به گزارش «فرارو» با روی کار آمدن دونالد ترامپ، سیاست آمریکا در برابر ایران کاملا تغییر کرد. کاخ سفید به‌طور یک‌جانبه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای علیه ایران اعمال کرد که بنا به گفته آمریکایی‌ها شدیدترین تحریم‌های تاریخ هستند. مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا به همراه جان بولتون، مشاور امنیت ملی، ایده تاسیس ناتوی عربی را در برابر ایران مطرح کردند و در این خصوص تماس‌هایی با سران برخی از کشور‌های عربی گرفتند. کاملا واضح است که دولت آمریکا یک مرحله تقابلی را با ایران آغاز کرده و درحال‌حاضر نشانه‌ای هم از امکان رفع تنش‌ها بین دو کشور از طریق گفت‌وگو دیده نمی‌شود. با این حال، به نظر می‌رسد که عربستان همچنان مواضع ضدایرانی کاخ سفید را باور نمی‌کند.

احتمال نرمش ترامپ در برابر ایران

به‌عنوان نمونه، عبدالرحمن الراشد، روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض، طی یادداشتی در روزنامه الشرق‌الاوسط، احتمال نرمش ترامپ در برابر ایران را مطرح کرد و نوشت: «همه احتمالات همیشه مطرح است. مثل اینکه دولت ایران به اندازه کافی امتیاز بدهد تا آمریکا را به عقب‌نشینی و آشتی اغوا کند و ما را به نقطه صفر بازگرداند. مانند آنچه در دوره باراک اوباما، رئیس‌جمهور سابق (آمریکا) اتفاق افتاد.»

به نوشته الراشد، در دوره اوباما هم تنش‌ها بین ایران و آمریکا بالا گرفت؛ اما از سال ۲۰۱۰ مذاکرات سری بین دو طرف آغاز شد که نهایتا به توافقی منجر شد که همگان، از جمله اسرائیل را غافلگیر کرد. این روزنامه‌نگار متنفذ سعودی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که «چرا باید پس از این تجربیات تلخ، اعتماد کنیم و قبول کنیم که با آمریکا در پروژه سیاسی‌اش (علیه ایران) متحد شویم؟»

برخی تحلیلگران معتقدند که آمریکا، عربستان را به دشمنی با ایران تحریک می‌کند و اقدامات خصمانه ریاض علیه تهران، اساسا به درخواست واشنگتن صورت می‌گیرد. الراشد اما این دیدگاه را نمی‌پذیرد و تصریح می‌کند: «اختلاف ما با ایران اصلی است و در اساسش به واشنگتن مربوط نیست. خطر ایران برای ما واقعی است و از خطر آن برای آمریکا بیشتر است.» از دیدگاه الراشد و دیگر تحلیلگران سعودی، برخلاف ادعا‌های مقامات آمریکایی درباره تهدیدات ایران، این کشور برای آمریکا تهدید مستقیمی نیست. به همین دلیل، آمریکا و دیگر کشور‌های غربی با درک این مساله، در برخی مقاطع تنش‌ها با ایران را بالا می‌برند و در مقاطعی دیگر با آن تعامل می‌کنند؛ چراکه به‌دلیل اهمیت اقتصادی و منطقه‌ای ایران، غربی‌ها نمی‌توانند به‌طور دائم آن را نادیده بگیرند. این درحالی است که الراشد معتقد است کشور‌های عربی حوزه خلیج‌فارس چاره‌ای جز مقابله با ایران ندارند. او با ادعای اینکه ایران به‌دنبال «صدور انقلاب به کشور‌های منطقه است» افزود: «در نتیجه، نمی‌توان گفت که هم‌پیمانی ما با آمریکا، به‌خصوص با ترامپ یک ماجراجویی نسنجیده است. چراکه ما مالزی یا اسپانیا، یا هر کشور دور دیگری نیستیم که گزینه بی‌طرفی داشته باشد.» این تحلیلگر سعودی مدعی شد که حتی اگر ترامپ با ایران مصالحه کند، اختلاف عربستان و دیگر کشور‌های منطقه با ایران ادامه خواهد داشت.

مهار و نه براندازی

در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که محافل عربی سیاست‌های خصمانه ترامپ علیه ایران را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ محمد قواص، تحلیلگر مسائلی سیاسی طی یادداشتی در روزنامه العرب به این پرسش پاسخ داد. او معتقد است که خروج ترامپ از برجام مانند خروج او از «اوباماکر» (طرح خدمات درمانی اوباما) است. یعنی ترامپ، برای از بین بردن دستاورد‌های اوباما از این دو خارج شده است. از دیدگاه قواص، ترامپ هم مانند سایر روسای‌جمهور آمریکا به‌دنبال مهار ایران است و نه براندازی نظام آن. به نظر می‌رسد که برخی کشور‌های عربی، در عین همراهی و همکاری کامل با رویکرد ضدایرانی ترامپ با احتیاط در این مسیر گام بر می‌دارند. مشکل آنها این نیست که ترامپ فشار‌ها را بر جمهوری اسلامی ایران دو چندان کند، بلکه آنها نگرانند که ترامپ بدون اینکه نگرانی‌های آنها را در نظر بگیرد، مانند اوباما با ایران کنار بیاید. قواص می‌گوید اگر ترامپ با ایران به توافق برسد، او هم مانند اوباما، منافع کشور‌های عربی حوزه خلیج‌فارس را مدنظر قرار نخواهد داد. شاید به همین دلیل است که برخی کشور‌های عربی تلاش می‌کنند به‌گونه‌ای با آمریکا همراه شوند که در صورت حصول توافق دیگر با ایران، آنها هم در این توافق نقش داشته باشند. اکثر این کشور‌ها در چارچوب آنچه به ائتلاف ناتوی عربی معروف شده است، ایفای نقش می‌کنند. وزرای خارجه شش کشور عربی، پنج‌شنبه گذشته در اردن نشستی برگزار کردند که گفته می‌شود مساله ایران یکی از محور‌های اصلی آن بود. الراشد می‌گوید این نشست مقدمه‌ای برای کنفرانس ورشو است. قرار است حدود ۱۰ روز دیگر، در لهستان کنفرانسی به میزبانی مشترک آمریکا و لهستان درباره ایران برگزار شود. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که وزرای‌خارجه چندین کشور عربی در این نشست مشارکت خواهند کرد. نکته قابل‌توجه این است که قواص معتقد است حتی کنفرانس ورشو هم در راستای حصول توافق میان ایران و آمریکاست. این در‌حالی است که ایران رسما به این کنفرانس اعتراض کرده و احتمالا در آن شرکت هم نخواهد کرد.

اخبار مرتبط