«دنیای‌اقتصاد» روند تغییر اجزای نقدینگی را بررسی کرد
تغییر هارمونی به نفع پول
بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در شهریور ماه سال‌جاری سرعت رشد نقدینگی در مقایسه با ماه پیشین کاهش یافته است. به‌نظر می‌رسد که یکی از مهم‌ترین علل این تغییر، کاهش هیزم بانکی نقدینگی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در شهریور ماه میزان اضافه برداشت بانک‌ها در مقایسه با میانگین سالانه در حدود ۴۰ درصد کاهش یافته‌است. اما با این وجود نکته تهدیدکننده، تداوم حرکت نقدینگی به سمت «سیالیت» بیشتر در شهریور ماه سال‌جاری است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی تغییرات در هارمونی نقدینگی طی ماه‌های اخیر نیز به نحوی بوده‌است که سهم بخش سیال‌تر یعنی «پول» در نقدینگی همواره در یک روند افزایش قرار داشته‌است. وضعیتی که سایه تهدید تورمی نقدینگی را غلیظ‌تر از قبل می‌کند.
کاهش سرعت رشد نقدینگی
بر مبنای جدیدترین آمارهای بانک مرکزی حجم نقدینگی در اقتصاد ایران در پایان نیمه اول سال‌جاری به بیش از ۱۶۷۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این متغیر در مقایسه با رقم به ثبت رسیده در مردادماه در حدود ۶/ ۱ درصد افزایش یافته‌است. این در حالی است که بانک مرکزی میزان رشد ماهانه نقدینگی در اقتصاد ایران طی مردادماه سال‌جاری را با رقم کم‌سابقه ۸/ ۲ درصد گزارش کرده بود. البته با وجود کاهش چشمگیر رشد نقدینگی در شهریور ماه در مقایسه با ماه پیشین، سرعت رشد نقدینگی در ماه پایانی سال گذشته در حدود یک دهم درصد بیشتر از میانگین به ثبت رسیده در شش ماه گذشته بوده‌است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی نقدینگی اقتصاد ایران طی شش ماه نخست سال‌جاری در حدود ۲/ ۹ درصد افزایش یافته‌است. این در حالی است که در بازه زمانی مشابه در سال گذشته نرخ رشد نقدینگی در حدود ۱۱ درصد گزارش شده‌بود. بنابراین به‌نظر می‌رسد که در سال‌جاری سرعت رشد نقدینگی در اقتصاد ایران در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته‌است. در صورتی که نرخ رشد نقدینگی در نیمه دوم سال‌جاری نیز از روندی مشابه با روند نیمسال نخست پیروی کند، در این‌صورت می‌توان انتظار داشت که حجم نقدینگی در اقتصاد ایران طی ماه پایانی سال‌جاری به بیش از ۸/ ۱ میلیون میلیارد تومان برسد. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در یک سال منتهی به شهریور ماه سال جاری نیز سرعت رشد نقدینگی در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال گذشته کاهش یافته است. بر مبنای آینه آماری بانک مرکزی در یک سال منتهی به شهریورماه سال‌جاری حجم نقدینگی در اقتصاد ایران در حدود ۲۰ درصد رشد داشته است. این در حالی است که در بازه زمانی مشابه در سال گذشته نرخ رشد سالانه نقدینگی حدود ۲۴ درصد گزارش شده بود.
نشانه ولگردی پول
جدیدترین آمارهای پولی و بانکی منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که میزان اضافه برداشت بانک‌ها از منابع بانک مرکزی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سوخت‌های رشد نقدینگی در ۵ ماه ابتدایی سال، در شهریورماه سال‌جاری در روند کاهشی قرار داشته است به‌نحوی که میزان اضافه‌برداشت بانک‌ها از منابع بانک مرکزی در شهریور ماه در مقایسه با میانگین ۵ ماهه در حدود ۴۰ درصد کاهش یافته‌است. اما آمارهای بانک مرکزی علاوه بر انعکاس این روند امیدوارکننده، راوی قوت گرفتن یک تهدید پولی در اقتصاد ایران است. نقدینگی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متغیرهای پولی از ترکیب «پول» و «شبه‌پول» تشکیل شده‌است. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در حال‌حاضر در حدود ۴/ ۸۵ درصد از نقدینگی به‌صورت شبه‌پول و در حدود ۶/ ۱۴ درصد به شکل پول است. بخش پولی نقدینگی به واسطه قدرت اثرگذاری سریع بر اقتصاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هرگاه هزینه فرصت نگهداری پول در یک اقتصاد افزایش پیدا کند، در این صورت شهروندان تمایل کمتری به نگهداری پول در قالب سپرده داشته و تمایل دارند که سپرده‌های خود را به قالبی که به سرعت قابل تبدیل به پول نقد باشد، نگهداری کنند. می‌توان گفت تغییر تمایل چشمگیر در رابطه با قالب نگهداری پول عموما در زمان التهابات اقتصادی اتفاق می‌افتد. در چنین شرایطی پول به موجودی سرگردان در بین بازارهای دارایی تبدیل شده و به‌عنوان سوخت التهابات ایفای نقش می‌کند.
تغییر هارمونی نقدینگی به نفع هریک از این اجزا می‌تواند به منزله تغییر سیالیت پول باشد، به این نحو که هر قدر سهم پول از نقدینگی افزایش یابد پول دارای سیالیت بیشتر بوده و آثار افزایش نقدینگی احتمالا با سرعت بیشتری به‌صورت تورم در اقتصاد بروز خواهد کرد. این در حالی است که با افزایش سهم شبه‌پول، دیرش زمانی تخلیه اثر افزایش نقدینگی در اقتصاد افزایش خواهد یافت. بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان‌دهنده یک تغییر روند در انباشت نقدینگی در فروردین ماه سال گذشته است. در حالی که تا پیش از فروردین ۹۷ عموما رشد شبه‌پول بیشتر از رشد جز سیال نقدینگی بود اما پس از فروردین ماه سال گذشته در یک روند نسبتا مستمر سهم پول از نقدینگی به‌طور مستمر در حال افزایش بوده‌است.اگرچه افزایش نرخ سود باعث تغییر روند اجزای نقدینگی در ماه‌های پایانی سال شد اما، این روند افزایش پس از فروردین ماه سال‌جاری شدت بیشتری به خود گرفته است به نحوی که طی شش ماه گذشته سهم پول از نقدینگی در اقتصاد ایران از ۲/ ۱۲ درصد به ۶/ ۱۴ درصد رسیده‌است. تغییری که بیش از هر چیز ناشی از التهابات اخیر در اقتصاد ایران به دنبال خروج آمریکا از برجام بوده‌است. طی ماه‌های اخیر فرصت‌های ایجاد شده برای کسب سود بیشتر(در مقایسه با سود بانکی) در بازارهای طلا و ارز باعث تغییر هارمونی پول به نفع جز سیال‌تر شده است. افزایش تمایل پول به سرگردانی به روشنی در آمار سرمایه‌گذاری در شبکه بانکی نیز قابل مشاهده است. بر مبنای آمارهای بانک مرکزی در شهریور ماه سال‌جاری بخش بیشتری از سپرده‌های جریان‌یافته به سمت نظام بانکی به سینک سپرده‌های دیداری جریان یافته است. این در حالی است که طی سال‌های اخیر معمولا سپرده‌های مدت‌دار جذابیت بیشتری برای شهروندان داشته است. افزون بر این بررسی ترکیب سپرده‌های مدت‌دار نیز نشان می‌دهد که در شهریور ماه سال‌جاری حجم سپرده‌های بلندمدت در نظام بانکی کشور در حدود یک درصد کاهش یافته است. این در حالی است که سپرده‌های کوتاه‌مدت رشد ۷/ ۳ درصدی در این ماه را تجربه کرده‌اند. این تغییرات به روشنی نشان می‌دهد که هزینه فرصت نگهداری پول در معادلات ذهنی سپرده‌گذاران طی نیمه نخست سال‌جاری افزایش یافته است. روندی که می‌تواند موجب افزایش اثر بالفعل نقدینگی انباشته شده طی سال‌های اخیر شود.
ارسال نظر