همزمان با آغاز گام سوم کاهش تعهدات ایران انجام شد
واکنش آمریکا به تلاش‌های برجامی مکرون
هیچ‌گونه معافیت یا لغو تحریم برای ایران در کار نخواهد بود
عكس: Getty images
روز چهارشنبه، حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران با ارائه گزارشی از روند مذاکرات با فرانسه طی چند ماه اخیر، با اشاره به اینکه در بسیاری از موارد به طرف مقابل نزدیک شده‌ایم، افزود: «مثلا اگر در ۲۰ مساله اختلاف داشتیم، این اختلافات اکنون در سه مساله است.» او روند مذاکرات میان ایران با طرف‌های برجام را رو به جلو خواند و از حل بیشتر موارد اختلافی در مذاکرات با اروپا خبر داد. امانوئل مکرون در ماه‌های اخیر برای کاستن از تنش‌ها بین ایران و آمریکا، تلاش‌هایی دیپلماتیک انجام داده و دست کم شش بار با حسن روحانی گفت‌وگو کرده است. گزارش‌هایی هم درخصوص پیشنهاد فرانسه برای ارائه یک اعتبار ۱۵ میلیارد دلاری به ایران جهت جبران کاهش فروش نفت به‌دلیل تحریم‌های آمریکا منتشر شده است. با این همه، به گفته ژان ایو لودریان، وزیرخارجه فرانسه، این پیشنهاد منوط به موافقت آمریکا و صدور معافیت برای خریداران نفت از ایران است. در این رابطه «برونو لومر» وزیر دارایی فرانسه هفته گذشته عازم واشنگتن شد تا در مورد این سازوکار با واشنگتن رایزنی و مذاکره کند. گوردون ساندلند، نماینده ایالات‌متحده در اتحادیه اروپا هم روز چهارشنبه تایید کرد که واشنگتن مشغول بررسی پیشنهاد اعطای یک خط اعتباری از سوی فرانسه به ایران است. اما مقام‌های آمریکایی روز پنج‌شنبه هرگونه کاهش یا معافیت از تحریم‌ها علیه ایران را رد کردند.
تحریم‌ها لغو نمی‌شود
جاد دیر، یک سخنگوی کاخ‌سفید روز پنج‌شنبه ۱۴ شهریور در توییتی نوشته است که دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشور در گفت‌وگوی تلفنی با امانوئل مکرون به او تاکید کرده است که رفع تحریم‌ها علیه ایران در دستور کار قرار ندارد.مکرون و ترامپ درخصوص لزوم مذاکرات موفق درمورد مالیات بر فروش دیجیتال و مهار اقدامات ایران در تهدید آزادی ناوبری و تجارت در خلیج‌فارس توافق داشتند. او در این توییت تاکید کرد: «ترامپ و مکرون به‌صورت تلفنی با یکدیگر رایزنی کردند و در این گفت‌وگو در زمینه از بین بردن تهدید اتمی ایران و آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس توافق کردند.»
ادعای وزیر دفاع آمریکا درباره مذاکره با ایران
با وجود تاکید ترامپ بر لغو نشدن تحریم‌ها علیه ایران، اما مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا که به لندن سفر کرده است، مدعی شد: «به‌نظر می‌رسد ایران به تدریج درحال رسیدن به نقطه‌ای است که می‌توانیم با یکدیگر مذاکره کنیم.» به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از الجزیره، او که در اندیشکده رویال یونایتد سخنرانی می‌کرد، در ادامه همچنین ادعا کرد که تحریم‌های آمریکا علیه ایران، در آوردن تهران به پای میز مذاکره نقش مهمی دارد.خبرگزاری رویترز هم گزارش داد که یک روز بعد از اظهارات دونالد ترامپ درباره مذاکره با ایران، مارک اسپر گفت: «به نظر می‌رسد ایران تا جایگاهی که بتواند مذاکره کند فاصله کمی دارد.» اسپر سپس ابراز امیدواری کرده که ایران روش مذاکره در پیش بگیرد.اظهار‌‌نظر این مقام عالی‌رتبه در دولت آمریکا درحالی منتشر می‌شود که در چند ماه گذشته روزبه‌روز بر تنش بین ایران و آمریکا افزوده شده و در عین حال واشنگتن با جدیت سیاست فشار حداکثری را ادامه می‌دهد. تنها در هفته جاری دولت دونالد ترامپ در دو نوبت علیه ایران اعلام تحریم کرده است: «ابتدا وزارت‌خزانه‌داری آمریکا روز سه‌شنبه، ۱۲ شهریور، اعلام کرد که سازمان فضایی ایران، پژوهشگاه هوافضای ایران و مرکز تحقیقات هوافضای ایران به فهرست تحریم‌های این کشور افزوده شده‌اند.» سپس برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، روز چهارشنبه، ۱۳ شهریورماه، اعلام کرد که دولت آمریکا یک شبکه انتقال دریایی نفت را تحریم می‌کند.
اجرایی شدن گام سوم
پس از کش و قوس فراوان بین ایران و اروپا در گفت‌وگوها با محوریت فرانسه که تا به‌حال به نتیجه نرسیده است، تهران اجرای گام سوم در کاهش تعهدات هسته‌ای ذیل برجام را اعلام کرد و دوباره فرصت دوماهه‌ای به اروپا داد تا تعهدات خود را انجام دهد، در غیر این صورت گام دیگری در راستای توازن تعهدات برداشته خواهد شد. در این راستا حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران روز چهارشنبه از «گام سوم» کاهش تعهدات هسته‌ای ایران در چارچوب توافق موسوم به برجام خبر داد.
روحانی در نشست هیات‌دولت گفت گام سوم در ظاهر تکان‌دهنده نیست، اما در باطن گام بسیار مهم و بزرگی است. چهارشنبه شب و پس از دیدار سران سه قوا، حسن روحانی دستور داد تا همه محدودیت‌ها درباره تحقیق و توسعه برداشته شود و سازمان انرژی اتمی تحقیق و توسعه را گسترش داده و روی انواع سانتریفیوژهای جدید کار کند. در عین حال رئیس‌جمهور چهارشنبه شب و در پایان نشست سران سه قوه اعلام کرد که ایران گام سوم کاهش تعهدات برجامی را از روز جمعه برمی‌دارد و در چارچوب آن سازمان انرژی اتمی باید براساس هر آنچه کشور در زمینه تحقیق وتوسعه فناوری هسته‌ای نیاز دارد، اقدام کند. روحانی افزود:«اقدامات ایران در چارچوب مقررات آژانس خواهد بود و مهلت ۶۰ روزه دیگری پیش روی اروپاست و هر زمان به تعهدات خود برگردند ما هم به تعهدات برجامی بر‌می‌گردیم.»
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی تاکید کرد: «به‌دلیل اینکه بعد از خروج آمریکا، ۱+۴ نتوانسته بودند به تعهدات خودشان عمل کنند، راهی که از ۴ ماه پیش از طرف جمهوری اسلامی ایران در زمینه برجام انتخاب کردیم، کاهش تعهدات بود که اعلام شد.» او اضافه کرد: «مرحله اول کاهش تعهدات را انجام دادیم بعد دو ماه به ۱+۴ فرصت دادیم، مرحله دوم را هم عمل کردیم و باز دو ماه دیگر به آنها فرصت دادیم، البته در هر دو ماه، مذاکراتی با کشورهای ۱+۴ و از جمله اتحادیه اروپا و مخصوصا سه کشور اروپایی داشتیم اما چون به نتیجه مطلوب خودمان نرسیدیم، ان‌شاءالله گام سوم از پس‌فردا (جمعه) برداشته می‌شود.» رئیس‌جمهور با اشاره به اقدامات انجام شده در زمینه کاهش تعهدات در گام سوم افزود: «در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است، بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مد نظر بوده را کنار بگذارد و در زمینه انواع سانتریفیوژهای جدید و هر آنچه برای غنی‌سازی نیاز داریم را سازمان انرژی انجام دهد و شاهد سرعت عمل در این زمینه باشیم.» وی ادامه داد: «البته می‌دانیم که این کار، گام بسیار بلندی است که جمهوری اسلامی ایران برمی‌دارد. برای اینکه مردم مطلع باشند، بخش عمده مذاکرات با ۱+۵ و با ۶ قدرت بزرگ برای زمان‌بندی تحقیق و توسعه بود که زمان‌بندی تحقیق و توسعه طی سال‌های گوناگون چگونه باشد.» رئیس‌جمهور تصریح کرد: «تمام این زمان‌بندی‌هایی که در برجام مورد تعهد ما، برای تحقیق و توسعه بود، از روز جمعه به‌طور کامل برداشته می‌شود و هر آنچه از لحاظ فنی و از لحاظ پیشرفت در زمینه تکنولوژی و فناوری هسته‌ای مورد نیاز است، ما با نظارت آژانس و در چارچوب حرکت صلح‌آمیز انجام خواهیم داد و در عین حال دو ماه هم به کشورهای ۱+۴ فرصت می‌دهیم که اگر توانستیم به توافق برسیم، در شرایط توافق ممکن است به تعهدات برجامی برگردیم.»
از سوی دیگر قرار است بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران امروز (هفتم سپتامبر) با برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی جزئیات بیشتری پیرامون چند و چون گام سوم کاهش تعهدات و الزام‌های پیش‌بینی‌شده در توافق هسته‌ای در اختیار رسانه‌ها قرار دهد.
جزئیات نامه ظریف به موگرینی
در همین حال، محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران روز پنج‌شنبه نامه‌ای به فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی و دفاعی اتحادیه اروپا، درخصوص «گام سوم» کاهش تعهدات هسته‌ای ایران ارسال کرد. عباس موسوی، سخنگوی وزارت‌خارجه ایران درباره جزئیات نامه ظریف به موگرینی گفت: «محمدجواد ظریف در این نامه اعلام کرد به‌دلیل تبعات ناشی از خروج آمریکا از برجام و تحمیل مجدد تحریم‌های آن کشور و ناتوانی سه کشور اروپایی از اجرای تعهدات خود در برجام و در بیانیه‌های کمیسیون مشترک، جمهوری اسلامی ایران از روز پنج‌شنبه تمامی تعهدات خود در برجام در حوزه تحقیق و توسعه هسته‌ای را متوقف می‌کند.» به گزارش خبرگزاری تسنیم، موسوی افزود: «در این نامه تاکید شده است که این اقدام دقیقا در راستای حقوق ایران در برجام و به ویژه بر مبنای پاراگراف ۳۶ آن بوده و در پاسخ به نقض گسترده و مستمر برجام طی ۱۶ ماه گذشته صورت می‌گیرد. جزئیات فنی و عملیاتی توقف تعهدات ایران در حوزه تحقیق و توسعه هسته‌ای متعاقبا به اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد رسید.» به گفته سخنگوی وزارت امورخارجه، در پایان نامه وزیر امورخارجه تاکید شده است که ایران به منظور نشان دادن حسن‌نیت خود، آمادگی دارد به گفت‌وگو با طرف‌های باقی‌مانده در برجام در تمام سطوح ادامه دهد و در صورت عمل طرف‌های مقابل به کلیه تعهدات خود در برجام، مجددا به اجرای کامل برجام برگردد.
هشدار ظریف به اروپا
همچنین وزیر امورخارجه ایران شامگاه پنج‌شنبه در بدو ورودش به فرودگاه جاکارتای اندونزی در گفت‌وگو با خبرنگاران تاکید کرد که کارهایی که قرار است طرف‌های اروپایی برجام برای ایران انجام دهند، لطف نیست بلکه تعهدات تصریح‌شده آنها ذیل برجام است. به گزارش خبرگزاری تسنیم، محمدجواد ظریف در واکنش به اظهارات برخی مقامات اروپایی پس از اعلام گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران گفت: «اروپایی‌ها باید به این نتیجه برسند که اگر بخواهند از آمریکا برای اجرای تعهداتشان اجازه بگیرند آمریکا هیچ‌وقت به آنها این اجازه را نخواهد داد. شما از رژیم و دولت کنونی آمریکا که سیاست خود را فشار حداکثری قرار داده، انتظار دارید این فشار را کم کند؟ حتما این کار را نخواهد کرد. شما نمی‌خواهید به ایران امتیازی بدهید و قرار نیست به ایران لطفی بکنید. شما قرار است تعهدات خودتان را انجام دهید. این تعهدات نه وابسته به آمریکا و نه وابسته به اجازه آمریکاست.» او افزود: «اروپایی‌ها تعهداتی را در قالب برجام داشته‌اند. بند ۳ ضمیمه ۲ برجام نشان می‌دهد این تعهدات حتی صدور قوانین هم نیست بلکه اجرای قوانین است و نتیجه اجرای آن قوانین. اروپایی‌ها در اجرای تعهداتشان که ارتباطی هم با آمریکا ندارد تخلف کردند. اروپایی‌ها خبر داشتند که آمریکا با سیاست خشنی وارد شده بازهم یازده تعهد دادند و این تعهدات را چند بار تکرار کردند اما آنها را اجرا نکردند؛ در واقع هم اجرای تعهدات برجامی‌شان و هم تعهداتی را که بعد از خروج آمریکا داشتند نقض کردند. اگر اروپایی‌ها بخواهند منتظر اجازه کشوری بمانند که برای فشار بر ایران از برجام خارج شده حتما این اجازه صادر نخواهد شد.»
همچنین ظریف تصریح کرد: «من در سفری که به اروپا داشتم در تمام ملاقات‌ها تکرار کردم که ما حتما از این مرحله عبور می‌کنیم و همه حقوقی را که در قالب برجام داریم اجرا خواهیم کرد.»
او درباره مذاکرات انجام‌شده با فرانسوی‌ها برای نجات برجام نیز گفت: «از ابتدا هم به آنها گفتیم اگر منتظر موافقت آمریکایی‌ها هستید تا با ایران همکاری کنید چنین توافقی محال است بنابراین باید مشکل را خودتان حل کنید.» این درحالی است که ژان ایو لودریان، وزیرخارجه فرانسه سه‌شنبه شب پس از سفر سیدعباس عراقچی، معاون وزیرخارجه به پاریس برای رایزنی با هدف حفظ برجام با اشاره به تلاش‌های طرفین درباره ایجاد یک خط اعتباری نفتی تاکید کرد که در نهایت این خط اعتباری منوط به اعطای معافیت از سوی آمریکا است. لودریان اضافه کرد: «این خط اعتباری، در ازای بازگشت به برجام، امنیت در خلیج‌فارس و شروع مذاکراتی درباره امنیت منطقه‌ای بعد از سال ۲۰۲۵ (پایان برخی بندهای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵) است.» او افزود: «همه اینها با فرض این است که دونالد ترامپ معافیت‌های تحریمی صادر کند.» خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه در تایید اخباری که پیش از این هم منتشر شده بود، نوشته است که پیشنهاد فرانسه به ایران برای حفظ توافق هسته‌ای، اعطای یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری تا پایان سال‌جاری میلادی در ازای بازگشت ایران به پایبندی کامل به توافق هسته‌ای است.
اقدام ایران قابل بازگشت است
وزیر امورخارجه درباره گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران ذیل برجام نیز تصریح کرد: «اقدامی که آقای رئیس‌جمهور اعلام کردند اقدام بسیار مهمی است. البته این هم مانند اقدامات قبلی ما قابل بازگشت است. یعنی جمهوری اسلامی به‌عنوان یک کشور قانون‌مدار در چارچوب حقوق و وظایف خود عمل می‌کند. اروپایی‌ها اگر به وظایفشان عمل کنند این اقدام همانند دو اقدام دیگر که قبلا صورت گرفته، امکان دارد برگردد.» ایران در گام نخست کاهش تعهدات هسته‌ای اعلام کرد دیگر به محدودیت ذخیره اورانیوم غنی‌‌شده (سقف ۳۰۰ کیلوگرم) پایبند نیست و در گام دوم نیز از سقف تعیین‌شده برای سطح غنی‌سازی اورانیوم (۶۷/ ۳ درصد) عبور کرد و به گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به ۵/ ۴ درصد رساند.
پاسخ به ادعاهای ترامپ
ظریف همچنین درخصوص اظهارات اخیر دونالد ترامپ مبنی بر اینکه تحریم‌ها برداشته نمی‌شوند و او می‌تواند ظرف ۲۴ ساعت مشکل مردم ایران را حل کند، نیز گفت: «آقای ترامپ بهتر است برای مردم ایران مشکل درست نکنند؛ ما از ایشان نه توقع حل مشکل داریم و نه ایشان می‌تواند مشکلات ما را حل کند.» ظریف افزود: «تصوراتی که او (ترامپ) درباره توانمندی‌های خودش دارد، اگر می‌تواند مشکل مردم آمریکا که هر چند وقت یکبار توسط یک هفت‌تیرکش بی‌حساب و کتاب جان خودشان را در تعداد وسیع از دست می‌دهند را حل کند که وظیفه‌شان است. برای مردم ایران مشکل درست نکنند، برای ما کافی است.»
واکنش اروپا
اظهارات مقام‌های ایران درخصوص کاهش تعهدات هسته‌ای این کشور در چارچوب برجام واکنش مقام‌های اروپایی را در پی داشته است.گنس فون در مول، سخنگوی وزارت‌خارجه فرانسه گفته است: «ایران باید از هر اقدام عینی که مغایر با تعهداتش است و می‌تواند مانع تلاش‌ها برای کاهش تنش‌ها شود، خودداری کند.» او سپس اضافه کرد که پاریس همراه شرکای خود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این تصمیم جدید ایران را بررسی خواهد کرد.وزارت‌خارجه بریتانیا هم اعلام کرد: «طرح ایران برای تعلیق محدودیت‌هایش در گسترش تحقیقات هسته‌ای عمیقا نگران‌کننده است.» در این بیانیه همچنین آمده است: «اجرای گام سوم ایران در توقف برخی تعهدات برجامی‌اش در زمانی که ما و شرکای اروپایی و بین‌المللی‌مان برای کاستن از تنش‌ها با ایران به‌شدت کار می‌کنیم باعث نومیدی است.»
همزمان یک مقام اتحادیه اروپا نیز اقدام ایران را «ناسازگار» با برجام خواند و به تهران نسبت به انجام اقداماتی که می‌تواند توافق اتمی را تحت‌الشعاع قرار دهد هشدار داد. پیش‌تر کارلوس روئیز، سخنگوی کمیسیون اروپا، هم در نشستی خبری در بروکسل گفته بود: «در راستای اجرای توافق هسته‌ای، ما موکدا از ایران می‌خواهیم که این گام‌ها را لغو کند و از انجام اقدامات بیشتری که به توافق هسته‌ای لطمه می‌زند، بپرهیزد.»
یک دیپلمات ارشد روسیه نیز گفته است وزیران خارجه ایران و پنج کشور عضو برجام به‌زودی در نیویورک درباره «اجرای برجام» رایزنی خواهند کرد. این اظهارات پس از آن مطرح شد که تهران از برداشتن گام سوم در کاهش تعهداتش در برجام خبر داد. یک سخنگوی وزارت‌خارجه آمریکا نیز به تصمیم ایران برای برداشتن سومین گام خود جهت کاستن از تعهداتش در برجام واکنش نشان داد و در مصاحبه با الجزیره تصمیم ایران را «تلاش برای باج‌خواهی از جامعه بین‌الملل» توصیف کرد. این سخنگو در بخش دیگری از سخنانش مدعی شده ایران گام سوم در جهت کاستن از تعهداتش ذیل برجام را برای به دست آوردن امتیاز در مذاکره برداشته است. در عین حال لئونید اسلوتسکی، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس دومای روسیه درباره گام سوم کاهش تعهدات برجامی ایران گفت که این «پاسخی به تحریم‌های ضدایرانی جدید آمریکا و ناتوانی اروپا در ایجاد مکانیزم مالی برای دور زدن این تحریم‌ها و جبران خسارت‌های به بار آمده ناشی از سیاست واشنگتن در به صفر رساندن صادرات نفت ایران بوده است.» به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری تاس، او در ادامه با تاکید بر اینکه ایران تاکنون سیاست محتاطانه‌ای اتخاذ کرده است، افزود: «دقیقا یک سال از خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام گذشته بود که ایران اعلام کرد تعهداتش را کاهش می‌دهد. هر کدام از این موارد کاهش[تعهدات]، پاسخی به یک تحریم جدید آمریکا است.»
درخواست نتانیاهو از جانسون
از سوی دیگر در شرایطی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در دیدار با بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، ایران را چالش اصلی دانست و از او خواست که در مقابله با جمهوری اسلامی با اسرائیل همراهی کند، یک سخنگوی دفتر نخست‌وزیری بریتانیا گفت که نخست‌وزیر این کشور باوجود فشار آمریکا و رژیم اسرائیل، همانند فرانسه و آلمان از برجام حمایت خواهد کرد. به گزارش «ایسنا» به نقل از روزنامه تلگراف، بوریس جانسون در دیدار با بنیامین نتانیاهو، درخواست این رژیم را برای داشتن رویکردی سختگیرانه علیه ایران رد کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز پنج‌شنبه در دیدار با همتای بریتانیایی خود تلاش کرد محور اصلی گفت‌وگوها را بر برخورد با ایران متمرکز کند. او گفت: «بریتانیا همچنان از رسیدن به صلح در خاورمیانه و راه‌حل دو دولت حمایت می‌کند.» نتانیاهو همچنین به جانسون گفت: «حالا زمان مذاکره با ایران نیست. زمان فشار بر ایران است.»
ارسال نظر