عباس عراقچی در مسکو:
ایران «گام چهارم» را برداشت
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در واکنش به گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای از سوی ایران گفت که اروپا هنوز تصمیم نگرفته است چه واکنشی به اقدام ایران نشان بدهد، اما این اقدام شرایط را سخت‌تر می‌کند. همزمان معاون وزیرخارجه ایران نیز در واکنش به طرف‌های برجام گفت که حفظ منافع ایران مهم‌تر ازحفظ یک توافق است. از سوی دیگر حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران روز سه‌شنبه با اعلام گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، تاکید کرد که تزریق گاز اورانیوم به ۱۰۴۴سانتریفیوژ مستقر در تاسیسات هسته‌ای فردو آغاز شده است. در همین خصوص، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان روز پنج‌شنبه مدعی شد: «ایران که کشورهای باقی‌مانده در برجام را به عدم اجرای تعهدات خود متهم می‌کند، با از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم در مرکز هسته‌ای فردو، گام چهارم در عدول از تعهدات هسته‌ای خود را برداشت. این رخداد نگرانی از شکست کامل برجام را که قبلا نیز آمریکا از آن خارج شده بود، شدت بخشیده است.» مرکل در کنفرانس خبری مشترکی که با دبیرکل ناتو در برلین داشت در این‌باره اظهار کرد: «ما هنوز تصمیم‌گیری نهایی نکرده‌ایم. اما طبیعتا هر گامی که تهران در این راستا بردارد شرایط را سخت‌تر می‌کند.»
همزمان وزیر امورخارجه آمریکا نیز در واکنش به کاهش مجدد تعهدات هسته‌ای ایران که در پاسخ به بدعهدی‌های مکرر غربی‌ها صورت گرفته، خواستار افزایش فشارها بر ایران شد. به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از رویترز، «مایک پمپئو» روز پنج‌شنبه طی بیانیه‌ای به‌زعم خود اقدامات هسته‌ای اخیر ایران را تحریک‌آمیز خواند و خواستار افزایش فشارهای بین‌المللی بر ایران شد.
وزیر امورخارجه آمریکا در بیانیه خود بدون ارائه شواهد و مستندات لازم بار دیگر ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم کرد و مدعی شد: «اقدام ایران در توسعه فعالیت‌هایی که از لحاظ مقررات منع اشاعه [سلاحهای هسته‌ای] حساس قلمداد می‌شوند، نگرانی‌ها درباره اینکه ایران درحال قرار دادن خود در موقعیتی مناسب برای گریز هسته‌ای است را افزایش می‌دهد.»
او با نادیده گرفتن بدعهدی‌های غربی‌ها به ویژه آمریکا و عدم پایبندی به تعهداتشان در زمینه هسته‌ای مدعی شد: «اکنون زمان آن رسیده که همه کشورها باج‌خواهی هسته‌ای ایران را رد کنند و برای افزایش فشار بر ایران گام‌های جدی بردارند. اقدامات تحریک‌آمیز مستمر و مکرر ایران چنین واکنشی را می‌طلبد.» همزمان مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در اظهاراتی ایران‌ستیزانه از جامعه بین‌المللی خواست تا فشارها بر جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهند.
در واکنش به اظهارات پمپئو، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در پیامی توییتری، آمریکا را «رهبر شرارت و یک‌جانبه‌گرایی» در جهان خواند. سیدعباس موسوی شامگاه پنج‌شنبه طی پیامی توییتری به اظهارات وزیر امورخارجه آمریکا واکنش نشان داد. سخنگوی وزارت‌خارجه در این پیام توییتری نوشت: «آیا شنیدن این سخنان از رژیمی که در واقع رهبری شرارت و یک‌جانبه‌گرایی در جهان را برعهده دارد و خالق، پشتیبان و حامی مالی تروریسم در جهان است، کمی عجیب نیست؟»
واکنش‌ها به گام چهارم ایران، درحالی است که یک‌سال و نیم از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها می‌گذرد و تاکنون اروپا نتوانسته است با راه‌اندازی سازوکار اینستکس به تجارت با ایران و عمل به تعهدات هسته‌ای خود اقدام کند. ایران می‌گوید هر زمان اروپایی‌ها به تعهدات خود عمل کنند، تهران نیز به نقطه اول بازمی‌گردد. ایران از ۱۸ اردیبهشت امسال تاکنون چهار گام هسته‌ای را در بازه‌های سه ماهه برداشته است و گام چهارم روز سه‌شنبه ۱۴ آبان رسما با آغاز گازدهی به سانتریفیوژها در تاسیسات هسته‌ای فردو شروع شد و در نخستین دقایق بامداد پنج‌شنبه ۱۶ آبان نیز سازمان انرژی اتمی ایران طی بیانیه‌ای آغاز گازدهی به تاسیسات هسته‌ای فردو را اعلام کرد.
خشم برایان هوک
برایان هوک، رئیس گروه اقدام ایران در وزارت‌خارجه آمریکا نیز مدعی شده که با دور شدن تهران از تعهداتش در چارچوب برجام، ماندن در این توافق برای کشورهای امضاکننده این پیمان سخت‌تر میشود. هوک روز پنج‌شنبه ۱۷ آبان ادعا کرد: «فکر می‌کنم در ۲۴ ساعت گذشته ما شاهد سه تحول مهم بودیم. اول اینکه ایران درحال تزریق گاز به سانتریفیوژهاست. آنها دارند خودشان را آماده یک خروج سریع از توافق می‌کنند. دوم اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش کرده که ایران مواد هسته‌ای را از آژانس پنهان می‌کند و سوم اینکه تهران یکی از بازرسان آژانس را در فرودگاه بازداشت و اتهامات واهی به او وارد کرده درحالی‌که کاملا واضح است که این اقدامی در جهت مرعوب کردن آژانس بوده است که یک مجموعه سازمان ملل متحد است.» او ادامه داد: «بنابراین کنار هم گذاشتن این سه رویداد، عمیقا نگران‌کننده است. من فکر می‌کنم برای کشورهای عضو برجام، حفظ این توافق سخت‌تر و سخت‌تر میشود. ایران عملا مدت‌هاست که ناقض توافق بوده است. اما اکنون به شکل خشن‌تری اقدام به نقض توافق اتمی می‌کند.» همزمان نماینده عربستان سعودی در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز خواستار همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی شد.
این درحالی است که نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین با اعلام اینکه ۲۰ درصد از کل بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران انجام میشود، بر ادامه همکاری‌های سازنده ایران و آژانس تاکید کرد. «کاظم غریب‌آبادی» ساعاتی پس از پایان نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران، با انتشار پیام‌هایی در توییتر نکاتی را درباره این نشست و همچنین سطح همکاری‌های ایران با آژانس مطرح کرد. این دیپلمات ارشد ایران تصریح کرد: «من در نشست شورای حکام نیز تاکید کردم که ۲۰ درصد از بازرسی‌های آژانس به ایران اختصاص دارد و روزانه به‌طور متوسط سه بازرس در ایران حاضر هستند. این سطح از همکاری باید موردتوجه و قدردانی قرار گیرد و آژانس و برخی کشورها باید از بزرگنمایی مسائل عادی بین ایران و آژانس خودداری کنند.»
او در توییت دیگری نوشت: «نشست ویژه شورای حکام می‌توانست به مسائل مهم‌تری درباره خلع‌سلاح هسته‌ای و مسائل مرتبط با عدم اشاعه اختصاص پیدا کند. از لحاظ حرفه‌ای، دو موضوعی که امروز در دستور کار بودند، هیچ‌یک اصلا فوریتی نداشتند.» غریب‌آبادی افزود: «ایران در سه حوزه مشخص شامل برجام، پروتکل الحاقی و موضوعات پادمانی با آژانس همکاری دارد. ما همیشه همکاری سازنده‌ای در رابطه با مسائل و سوالات موجود داریم و این یک رویه جاری و مستمر است که هیچ فوریت ویژه یا نگرانی را نمی‌توان به آن نسبت داد.»
منافع ایران
همزمان اما معاون وزیرخارجه ایران در حاشیه کنفرانس بین‌المللی منع گسترش تسلیحات هسته‌ای و خلع‌سلاح گفت: هیچ کشوری در حسن نیت ایران در حفظ برجام تردید ندارد. سید عباس عراقچی در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما با بیان اینکه حفظ منافع ایران مهم‌تر از حفظ یک توافق است، گفت: درعین حال هیچ کشوری تردید ندارد که اگر ایران ازمنافع برجام بهره‌مند نشود به کاهش تعهدات برجامی ادامه خواهد داد. او ادامه داد: ایران از یکسو اراده خود را برای عمل به تعهدات برجامی و ازسوی دیگر کاهش تعهدات درصورت عمل نکردن دیگر کشورها به تعهداتشان را به‌طور شفاف نشان داده است. عراقچی تاکید کرد: ایران به اندازه کافی به دیپلماسی فرصت داده و اگر شرایط تغییر نکند در مسیر کاهش تعهدات حرکت خواهیم کرد. معاون وزیرخارجه کشورمان با اشاره به فرصت دوماهه جدید برای دیپلماسی، گفت: قاطعیت جمهوری اسلامی ایران در دفاع از منافع خود روشن است و این موضوعی است که درتمام محافل بین‌المللی مورد بحث است. عراقچی گفت: بسیاری از کشورها ازجمله شرکت‌کنندگان در این کنفرانس بین‌المللی و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی نیز یک‌جانبه‌گرایی مفرط آمریکا را محکوم می‌کنند و امروزه حرکتی در سراسر جهان علیه این یک‌جانبه‌گرایی شکل گرفته که هر روز تقویت میشود.
خروج از ان‌پی‌تی
همچنین سفیر ایران در بریتانیا روز پنج‌شنبه ضمن اشاره به دیدگاه برخی در کشور که می‌گویند «عضویت در ان‌پی‌تی هیچ سودی ندارد» گفت که دولت حسن روحانی «تلاش می‌کند این افراد را متقاعد کند که خروج از ان‌پی‌تی به نفع ایران نیست.» حمید بعیدی‌نژاد روز پنج‌شنبه، ۱۶ آبان، در پی آغاز چهارمین مرحله از کاستن از تعهدات ایران در نشستی در لندن با نمایندگان رسانه‌های این کشور و رسانه‌های بین‌المللی سخن گفت. او در این نشست همچنین وضعیت کنونی توافق هسته‌ای را بد توصیف کرد و گفت: «یک سناریو می‌تواند خروج کامل ایران از برجام باشد.» در ماه‌های گذشته برخی مقامات به خروج از ان‌پی‌تی، معاهده منع سلاحهای هسته‌ای، اشاره کرده بودند. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز ۲۷ خرداد امسال گفته بود در صورت عدم اقدام اروپا، «پروتکل الحاقی [ان‌پی‌تی] را که داوطلبانه اجرایی کردیم، به حالت تعلیق در‌می‌آوریم.»
انتقاد از اقدامات آمریکا
از سوی دیگر، وزیر امورخارجه روسیه اقدامات آمریکا علیه ایران را غیرقابل قبول خواند و بر مشروعیت توافق هسته‌ای ایران تاکید کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری العالم، سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه، دیروز و طی سخنرانی در کنفرانس عدم اشاعه در مسکو، با «غیرقابل قبول» خواندن اقدامات آمریکا علیه ایران از جمله اعمال تحریم‌های یک‌جانبه بر جمهوری اسلامی، تاکید کرد که توافق هسته‌ای هنوز مشروعیت، قدرت و اهمیت خود را از دست نداده است.
العالم به نقل از خبرگزاری روسی «ریانووستی» گزارش داده است که لاوروف ضمن اشاره به فوایدی که توافق هسته‌ای ایران تاکنون داشته، توضیح داد: [برجام] کمک کرد تا تمام سوالاتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تهران داشت، برطرف شود، نظام شفافیت حداکثری برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایجاد کرد و بر حقوق قانونی این کشور جهت توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز تحت نظارت آژانس تاکید کرد. او علاوه بر این، اظهار کرد: ما مطمئن هستیم که به نفع تمام کشورهاست که برجام را حفظ کرده و شرایط مطلوبی را برای اجرای مداوم و کامل آن در گذر زمان فراهم کنند.
همزمان معاون وزیر امورخارجه روسیه با اشاره به اینکه مسکو امکان جایگزینی برجام با سندی دیگر را بعید می‌داند، اعلام کرد که با هیات ایرانی درحاشیه کنفرانس عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای دیدار خواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری اردوپوینت، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امورخارجه روسیه با اشاره به اینکه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، جریانی منفی را تعیین کرد، گفت که رویدادهای اخیر پیرامون برجام، تلاش‌های اخیر سیاسی و دیپلماتیک را در راستای حل‌وفصل[مسائل] دچار پیچیدگی می‌کند. ریابکوف همچنین اظهار کرد که برنامه دارد درحاشیه نشست ادامه دار منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای با دیپلمات‌های ایرانی برای گفت‌وگو درباره وضعیت موجود برجام، دیدار کند.
ریابکوف در پاسخ به این سوال که آیا قصد دارد با هیات ایرانی دیدار کند یا نه، توضیح داد: ما با همتایان ایرانی مذاکره خواهیم کرد. دستور کار واضح است که آن، کارهای لازم برای پیش‌روی بیشتر به سوی اجرای پایای برجام است. این مقام روسی علاوه بر این درباره برجام گفت که مسکو مطمئن نیست جایگزینی برجام با سندی دیگر در مدت زمانی کوتاه، امکان‌پذیر باشد. از سوی دیگر، صفحه توییتر وزارت امورخارجه روسیه به نقل از ماریا زاخارووا، سخنگوی این وزارتخانه روسی نوشت: دو ماه پیش ما متوجه شدیم که ایران ممکن است در اوایل ماه نوامبر به تعلیق تعهداتش در برجام ادامه دهد. تهران شروع به گازرسانی زنجیره سانتریفیوژها در تاسیسات فردو کرده است. اگر آمریکا کارشکنی در برجام و قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل کارشکنی را متوقف می‌کرد، این اتفاق نمی‌افتاد.
واکنش چین
همزمان با روسیه، نماینده چین در امورخاورمیانه نیز وضعیت متشنج این منطقه را نتیجه خروج آمریکا از توافق هسته‌ای دانسته و خواستار متوقف کردن سیاست‌های یک‌جانبه این کشور در برابر ایران شد. به گزارش «ایسنا» به نقل از شبکه المنار، ژای جون، نماینده ویژه چین در امورخاورمیانه گفت که آمریکا باید سیاست یک‌جانبه تحریم‌هایش علیه ایران را متوقف کند. این دیپلمات همچنین گفت: چین باور دارد که آمریکا باید این روش‌ها، سیاست‌های یک‌جانبه و فشار حداکثری بر ایران را متوقف کند چراکه این تنها راه بازگشت به راه اصلی و صحیح برای حل مشکل است. او همچنین تاکید کرد که وضعیت متشنج فعلی در خاورمیانه با تحریم‌ها و فشاری که از جانب آمریکا اعمال شده و همچنین با خروج یک‌جانبه این کشور از توافق هسته‌ای مرتبط است. این مقام چینی در عین حال ابراز امیدواری کرد که تهران به تعهداتش در توافق هسته‌ای پایبند بوده و از «بدتر کردن شرایط» اجتناب کند. زای افزود: ایران اخیرا اقدامات جدیدی را اعلام کرده و با وجود این تاکید کرده که آنها بازگشت‌پذیر بوده و تحت نظارت هستند. اگرچه، چین همچنان امیدوار است که طرف‌های ذی‌نفع اقداماتی را انجام دهند که به کاهش تنش ونه برعکس آن منجر شود.
افزایش نگرانی در اسرائیل
برخی از کارشناسان اسرائیلی نسبت به موفقیت‌آمیز بودن راهکار دولت ترامپ در قبال ایران ابراز تردید کرده‌اند. بنیامین نتانیاهو در واکنش به کاهش تعهدات برجامی ایران بار دیگر از تهدید مستقیم اسرائیل توسط ایران سخن گفته است. در پی اعلام اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی از سوی ایران، بحث بر سر رویکرد مناسب در قبال تهران به‌طور جدی مطرح شده است. تحلیلگر روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» نیز به این موضوع از منظر سیاست احتمالی اسرائیل و پیامدهای آن نگریسته است.
از افزایش نگرانی در اسرائیل نسبت به احتمال وقوع یک رویارویی نظامی با ایران سخن می‌رود. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در همان روز اعلام اجرای گام چهارم کاهش تعهدات برجامی (سه‌شنبه ۱۴ آبان) از گسترش سیاست‌های تهاجمی ایران در منطقه و از برنامه ایران برای نابودی اسرائیل سخن گفت. نخست‌وزیر اسرائیل در عین حال مدعی شد که اسرائیل از خود در برابر حملات ایران دفاع می‌کند و به این کشور هیچ‌گاه اجازه نخواهد داد، به جنگ‌افزارهای هسته‌ای مجهز شود. شماری از کشورهای دیگر نیز نسبت به کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. حتی روسیه نیز ضمن آنکه تقصیر این تغییر رویکرد ایران در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای خود را متوجه سیاست‌های آمریکا دانسته، از سیاست ایران در قبال کاهش تعهدات خود ابراز نگرانی شدید کرده است. اکنون گفته میشود که ایران ۲ هزار کیلوگرم گاز اورانیوم برای فعال‌سازی سانتریفیوژهای موجود در تاسیسات اتمی فردو به آن منطقه منتقل کرده است.
افزایش انتقاد از سیاست آمریکا
فرانکفورتر آلگماینه می‌نویسد: شماری از مفسران اسرائیلی روز چهارشنبه ششم نوامبر نسبت به سیاست دولت ترامپ در قبال توافق هسته‌ای و مانع شدن از افزایش گسترش نفوذ ایران در منطقه لب به انتقاد گشوده‌اند. به باور آنها سیاست آمریکا به اهداف تعیین شده از سوی این کشور دست نیافته است. به‌عنوان نمونه فشارهای حداکثری آمریکا از طریق تشدید تحریم‌های ایران منجر به تسلیم ایران نشده است. افزون بر آن گفته میشود که ایران در منطقه فعال‌تر شده و حتی امکان دستیابی ایران به جنگ‌افزارهای هسته‌ای در قیاس با دوره اوباما و در چارچوب توافق هسته‌ای افزایش یافته است.
گرچه کارشناسان اسرائیل پیش‌بینی کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران تا دستیابی به جنگ‌افزارهای هسته‌ای راهی طولانی در پیش دارد، اما دان شاپیرو، سفیر آمریکا در اسرائیل در گفت‌وگو با روزنامه محافظه‌کار «تایمز آف اسرائیل» اقدامات اخیر ایران را هشداردهنده ارزیابی کرده و از آنها به‌مثابه نشانه‌هایی یاد کرده که از تداوم کاهش تعهدات برجامی ایران حکایت می‌کنند.
احتمال رویارویی نظامی
گفته میشود که حملات اسرائیل به مواضع متحدان ایران در عراق و سوریه می‌تواند خطر رویارویی نظامی با ایران را افزایش دهد. در گزارش روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» به توانایی موشکی ایران اشاره شده است. کارشناسان نظامی ارتش اسرائیل نسبت به توان موشکی ایران ابراز نگرانی کرده‌اند. به باور آنها این موشک‌ها بسیار دقیق عمل می‌کنند و ظرفیت آن را دارند که قلب خاک اسرائیل را هدف قرار دهند.
به‌عنوان نمونه از احتمال حمله موشکی ایران به فرودگاه بن‌گوریون در تل‌آویو یا حتی ساختمان وزارت دفاع این کشور سخن رفته است. اسرائیل ظرف ماه‌های گذشته صدها نقطه از خاک عراق و سوریه را هدف حمله قرار داده است. به‌عنوان نمونه و به نقل از گزارش رسانه‌ها، نیروی هوایی اسرائیل در ماه اوت سال جاری یک پایگاه هوایی در سوریه را هدف قرار داده است. گفته میشود که ایران در این منطقه اقدام به استقرار پهپادهای مرگبار کرده بود؛ پهپادهایی که قرار بوده از آنها برای حمله به اسرائیل استفاده شود.
افزون بر آن گفته شده است که نیروهای نظامی مستقر در شمال اسرائیل درحالت آماده‌باش کامل قرار دارند. روزنامه «فرانکفورتر آلگماینه» همچنین به جلسه فرماندهان نظامی اسرائیل درباره تعیین راهکاری برای مقابله با تهدیدهای ایران اشاره کرده است. جلسه‌ای که پشت درهای بسته برگزار شده و اطلاعاتی از تصمیم فرماندهان ارتش اسرائیل در این جلسه منتشر نشده است.
ارسال نظر