معقول در سیاست آمریکا در قبال ایران صورت بگیرد. ترامپ باید واقع‌گرایی را در سیاست خارجی آمریکا حفظ کند و قراردادهای محکمی به‌نفع امنیت ملی آمریکا ببندد، این کاری است که ترامپ باید به‌جای نزدیک شدن به درگیری‌های ضروری انجام دهد. ترامپ باید فورا مجوز مذاکرات تازه با ایران را صادر کند.
لازم است واشنگتن و تهران برای داشتن یک مذاکرات تازه و موفقیت‌آمیز، ترتیبات واقع‌گرایانه‌ای در کوتاه‌مدت ایجاد کنند: به‌ازای بازگشت ایران به تعهداتش طبق قرارداد برجام، آمریکا باید معافیت‌های جدیدی صادر کند تا تهران بتواند نفت خود را در بازار بفروشد. واشنگتن باید سیاست فشار حداکثری را کنار بگذارد و به شرایط قبل از خروج از برجام بازگردد. حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران بارها تاکید کرده که این تغییرات او را بر سر میز مذاکره با واشنگتن بازمی‌گرداند. شاید چنین تغییر رویه‌ای برای رئیس‌جمهور آمریکا بسیار سخت باشد ولی اهمیت مزایای دیپلماتیک و امنیتی این تغییر سیاست بیشتر از هزینه‌های سیاسی آن است. ترامپ با متعادل کردن شرایط نه‌تنها از تکرار درگیری‌های خطرناک تابستان گذشته جلوگیری کرده، بلکه فرصتی برای حلوفصل صلح‌آمیز مناقشات بین ایران و آمریکا به‌وجود آورده است.
سیاست تبادل زندانیان
از سوی دیگر نشریه ایندیپندنت در گزارشی نوشت که درست چند ماه پیش درگیری نظامی بین ایران و آمریکا اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسید؛ اما به‌نظر می‌رسد دو کشور در آستانه سال انتخاباتی آینده درحال کاهش تنش در منطقه هستند. برزو دراغچی در ایندیپندنت در این باره نوشت: «اواخر هفته گذشته شاهد مبادله زندانی بین ایران و آمریکا با واسطه دیپلمات‌های خارجی بودیم. این موضوع نشان می‌دهد که قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی درحال گفت‌وگو برای حلوفصل بحران خلیج‌فارس هستند.» دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بعد از مبادله ژیو وانگ، دانشمند آمریکایی با مسعود سلیمانی، محقق ایرانی با واسطه سفارت سوئیس در صفحه توییتر خود نوشت: «از ایران به‌خاطر این مذاکره عادلانه تشکر می‌کنم. حالا دیدید که می‌توانیم با هم توافق کنیم!» محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران روز دوشنبه گفت که کشورش آماده ادامه مذاکرات خود با واشنگتن برای آزاد کردن باقی زندانی‌ها است. او در صفحه توییتر خود نوشت: «بعد از بازگشت گروگان ما به ایران به‌طور کامل آماده مبادله بقیه زندانی‌ها هستیم. حالا نوبت آمریکا است که گام بعدی را بردارد.» اما تحلیلگران می‌گویند احتمال آنکه تهران و دولت ترامپ به یک توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران، توسعه موشک‌های بالستیک و حمایت از گروه‌های شبه نظامی در منطقه برسند پایین خواهد بود. با وجود این، مبادله زندانیان بین دو کشور و همچنین مانورهای دیپلماتیک اخیر در اروپا، آسیا و خاورمیانه نشان می‌دهد روابط بین دو کشور در مقایسه با چند ماه قبل بهبود پیدا کرده است. یکی از دیپلمات‌های غربی در مورد وضعیت منطقه به ما گفت: «البته اظهارنظر در مورد این موضوع کار آسانی نیست، چون آمریکایی‌ها ما را از برنامه‌های خود آگاه نمی‌کنند. اما به‌نظر می‌رسد دو طرف انگیزه زیادی برای آرام کردن اوضاع دارند.»
اسفندیار باتمانقلیچ، تحلیلگر مسائل ایران در لندن گفت: «درحال‌حاضر بیشتر به دنبال پاسخ این سوال هستم که آیا اخبار خوب اخیر در مورد مبادله زندانی‌ها نتیجه مذاکرات یک سال گذشته است یا اینکه فضای سیاسی کنونی عامل اصلی گشایش پنجره دیپلماتیک بین دو طرف بود.»
اوایل امسال شاهد تشدید تقابل بین ایران و آمریکا بودیم. واشنگتن اقتصاد ایران را در چارچوب کمپین فشار حداکثری هدف قرار داد. تهران نیز در واکنش حملاتی را علیه منافع متحدان آمریکا در خاورمیانه انجام داده است. دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند که متحدان نگران آمریکا در شبه‌جزیره عربستان به‌ویژه حاکمان عمان و امارات نقش مهمی در کاهش تنش در منطقه داشته‌اند. در ماه‌های اخیر امارات رویکرد خود در قبال تهران را تغییر داده است. آنها در ابتدا از کمپین فشار حداکثری ترامپ حمایت می‌کردند. یکی از دیپلمات های غربی در این ارتباط به ما گفت: «رهبران امارات نقش مهمی ایفا کرده‌اند. آنها چند هفته قبل به واشنگتن هشدار دادند که در هیچ اقدام نظامی علیه تهران مشارکت نخواهند کرد.» تئودور کاراسیک، تحلیلگر سیاسی معتقد است اماراتی‌ها به‌دنبال بهبود روابط خود با ایران هستند تا روی جنگ داخلی لیبی تمرکز کنند. لیبی درحال‌حاضر اولویت اصلی آنها است. امارات در شرایط کنونی از عملیات نظامی خلیفه هفتر، فرمانده لیبیایی علیه مخالفان در طرابلس حمایت می‌کند.
