نقش حمل‌ونقل‌ریلی در توسعه کشورها
حملونقل ریلی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین روش‌های جابه‌جایی مسافر و کالا از محبوبیت زیادی در دنیا برخوردار است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی از جمله صرفه‌جویی در مصرف انرژی، سازگاری با محیط زیست و توسعه پایدار، کاهش هزینه‌ها، امنیت بیشتر نسبت به سایر شقوق حملونقل و... با استقبال بیشتری برای ترانزیت مواجه شده و دولت‌ها نیز سیاست‌های خود را در جهت تقویت حمل ونقل ریلی در پیش می‌گیرند.
صنعت حملونقل ریلی از شاخص‌های عمده توسعه‌یافتگی کشورها محسوب می‌شود و میزان خطوط موجود نسبت به جمعیت کشور از عواملی است که در طبقه‌بندی کشورها مورد توجه قرار می‌‌گیرد.
مزیت‌های حملونقل ریلی
شاید بیشتر مزایای حملونقل ریلی در بلند‌مدت محسوس و قابل مشاهده باشد، اما امروزه کشورها به خوبی با این مزایا آشنا شده و اهمیت حمایت از حملونقل ریلی را درک کرده‌اند.
صرفه‌جویی در مصرف سوخت: میزان مصرف سوخت حملونقل ریلی در حمل بار یک‌هفتم حملونقل جاده‌ای است. در کشور ما سهم حملونقل ریلی در حمل بار ۵/ ۱۲ درصد و در جابه‌جایی مسافر ۱۰ درصد است و تنها ۲ درصد مصرف گازوئیل کشور را به خود اختصاص می‌دهد. همچنین نتیجه یک پژوهش نشان داده که راه‌آهن ۳ تا ۵ برابر جاده در مقابل سطح زمین مساوی ظرفیت حمل و نقل دارد. در مورد هزینه ساخت نیز هزینه‌های جاده‌سازی در هر کیلومتر ۳ برابر از هزینه‌های ساخت راه‌آهن با همان ظرفیت در مورد ترافیک بار بیشتر است.بانک جهانی نیز میانگین میزان مصرف سوخت در راه‌آهن برای حمل هزار تن بار را ۷/ ۶ لیتر و در حملونقل جاده‌ای ۳۳ لیتر اعلام کرده است. در حقیقت حملونقل ریلی در شرایط برابر ۱۰ درصد کمتر از اتوبوس، ۳۰درصد کمتر از مینی‌بوس، ۷۵ درصد کمتر از سواری و ۸۵ درصد کمتر از هواپیما سوخت مصرف می‌کند.
کاهش آلودگی هوا: مصرف پایین انرژی در حمل و نقل ریلی میزان آلودگی این مدل حملونقل را برای محیط زیست نیز کمتر کرده است. بر اساس پژوهشی که در سوئیس انجام گرفته، سهم راه‌آهن در آلودگی هوا تنها یک درصد است و همین باعث شده حملونقل ریلی به عنوان حملونقل سبز نیز شناخته شود. بر اساس این تحقیقات جایگزینی راه‌آهن به‌جای جاده طی ۱۰ سال می‌تواند میزان آلودگی هوا را به میزان ۳۰درصد اکسید نیتروژن، ۸۰ درصد هیدروکسیدها و ۵۰ درصد هیدروکربن‌ها کاهش دهد.
کاهش آلودگی صوتی: آلودگی صوتی راه‌آهن نیز کمتر از سایر شیوه‌های حملونقل است. پژوهش‌های علمی حاکی از آن است که سروصدای خودروهای ریلی به خاطر برد فرکانس موثر آزار و اذیت کمتری نسبت به سروصدای ناشی از خودروهای جاده‌ای دارد.
ایمنی: آمارها حاکی از آن است که سفرهای ریلی از ایمنی بیشتری نسبت به سفرهای جاده‌ای برخوردار است تا جایی که خطر تصادف جاده‌ای را بیش از ۵۰ برابر بیشتر از سفرهای ریلی می‌دانند.از سوی دیگر توسعه راه‌آهن و احداث ایستگاه در فاصله‌های حدود ۲۰ کیلومتری موجب آبادانی در شهرهای مسیر می‌شود.آمارها نشان می‌دهد هزینه‌های نگهداری شبکه و ناوگان ریلی(تعمیر و نگهداری زیربناها و لکوموتیو و واگن‌های باری و مسافری) بسیار کمتر از هزینه‌های نگهداری ناوگان جاده‌ای است.
فرصت‌های حملونقل ریلی ایران در سطوح جهانی
توسعه خطوط ریلی و توجه ویژه به این مدل حملونقل در ایران با توجه به موقعیت ویژه ژئوپلیتیکی که دارد، از اهمیت دو‌چندانی برخوردار است.
کشور ما در مرز رازی به راه‌آهن ترکیه، در مرز جلفا به راه‌آهن جمهوری آذربایجان، در مرزهای اینچه برون، لطف‌آباد و سرخس به راه‌آهن ترکمنستان، در مرز شمتیغ به افغانستان، در بندر امیر‌آباد به کشورهای حوزه دریای خزر، در بنادر چابهار، عباس و امام‌خمینی به آب‌های آزاد بین‌المللی متصل بوده و پل ارتباطی شمال-جنوب و شرق-غرب محسـوب می‌شود.
از دیگر امتیازات ایران وسعت زیاد، دسترسی به آب‌های آزاد، برخورداری از بندر اقیانوسی و استراتژیک چابهار، قرار گرفتن در مسیر چهار‌راه ریلی دنیا و البته دسترسی به بازار بزرگ کشورهای آسیای میانه است که توان کشور را در جابه‌جایی کالاها توسط راه‌آهن، بالا برده است.
از سوی دیگر موقعیت جغرافیایی ایران هم در بین کشورهای آسیای میانه و کشورهای اروپای شرقی و قرارگیری بر سر چهار‌راه ریلی دنیا بر ضرورت‌های توسعه این شق حملونقل در کشور ما می‌افزاید و این امتیاز به جذابیت‌های استفاده از ایران در مسیرهای حمل کالا و ترانزیت‌های بین‌المللی کمک می‌کند.
ایجاد کریدورهای ریلی و اتصال آن به کشورهای همسایه و بنادر ایران می‌تواند سهم بسزایی در توسعه ملی داشته باشد.بی‌دلیل نیست که توسعه حملونقل ریلی از محورهای اساسی در برنامه ششم توسعه کشور بوده و از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است. در سرفصل امور اقتصادی سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه در ردیف‌های ۲۵ و ۲۶ به طور مشخص به اولویت حوزه حمل و نقل ریلی اشاره شده است. با توجه به اهمیت حملونقل و به خصوص نقش حملونقل ریلی در توسعه کشورهای توسعه‌یافته، میزان اهمیت این ناوگان در مبادلات اقتصادی جهان به ویژه کشورهای محصور در خشکی و موقعیت استراتژیک ایران در بین کشورهای آسیای میانه از یک طرف و کشورهای اروپای شرقی در طرف دیگر یعنی قرارگیری ایران بر سر چهار‌راه ریلی دنیا صرفه‌جویی‌های اقتصادی در هزینه‌های حمل و نقل و مصرف سوخت، ایمنی این نوع حمل و نقل نسـبت بـه حمل جاده‌ای و به‌ویژه موقعیت ایران در ترانزیت ریلی، ضرورت توسعه شبکه ریلی در ایران مشخص می‌شود.
