«دنیای‌اقتصاد» بررسی می‌کند
چالش‌‌‌های نگهداری از جاده‌‌‌ها در فصل سرد سال
دستاندازهای راهداری زمستانی
بررسی چالش‌‌‌ها و نیازهای راهداری زمستانی چند نکته کلیدی را روشن می‌کند. از یک طرف، مشکلات فنی و ساختاری و کمبود اعتبارات، بر کارآیی عملیات راهداری تاثیر می‌‌‌گذارد. این مشکل بهویژه در مسیرهای کوهستانی و برفگیر بیشتر به چشم می‌‌‌آید و از نظر عملیاتی نیروها را دچار مشکلات جدی می‌کند. از سوی دیگر، مسائلی نظیر فرهنگ‌‌‌سازی و همکاری عمومی نیز به‌‌‌عنوان عواملی غیرمستقیم اما مهم، نیازمند توجه ویژه هستند؛ چرا که رعایت نکردن اصول رانندگی در شرایط زمستانی باعث افزایش تصادفات و تاخیر در روند کار می‌شود. حبیب جمشیدی، معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای معتقد است یکی از امور مهم و اولویت‌دار سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای در حوزه راهداری، نگهداری زمستانی راه‌‌‌هاست.
راه‌‌‌اندازی هواشناسی جاده‌‌‌ای
اولین تمهید سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای به دست آوردن اطلاعات و دیتاهای هواشناسی است؛ برای این منظور از سایت‌‌‌های هواشناسی محلی متعلق به سازمان هواشناسی کشور استفاده می‌‌‌کنیم. حبیب جمشیدی، معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: به این صورت که معمولا دو یا سه روز قبل از هرگونه مخاطره جوی یک هشدار و اخطاریه آماده‌باش به عنوان اولین اقدام به استان‌‌‌ها فرستاده می‌شود و همچنین از علم روز دنیا در زمینه هواشناسی استفاده و بهره‌‌‌برداری می‌‌‌کنیم.
وی افزود: با توجه به اینکه هواشناسی کشاورزی، هواشناسی دریایی و هواشناسی فرودگاهی وجود دارد با سازمان هواشناسی نیز تفاهم‌‌‌نامه‌‌‌ای منعقد شده که طبق آن از هواشناسی جاده‌‌‌ای به صورت محلی و بومی در کشور استفاده کنیم. به این معنی که اولین اطلاعات موردنیاز که با اتکا به آن بتوانیم برای کارهای اجرایی تصمیم بگیریم، اطلاعات هواشناسی است. مراحل اجرایی این تفاهم‌‌‌نامه در حال تکمیل است و در صورت نهایی شدن به صورت کامل در اختیار ادارات کل راهداری استان‌‌‌ها و همچنین ستاد قرار خواهد گرفت تا بتوان بهره‌‌‌برداری مناسبی از آن انجام داد. جمشیدی ادامه داد: با توجه به شرایط ناپایدار جوی و شرایطی که در حال حاضر در اقلیم جهانی به وجود آمده، این شرایط مانند سابق نیست. در گذشته زمان ریزش نزولات جوی در فصول سرد سال تقریبا قابل پیش‌بینی بود، اما در حال حاضر دیگر آن گونه نیست و شرایط غیر‌قابل پیش‌بینی شده است.
تلاش برای کاهش مصرف مصالح راهداری
یکی دیگر از تمهیدات در زمینه راهداری زمستانی، خرید مصالح راهداری (نمک و ماسه) است. البته سعی کرده‌‌‌ایم میزان مصرف این مصالح را هر سال نسبت به سال گذشته کمتر کنیم. معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب گفت: مهم‌ترین دلیل این موضوع وارد کردن صدمه کمتر به ساختار محیط‌زیست است. برای این منظور سعی کرده‌‌‌ایم که بیشتر از ابزار استفاده کنیم تا میزان استفاده از مصالح کاهش یابد. بر اساس آمارها میزان مصرف مصالح در راهداری زمستانی ۸۰۰هزار تن بود که طی چهار سال به ۶۰۰هزار تن در سال رسیده است. وی افزود: اطلاعات هواشناسی هدفمند شده و خرید و مصارف مصالح نیز با برنامه انجام می‌شود. در زمان‌‌‌های گذشته، مصالح به میزان معینی خریداری و دپو می‌‌‌شد و ممکن بود مقداری از آن نیز از بین برود. نسبت به سال ۹۸ به میزان ۲۰۰هزار تومان کاهش مصرف مصالح داریم که این موضوع علاوه بر اینکه به منابع مالی سازمان کمک می‌کند، اثرات تخریبی کمتری بر محیط‌زیست دارد.
نوسازی و تعمیر ۳۰درصد ناوگان راهداری
در سال‌جاری و از مجموع ۹۶۰۰ دستگاه ماشینآلات راهداری درگیر نگهداری زمستانی راه‌‌‌ها حدود ۳۰درصد آن اورهال، تعمیر و نوسازی شده است. معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب گفت: اقدام مثبتی که سازمان راهداری طی سال‌های گذشته و امسال انجام داده، نوسازی ناوگان راهداری است. در حال حاضر سن ناوگان راهداری در برخی تجهیزات مانند بلدوزرها ۳۵ سال و در گریدر و لودرها نزدیک به ۳۰ سال است. وی افزود: به هر حال این تجهیزات به اواخر عمر کاری خود نزدیک شدهاند. برای این منظور سازمان راهداری دو اقدام انجام داده است. اولین اقدام بازسازی، تعمیر و اورهال دستگاه‌‌‌هاست که تقریبا بیش از ۲۰۰۰ دستگاه طی دو سال گذشته تعمیر و بازسازی شدهاند. به همت مدیران ارشد سازمان و تصمیمات اتخاذ‌شده در سال‌جاری به میزان ۸۰۰ دستگاه قرارداد خرید انواع ماشینآلات راهداری از تولیدکنندگان داخلی و واردات دستگاه‌‌‌های خارجی منعقد شده که به مرور به ناوگان راهداری اضافه می‌‌‌شوند.
جمشیدی ادامه داد: میزانی که قرار است به صورت واردات تامین شود به علت محدودیتهای موجود در ظرفیت تولید و کیفی‌‌‌سازی است که به علم روز دنیا در تولید ماشینآلات نیاز داریم. در حال حاضر تاکنون ۲۰۰ تا ۲۵۰ دستگاه ماشینآلات نو وارد چرخه ناوگان راهداری شده است. وی با اشاره به معضل سن بالای ناوگان راهداری گفت: علاوه بر فرسودگی، این دستگاه‌‌‌ها دیگر تکنولوژی روز دنیا را ندارند. ماشینآلات جدید به سمت هوشمندسازی رفته و دسترسی آسان و قدرت مانور بالایی دارند. برای نوسازی یکسری قوانین بودجه‌‌‌ای می‌‌‌خواستیم که در مجلس و دولت به جد پیگیری می‌شود. جمشیدی افزود: سازمان راهداری برای مقابله با فرسودگی ناوگان راهداری، طرح نوسازی ماشینآلات را به اجرا گذاشته است. این اقدام بهویژه در راستای بهبود توان عملیاتی و کارآیی ماشینآلات در فصل زمستان حیاتی است. واردات ماشینآلات جدید و همچنین بازسازی و اورهال دستگاه‌‌‌های قدیمی نشان‌‌‌دهنده توجه این سازمان به حفظ استانداردهای فنی در راهداری است.
وی ادامه داد: شاید تصور عمومی این باشد که نگهداری زمستانی راه تنها به مدت چهار ماه باشد. اما این گونه نیست. شاید در دید عموم مدتی که این عملیات قابل مشاهده بوده این گونه باشد. واقعیت این است که تمهیدات آمادگی برای راهداری زمستانی از اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و مدت زمان تمهیدات آن از اجرای آن بیشتر است. ماشینآلات و تجهیزات مخصوص راهداری زمستانی از آن زمان باید تعمیر، شست‌‌‌وشو و آمادسازی شده و در آشیانه‌‌‌ها به صورت آماده قرار گیرند.
بهبود زیرساخت‌‌‌ها و پایگاه‌‌‌های راهداری
با توجه به اینکه بیش از ۲۳۰هزار کیلومتر انواع راه‌‌‌های شریانی و غیرشریانی در کشور داریم می‌‌‌طلبد که پایگاه‌‌‌های راهداری موجود یا بازسازی شده یا پایگاه‌‌‌های راهداری جدید با توجه به میزان عملکرد و نوع فعالیت راهداری احداث شوند. معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب گفت: توجه ویژه به بازسازی پایگاه‌‌‌های راهداری و احداث پایگاه‌‌‌های جدید از دیگر اقداماتی است که برای تقویت شبکه خدمات راهداری و بهبود خدمات در فصل زمستان در دستور کار قرار دارد. این موضوع در کنار توجه به نیازمندی‌‌‌های جاده‌‌‌ها و مناطق مختلف کشور باعث افزایش کارآیی این پایگاه‌‌‌ها در شرایط بحرانی می‌شود.
معاون سازمان راهداری همچنین به مساله توزیع ماشینآلات راهداری در پایگاه‌‌‌ها اشاره کرد و گفت: در گذشته، توزیع ماشینآلات بر اساس نوع فعالیت و بدون توجه به شاخص‌‌‌های جاده‌‌‌ای صورت می‌‌‌گرفت، اما اکنون با کمک مشاوران، سازمان راهداری در حال شناسایی شاخص‌‌‌هایی مانند طول مسیر، برفگیر بودن، کوهستانی بودن و حادثه‌‌‌خیز بودن جاده‌‌‌هاست تا توزیع ناوگان راهداری بر اساس این شاخص‌‌‌ها انجام شود.
وی افزود: در گذشته توزیع ماشینآلات در پایگاه‌‌‌های راهداری بر اساس نوع فعالیت بوده و بر اساس شاخص نبوده است. درصورتی که باید بر اساس شاخص‌‌‌هایی مانند طول راه، برفگیر و کوهستانی بودن، حادثه‌‌‌خیز بودن و... باشد. به تازگی سازمان مشاورانی را به کار گرفته که این شاخص‌‌‌ها را احصا یا بازنگری کنند تا توزیع ناوگان راهداری در پایگاه‌‌‌های راهداری بر اساس این شاخص‌‌‌ها صورت گیرد و دستگاه‌‌‌ها با نوع فعالیت راهداری متناسب‌‌‌سازی شود. جمشیدی ادامه داد: یکی از مشکلات ما در سال‌های گذشته احداث راه‌‌‌های جدید بوده که پایگاه راهداری در این راه‌‌‌ها احداث نشده است.
وی با اشاره به استقرار ۱۲هزار نیرو و عوامل و ۹۶۰۰ دستگاه ماشینآلات راهداری در هزار باب پایگاه راهداری گفت: تمهید دیگری که در فاصله اردیبهشت تا مهرماه انجام می‌شود، اسکان همکاران و استقرار دستگاه‌‌‌ها در پایگاه راهداری است. با توجه به اینکه بیش از هزار باب پایگاه راهداری داریم، این پایگاه‌‌‌ها باید آماده شوند که این تعداد ۱۲هزار نیرو و عوامل راهداری و ۹۶۰۰ دستگاه ماشینآلات به گونه‌‌‌ای برنامه‌‌‌ریزی شوند که دراین پایگاه‌‌‌ها مستقر شوند. چون پایگاه‌‌‌های راهداری به صورت شبانه‌روزی فعالیت دارند با این هزار باب پایگاه راهداری را برای اسکان آنها آماده‌‌‌سازی کنیم. جمشیدی افزود: از طرفی همین پایگاه‌‌‌های راهداری ممکن است در بحران‌های شدید مانند مسدود شدن جاده‌‌‌ها در اثر بارش برف سنگین و یخ‌زدگی، محلی برای اسکان اضطراری در راه‌ماندگان شوند تا هموطنان در راه نمانند.
وی ادامه داد: اقدام بعدی مربوط به جسم راه است؛ سعی کرده‌‌‌ایم از فصل تابستان نهایت استفاده را ببریم. در این فصل در بخش عمده‌‌‌ای از راه‌‌‌های شریانی که تحت‌تاثیر راهداری زمستانی هستند مشکلات جاده‌‌‌ای از نظر خط‌‌‌کشی‌‌‌ها، علائم، لکه‌‌‌گیری، به‌خصوص پاکسازی شانه و ریزش‌‌‌برداری‌‌‌ها و همچنین لایروبی کانال‌‌‌های آب و دهانه پل‌‌‌ها را انجام میدهیم. این مقدمات باید از قبل انجام شوند تا در فصل بارش‌‌‌های جوی به مشکل برنخوریم. به‌‌‌طور مثال در محورهای کوهستانی مهم کشور بهویژه سه کریدور که به سمت شمال است، عملیات لق‌‌‌گیری انجام می‌شود تا ریزش کنار جاده‌‌‌ها کنترل شود. یکی از اهداف مهم در نگهداری زمستانی باز نگه داشتن راه‌‌‌ها برای تداوم چرخه اقتصادی در کشور است. برای این منظور باید محورها را ایمن‌‌‌سازی کنیم که این تمهیدات را از قبل انجام میدهیم.
توقع هوشمندسازی در احداث آزادراه‌‌‌های جدید
توقع می‌رود که در زمان احداث آزادراه‌‌‌های جدید، از سیستم هوشمند استفاده شود. اگر در زمان احداث آزادراه و زیرساخت تمامی استانداردها رعایت شود، نگهداری آن نیز راحت‌‌‌تر می‌شود. معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب گفت: مثلا لایه رویی در آزادراه تهران- شمال بتنی بوده و نگهداری و دوام آن با رویه آسفالت بسیار متفاوت است. همچنین بخش عمده رویه آزادراه اصفهان - شیراز که به تازگی افتتاح شده بتنی است که نگهداری آن با سایر آزادراهها متفاوت است. در آزادراه‌‌‌های مشارکتی بخش‌‌‌های ساخت و نگهداری آن با بخش خصوصی و سرمایه‌گذار است و هر چه بیشتر به سمت هوشمندسازی در این زمینه‌‌‌ها بروند، ارائه خدمات مطلوب‌تر و بهتر می‌شود.
جمشیدی در ادامه به تفاوت‌‌‌های موجود میان آزادراه‌‌‌های دولتی و آزادراه‌‌‌های مشارکتی اشاره کرد و گفت که در آزادراه‌‌‌های مشارکتی که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی احداث شدهاند، به دلیل استفاده از سیستم‌های هوشمند، نگهداری و مدیریت آنها نسبت به آزادراه‌‌‌های دولتی که به‌‌‌صورت سنتی ساخته شدهاند، راحت‌‌‌تر است. وی افزود: آزادراه‌‌‌های جدید، بهویژه آنهایی که با مشارکت بخش خصوصی ساخته شدهاند، شامل سیستم‌های هوشمند نظارتی و مدیریتی هستند که نگهداری آنها را ساده‌‌‌تر می‌کند. به عنوان مثال، در آزادراه تهران-شمال که رویه بتنی دارد، نگهداری و دوام آن با رویه‌‌‌های آسفالتی متفاوت است.
وی همچنین در خصوص چالش‌‌‌های موجود در آزادراه‌‌‌های دولتی گفت: در این آزادراهها که در گذشته به‌‌‌صورت سنتی نگهداری شده، باید به‌‌‌طور تدریجی از سیستم‌های سنتی به سمت هوشمندسازی حرکت شده که همین امر به ارائه خدمات بهتر منجر شده است. این تغییرات به دلیل محدودیتهای منابع مالی و گستردگی شبکه راهداری، به مرور زمان انجام می‌شود. زیرا آزادراه‌‌‌های دولتی و سایر راه‌‌‌های شریانی طول بسیاری دارند در نتیجه نمی‌توان در یک زمان کل سیستم راهداری آنها را هوشمند کرد. به عنوان مثال احداث بعضی از جاده‌‌‌های کشور به سال ۱۳۱۰ بر‌می‌گردد و اگر بخواهیم برای راهداری زمستانی این آزادراهها از سیستم‌های نوین استفاده کنیم نیازمند این است که جاده تخریب شده، ابزار نصب و دوباره پر شود. اما در آزادراه‌‌‌های جدید می‌توان در هنگام احداث، این ابزارها را با هزینه بسیار کمتری جاگذاری کرد. همچنین می‌توان برای منبع گرمایش نیز از انرژی‌‌‌های پاک مانند نور خورشید و انرژی باد استفاده کرد.
جمشیدی با اشاره به فعالیت‌‌‌هایی در زمینه هوشمندسازی گفت: در سازمان راهداری فعالیت‌‌‌هایی مانند نصب دوربین‌‌‌های نظارتی و دیگر سامانه‌‌‌های هوشمند در حال انجام است و به سمت هوشمندسازی در حال حرکت هستیم، اما با توجه به محدودیتهای منابع مالی به مرور در حال انجام است. وی افزود: البته در بخش زیرساخت انصافا کارهای مطلوبی انجام شده است مثلا اینکه رویه بعضی از آزادراه‌‌‌های جدید بتنی شده باعث دوام بیشتر آنها می‌شود و صدمات را کاهش می‌دهد. رویه‌‌‌های آسفالتی معمولا هر ۵ تا ۱۰ سال یک‌بار نیاز به بهسازی دارند، اما در رویه‌‌‌های بتنی چنین نیازی وجود ندارد و می‌تواند حدود ۲۰ سال عملکرد مطلوب داشته باشد.
افزایش بودجه تخصیصی به راهداری زمستانی بر اساس تورم سالانه
میزان بودجه تخصیص داده‌شده امسال برای راهداری زمستانی نسبت به سال گذشته به میزان عدد تورم امسال رشد داشته است. معاون دفتر امور راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای با اعلام این مطلب گفت: بودجه تخصیص داده شده شامل چند بخش است؛ یک بخش مصالح راهداری زمستانی است که نزدیک ۱۰۰ میلیارد تومان به آن تخصیص داده شده است. نزدیک به ۵۳۴ باب پایگاه راهداری با هزینه‌‌‌های بیش از ۵۳۰ میلیارد تومان تعمیر و بازسازی شده که نزدیک ۶۰ تا۷۰درصد پیشرفت فیزیکی دارد. وی افزود: برای خرید یکسری تجهیزات زمستانی مانند دستگاه نمک‌پاش، تیغه‌‌‌های برف‌روب و زنجیر چرخ و... نیز نزدیک به ۳۰۰ میلیارد تومان در سال‌جاری در نظر گرفته شده است.
چالش‌‌‌های آموزش و فرهنگ‌‌‌سازی ترافیکی در سفرهای زمستانی
جمشیدی به چالش‌‌‌های فرهنگی و آموزشی در حوزه راهداری زمستانی اشاره کرد و گفت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، فرهنگ ترافیکی در سفرهای زمستانی است. بسیاری از مشکلات در جاده‌‌‌های برفی ناشی از عدم‌آمادگی رانندگان است. بسیاری از رانندگان در سفرهای زمستانی، زنجیر چرخ، تجهیزات گرمایشی یا بنزین کافی ندارند و این باعث بروز مشکلاتی مانند نقص فنی در خودرو و خرابی سیستم ترمز می‌شود.
وی از مردم خواست که در فصل سرد سال، سفرهای جاده‌‌‌ای را با دقت برنامه‌‌‌ریزی کرده و از سفرهای غیرضروری خودداری کنند. جمشیدی همچنین تاکید کرد که رانندگان باید در مسیرهای برفی، سرعت مطمئن را رعایت کرده و تجهیزات ضروری مانند زنجیر چرخ و پتو را به همراه داشته باشند. وی در پایان اضافه کرد: امیدواریم امسال با همکاری مردم و پلیس راه، بتوانیم فرهنگ ترافیکی مناسب‌‌‌تری را در جاده‌‌‌ها بهویژه در فصل زمستان ایجاد کنیم و ایمنی سفرها را تضمین کنیم. سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای در حال حاضر با اجرای این برنامه‌‌‌ها و اقدامات پیشگیرانه، تلاش می‌کند تا تردد ایمن و بدون مشکل در جاده‌‌‌ها و آزادراه‌‌‌های کشور در فصل زمستان برقرار باشد و مشکلات ناشی از شرایط جوی دشوار به حداقل برسد.
جمشیدی با اشاره به سایر معضلات راهداری زمستانی گفت: کمبود نیروی انسانی متخصص در امر راهداری احساس می‌شود؛ زیرا هیچ دانشگاهی نیروی متخصص راهداری تربیت نمی‌‌‌کند و نیروهای کار متخصص موجود در حین کار به وسیله آموزش‌‌‌های ضمن خدمت و دوره‌‌‌های آموزشی تربیت شدهاند.
