آثار برکناری بولتون در گفت‌وگو با کارشناسان بررسی شد
سیگنال صریح ترامپ برای ایران
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران روز گذشته در سخنانی بدون اشاره به نام جان بولتون گفت: «آمریکا باید بفهمد که جنگ‌طلبی و جنگ‌طلبان سودی ندارند و باید جنگ‌طلبان را کنار گذاشته و سیاست‌های جنگ‌طلبی و فشار حداکثری را رها کند.» حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمهوری و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری نیز در صفحه توییتر خود نوشت: «به حاشیه‌رفتن و سپس حذف بولتون یک حادثه نیست بلکه نشانه‌ای قاطع از شکست راهبرد فشار حداکثری آمریکا در مواجهه با مقاومت سازنده حداکثری جمهوری اسلامی ایران است.»
وی افزود: «شک نکنید که ما توان مدیریت رفتار ایالات‌متحده آمریکا نسبت به ایران را داریم و هرگز عقب نخواهیم نشست. حصر ایران شکسته خواهد شد.» همچنین سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در توییتی به پاسخ محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه به یک خبرنگار آمریکایی در پی اخراج مشاور امنیت ملی کاخ‌سفید اشاره کرد و نوشت: «ظریف در پاسخ به درخواست یک خبرنگار آمریکایی که خواستار اظهارنظر درباره اخراج جان بولتون شده بود، گفت ما درباره امور داخلی ایالات‌متحده اظهارنظری نمی‌کنیم.»
علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در توییتی نوشت: «با اخراج بزرگ‌ترین حامی جنگ و تروریسم اقتصادی، کاخ‌سفید با مانع کمتری برای درک واقعیت‌های ایران مواجه خواهد بود.» به گزارش خبرآنلاین، ربیعی ادامه داد: «جان بولتون ماه‌ها پیش وعده داده بود که ایران تا سه ماه دیگر نخواهد بود، ما هنوز ایستاده‌ایم و او رفته است. همان‌گونه که همه ایران‌ستیزان، یکایک صحنه را ترک کردند.»
دوران جنگ‌طلبی به‌سر آمده
محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری هم روز گذشته در حاشیه جلسه هیات دولت در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در برخی تحلیل‌ها گفته می‌شود برکناری بولتون برای مذاکره با ایران است، با اشاره به اینکه آمریکا با هدف پیگیری سیاست جنگ‌طلبانه و رادیکال، بولتون را انتخاب کرده بود، گفت: «اما بعد از یک دوره نه‌چندان طولانی مجبور به اخراج او شد و این نشان می‌دهد که حتی دولت تندرو آمریکا هم به این نتیجه رسیده که دوران جنگ‌طلبی و رویکرد تهدید به سر آمده و اگر قرار است با دنیا تعامل کند راهش منطق است.» از دیگر سو رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در یادداشتی در اینستاگرام خود جان بولتون را دشمن دیپلماسی خواند و با اشاره به استعفای وی، تاکید کرد: «سیاست‌های جنگ‌طلبانه، مداخله‌جویانه و بی‌ثبات‌کننده او در دوران کوتاه حضورش در سمت مشاور امنیت ملی آمریکا سرانجام بدون هیچ نتیجه‌ای و روبه‌رو شدن با شکست کامل، منجر به اخراجش از کاخ‌سفید شد.» واعظی ادامه داد: «او(بولتون) دشمن دیپلماسی و طرفدار جنگ و یک‌جانبه‌گرایی بود، حال آنکه جامعه جهانی دست‌کم در همین دوره به واشنگتن نشان داد که از جنگ بیزار و با دیپلماسی همراه است.»
کاهش تهدید جنگ
این برکناری در داخل آمریکا نیز واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت؛ راند پال، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی روز سه‌شنبه پس از انتشار خبر برکناری بولتون گفت: «فکر می‌کنم تهدید جنگ در سراسر جهان با رفتن جان بولتون از کاخ‌سفید به‌طور مشهودی کاهش یابد.» به گزارش خبرآنلاین، خبرنگار نیویورک‌تایمز نیز در ارزیابی برکناری بولتون در توییترش نوشت: «برکناری بولتون درست قبل از نشست مجمع عمومی سازمان ملل، [شاید] یک پیش‌شرط قبل از گفت‌وگوهای ترامپ-روحانی در این نشست بوده باشد!»
توضیحات پمپئو
مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا نیز پس از برکناری بولتون، در پاسخ به این سوال که آیا پیش‌بینی می‌کند میان ترامپ و مقامات ایران ملاقاتی صورت گیرد، گفت: «بله». به گزارش «ایسنا» مایک پمپئو روز سه‌شنبه در کنفرانس خبری مشترکی با استیون منوچین، وزیرخزانه‌داری آمریکا مدعی شد که دونالد ترامپ، می‌تواند بدون هیچ‌گونه پیش‌شرطی با حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان در نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کند. رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به تازگی اعلام کرد که می‌تواند با همتای ایرانی خود دیدار کند و مشکلی با چنین دیداری ندارد. همزمان وزیر خزانه‌داری آمریکا مدعی شد که برکنار شدن مشاور امنیت ملی آمریکا تاثیری بر کمپین فشار حداکثری این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران نخواهد گذاشت. در این راستا وزارت‌خزانه‌داری آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه سپاه پاسداران و حماس اعمال کرد. به گزارش «ایسنا» وزارت‌خزانه‌داری آمریکا روز سه‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای ۱۵ فرد و نهاد مرتبط با حماس، القاعده و سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را در لیست تحریم‌های خود قرار داده است.
انتقاد ظریف از تشدید تروریسم اقتصادی
این درحالی است که وزیر امورخارجه ایران روز گذشته با انتقاد شدید از اعلام تشدید تروریسم اقتصادی علیه ایران تاکید کرد: «عطش جنگ -فشار حداکثری- هم باید همراه با سردسته جنگ‌طلبان برود.» به گزارش اداره کل اطلاع‌رسانی و امور سخنگویی وزارت امورخارجه، «محمدجواد ظریف» با انتقاد از اعلام تشدید تروریسم اقتصادی علیه ایران در توییتر خود نوشت: «درحالی‌که جهان - به استثنای سه یا (حتی) دو همدست هراسان- می‌خواست از اخراج کارگزار سرسپرده تبهکاران «گروه بی» در کاخ‌سفید نفس راحتی بکشد، پمپئو و منوچین تشدید تروریسم اقتصادی علیه ایران را اعلام کردند.»
مذاکره با آمریکا منتفی است
همچنین مجید تخت‌روانچی، نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد، برکناری جان بولتون را یک مساله داخلی دانست و درباره احتمال گفت‌وگوی روسای‌جمهور ایران و آمریکا گفت: «مادامی که سیاست تروریسم اقتصادی واشنگتن علیه مردم ایران لغو نشود، مذاکره با آمریکا منتفی است.» سفیر ایران در سازمان ملل متحد تصریح کرد: «زمانی می‌توان در این باره سخن گفت که تحریم‌های ظالمانه را بردارند سپس در قالب گروه ۱+۵ و در چارچوب گفت‌وگوهایی که از پیش در موضوع هسته‌ای داشته‌ایم، می‌توان گفت‌وگو کرد.» تخت‌روانچی در گفت‌وگو با «ایرنا» درباره تاثیر برکناری بولتون در کاهش جنگ‌طلبی و تندروی‌های واشنگتن تاکید کرد: «قضاوت در این باره زود است، بولتون به تندروی معروف بود و این را خود آقای ترامپ هم به صراحت مطرح کرده بود.» وی با اشاره به تحریم‌های جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا علیه ایران افزود: «موضع ما کاملا روشن است و آمریکایی‌ها هم می‌دانند که فشار حداکثری را به هیچ‌وجه نمی‌پذیریم و تحریم‌هایی را که علیه مردم ایران شده است، ظالمانه می‌دانیم که باید لغو شوند.»
سیگنال صریح برای ایران
اکنون با برکناری این مهره تندرو آن هم در آستانه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل این پرسش مطرح می‌شود که آیا برکناری بولتون تغییری در روابط تهران و واشنگتن ایجاد خواهد کرد و آیا می‌توان انتظار داشت که دیداری بین روسای‌جمهور دو کشور در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل صورت بگیرد؟ دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در پاسخ به «دنیای‌اقتصاد» درباره تاثیر برکناری جان بولتون بر روابط ایران و آمریکا گفت: «برکناری بولتون را باید به‌عنوان راهکاری برای تغییر بنیادین سیاست خارجی و امنیتی آمریکا دانست.»
متقی در مقایسه سیاست‌های پمپئو و بولتون گفت: «واقعیت این است که مایک پمپئو و جان بولتون رویکردهای کاملا متفاوتی دارند. نگاه پمپئو ساختارمحور است درحالی‌که بولتون رویکرد هیجانی دارد. از سوی دیگر رویکرد بولتون بر مقابله فراگیر با ایران استوار و سیاست وی براندازی نظام ایران بود درحالی‌که پمپئو اعتقاد دارد که باید منافع ملی آمریکا حفظ شود.» به گفته این استاد دانشگاه، بولتون آمریکا را تا آستانه جنگ با ایران پیش‌برد درحالی‌که وزیرخارجه آمریکا معتقد است منافع ملی ایجاب می‌کند که جنگ به‌عنوان آخرین ابزار تلقی شود. وی افزود: «در نهایت اینکه آمریکا با تغییر بولتون یک سیگنال کاملا مشهود برای ایران ارسال کرد. محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در بحث‌هایش بر تیم «ب» تاکید داشت. در عین حال بسیاری از کسانی که در آمریکا حضور دارند و با وزارت‌خارجه در ارتباط هستند، مانند شورای ایرانیان آمریکا نیز نگاه‌شان این است که ترامپ یک نیروی پرمخاطره برای ایران نیست و افرادی مانند بولتون که تحت‌تاثیر نهادهایی مانند امریکن اینترپرایز و نهاد دموکراسی برای آمریکا قرار دارند، یک دیدگاه مقابله‌جویانه با ایران را دنبال می‌کنند.» استاد دانشگاه تهران معتقد است که تغییر مشاور امنیت ملی آمریکا مطمئنا «جَو بازتری» را با هدف «بهینه شدن فضای نیویورک» برای تیم سیاست خارجی ایران به‌وجود می‌آورد. به گفته متقی، اگر گزینه‌ای به‌عنوان دیدار اتفاقی یا دیدار رسمی غیراعلامی میان روسای‌جمهور ایران و آمریکا وجود داشته باشد، باید برکناری جان بولتون را به‌عنوان یک «نشانه صریح» برای تحقق چنین هدفی برآورد کرد.
احتمال دیدار روحانی و ترامپ
همچنین امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا در پاسخ به «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه مواضع جان بولتون در قبال ایران کاملا مشخص است و نیاز به توضیح ندارد، گفت: «اما برخی رسانه‌ها اخباری منتشر کرده‌اند مبنی بر اینکه تمایل ترامپ برای دیدار با آقای روحانی خیلی به مذاق بولتون خوش نیامده و این رویکرد را مورد انتقاد قرار داده بود. برخی حتی می‌گویند که یکی از دلایل برکناری بولتون همین موضوع بوده است.» ابوالفتح ادامه داد: «اما این بدان معنی نیست که با رفتن بولتون از تیم امنیتی رئیس‌جمهور آمریکا زمینه برای دیدار احتمالی روسای‌جمهور ایران و آمریکا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل فراهم شود چراکه مشکلات تهران و واشنگتن خیلی عمیق‌تر از آن است که بودن یا نبودن شخصی مانند بولتون تاثیر بسزایی داشته باشد.»
وی با اشاره به اینکه به هر حال وجود بولتون این مخاصمه و رویکرد سختگیرانه را تشدید می‌کرد؛ افزود که اما تمام این سیاست ساخته و پرداخته مشاور امنیت ملی ترامپ نبود. ابوالفتح تاکید کرد: «حتی پیش از آنکه بولتون وارد کاخ‌سفید شود رویکرد ترامپ نسبت به ایران و توافق هسته‌ای بسیار تند و منفی بود.»
به گفته این کارشناس مسائل آمریکا اگر رفتن جان بولتون با تغییر رویکرد دولت واشنگتن حداقل در برخی زمینه‌های مربوط به کاهش تحریم‌ها همراه شود، می‌تواند در بهبود روابط کمک‌کننده باشد، در غیراین‌صورت شاهد بودیم که حتی صحبت‌های تلطیف‌شده رئیس‌جمهور آمریکا نیز نتوانست این گره کور را باز کند.
ابوالفتح در پاسخ به این پرسش که احتمال دیدار روحانی و ترامپ چقدر است نیز توضیح داد: «از این جهت چون فاصله بین انتظارات ایران و آمریکا بسیار عمیق است، بعید به نظر می‌رسد طی روزهای آینده و در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل دیداری بین روسای‌جمهور ایران و آمریکا صورت بگیرد.»
وی در نهایت تصریح کرد: «باید توجه داشت که همزمان با انتشار خبر برکناری بولتون، وزرای خارجه و خزانه‌داری آمریکا در نشست مشترکی اعلام کردند که رویکرد آمریکا مبنی بر فشار حداکثری در قبال ایران تغییر نمی‌کند و حتی لیست جدیدی از تحریم‌ها را علیه حزب‌الله مطرح کردند. این مسائل بیانگر آن است که خیلی نمی‌توان با خروج بولتون چشم‌انداز بهبود شرایط را متصور بود. البته شاید با رفتن وی اوضاع از اینکه هست وخیم‌تر نشود اما حرکت در جهت کاهش تنش‌ها تاحدودی زود است. یا حداقل باید ببینیم جانشین بولتون چه کسی است و آیا رویکرد دولت آمریکا درخصوص موضوعات مهم جهانی از جمله موضوع ایران تغییر خواهد کرد یا خیر.»
ارسال نظر