نهادهای متولی، ناهماهنگ عمل می‌کنند
احتمال توقف فعالیت‌های پست هوایی کشور
پروانه فعالیت شرکت‌های پست سریع هوایی، مانند همه شرکت‌های خدمات بار هوایی توسط سازمان هواپیمایی کشوری صادر می‌شود. ولی وجه تمایز این شرکت‌ها، اخذ مجوز فعالیت از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، داشتن قرارداد خدمات فوق‌العاده گمرکی با گمرک جمهوری اسلامی ایران و عضویت در اتاق بازرگانی است. داشتن چندین متولی دولتی برای یک صنعت، می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد که در صورت عدم مدیریت آنها، دود آن به چشم مصرف‌کننده نهایی خواهد رفت. در این گزارش به برخی از آنها اشاره خواهد شد. متن زیر ماحصل مصاحبه با امیر شاهمیری مدیرعامل شرکت پست سریع بین‌المللی PSP Express حول محور این چالش‌ها است.
فعالیت شرکت‌های داخلی ارائه‌دهنده خدمات حمل بار هوایی کالا از چه زمانی به صورت جدی‌تر دنبال شد؟
در دوران قبل از تحریم‌ها شرکتDHL به عنوان یکی از شرکت‌های مطرح صنعت حمل هوایی جهان، در ایران فعالیت داشت. بعد از اعمال تحریم‌ها، با توجه به اینکه تامین قطعات مورد نیاز تولید کشور عمدتا از طریق خطوط هوایی انجام می‌گیرد، قطع همکاری این شرکت باعث بروز اختلال در زنجیره تامین و تولید در کشور شد. هرچند حضور شرکت‌های خارجی مانند DHL یکسری مخاطرات هم داشت. این شرکت‌ها به دلیل ابعاد فعالیت بین‌المللی خود می‌توانستند از اطلاعات تجاری مربوط به بازرگانان و تولیدکنندگان ایرانی سوء‌استفاده کنند و آنها را در اختیار کشورهای بیگانه قرار دهند که در بحث تحریم‌ها از آنها استفاده می‌شد، اما چون فعالیت این شرکت‌ها به صورت انحصاری بود و در عمل جایگزینی برای آنها وجود نداشت، تولیدکنندگان و بازرگانان نیز راهی به جز تداوم همکاری با این شرکت نداشتند. بعد از تحریم‌ها و قطع همکاری شرکت‌های خارجی ارائه‌دهنده خدمات هوایی، تعدادی از شرکت‌های داخلی با ایجاد زیر‌ساخت لازم سعی کردند جای این شرکت‌های خارجی را پر کنند و با گذشت زمان شرایط به سمتی پیش رفت که نه تنها این خلأ احساس نشد، بلکه شرایط نیز برای تولیدکنندگان و بازرگانان بهتر و با استقبال آنها مواجه شد. شرکت PSP Express یکی از همین شرکت‌ها است و در حال حاضر جزو سه شرکت برتر در حوزه خدمات پست سریع بین‌المللی از لحاظ حجم بار ورودی و تعدد دفاتر خارجی و نمایندگان داخلی است. ویژگی منحصر به فرد این شرکت بهره‌گیری از یک بستر نرم‌افزاری یکپارچه برای ثبت و پیگیری لحظه‌ای سفارش است که باعث می‌شود صاحب کالا بدون هیچ دغدغه‌ای بتواند tracking بار خود را در هر لحظه انجام دهد.
چه بارهایی عمدتا به صورت هوایی حمل می‌شود؟
در صنعت حمل هوایی، در صورتی که بار ارزش بالایی نسبت به وزن خود داشته باشد، توجیه اقتصادی برای حمل پیدا می‌کند. از این دست بارها می‌توان به قطعات، ماژول‌ها و بوردهای الکتریکی اشاره کرد. موضوع بعدی از لحاظ اهمیت در حمل بار به صورت هوایی بحث زمان است. در صورتی که یک بازرگان یا تولید‌کننده بخواهد کالای خود را به صورت زمینی یا دریایی حمل کند، مدت زمان موردنیاز برای حمل حدود یک ماه یا بیشتر خواهد بود. اما زمانی که قصد ارسال به صورت هوایی داشته باشد، به طور مثال با تحویل بار در چین، می‌تواند کمتر از یک هفته بعد کالای خود را در کشور تحویل بگیرد. همچنین درباره کالاهای فسادپذیر نیز عنصر زمان حائز اهمیت است، اما طبق آمار عمده بارهای حمل شده به صورت هوایی قطعات الکترونیکی و مواد اولیه تولید و قطعات دستگاه‌های مربوط به خط تولید است. از این دیدگاه، صنعت حمل سریع بین‌المللی یک حلقه مهم در زنجیره تولید محسوب می‌شود.
چه میزان بار را حمل می‌کنید؟
شرکت PSP Express به عنوان یکی از برترین شرکت‌های حمل سریع بین‌المللی به طور میانگین در سال حدود ۶۰۰ تن کالا به صورت بین‌المللی حمل می‌کند. طبیعتا در بازه‌های زمانی مخلتف از سال مقدار بار حمل شده متغیر است. بخش عمده این حجم مربوط به بارهای وارداتی است. البته همان طور که عرض شد بارهای وارد شده به صورت هوایی عمدتا ملزومات تولید در کشور است و کمتر کالای تمام‌شده به صورت هوایی به کشور وارد می‌شود. در بارهای صادراتی هم محدودیتی در ارسال کالا به صورت هوایی به هیچ مقصدی در دنیا برای این شرکت وجود ندارد.
با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
وقتی صحبت از فعالیت بین‌المللی می‌شود باید به چالش‌های داخلی و خارجی بپردازیم. فعالیت اقتصادی در کشورهای خارجی نیاز به هزینه‌کرد بیشتر دارد که موجب افزایش هزینه‌ها می‌شود. همچنین تحریم‌ها و چالش‌های انتقال پول به کشورهای دیگر برای تامین هزینه‌ها نیز از جمله مشکلاتی بوده که با راهکارهایی از آنها عبور کرده‌ایم.
در باب چالش‌های داخلی، عدم هماهنگی نهادهای دولتی متولی در حوزه پست سریع بین‌المللی، می‌تواند باعث بروز وقفه در ارائه خدمت باشد. برای حوزه حمل و نقل هوایی قوانین و آیین‌نامه‌های شفاف تدوین نشده یا اگر تدوین شده متناسب با شرایط فعلی نبوده و نیاز به بازنگری دارد. این یک موضوع حاکمیتی است و سازمان تنظیم مقررات باید با حضور شرکت‌ها و مجموعه‌های فعال پست سریع و نظرخواهی از آنها به عنوان فعالان این حوزه به راهکاری جامع و پایدار برای فعالیت این شرکت‌ها برسد. البته در این عرصه قدم‌هایی برداشته شده ولی هنوز نیاز به بازنگری دارد چرا که برای تدوین این فرآیند از نظرات شرکت‌های فعال استفاده نشده است.
بالاخره این صنعت در دنیا قدیمی بوده و به دهه ۷۰ میلادی بازمی‌گردد و در کشور ما به دلیل انحصار شرکت‌های بزرگ فرصت حضور به شرکت‌های داخلی داده نشده بود که خوشبختانه امروزه شرایط و فضا برای فعالیت و رشد ایجاد شده است. اکنون که این فضا مهیا شده و شرکت‌های پست سریع با حضور به‌موقع و با تمام ظرفیت اجازه نداده‌اند زنجیره تامین کالا با مشکل مواجه شود، دولت نیز باید با پشتیبانی از این شرکت امکان ارائه خدمات شایسته به تولیدکنندگان و بازرگانان را تسهیل کند.
البته خوشبختانه در حال حاضر کمبودی از لحاظ زیرساختی در این عرصه احساس نمی‌شود و با ایجاد بسترهای لازم، همه نیازهای لجستیکی و مرتبط با حوزه حمل و نقل هوایی پاسخ داده می‌شود و محدودیتی برای ارائه خدمت وجود ندارد.
آیا مشکلی با شرکت‌های هواپیمایی برای حمل کالا دارید؟
عمده بار ورودی به کشور از طریق چین است. در مبدأ چین شرکت‌های هواپیمایی متعددی فعالیت نمی‌کنند. فقط یک شرکت هواپیمایی فعالیت دارد و عملا گزینه دیگری وجود ندارد و همه موضوعات را باید با این شرکت هواپیمایی حل کرد. از طرفی شاید انحصاری بودن خدمات، سطح پاسخگویی را نیز کاهش داده است. به طور مثال اخیرا در بحث واردات واکسن، این شرکت هواپیمایی بخش عمده ظرفیت خود را به واردات واکسن اختصاص داد. در عین حال دریافت بار و کالا از شرکت‌های حمل هوایی را نیز متوقف نکرد و به‌رغم صدور بارنامه برای محموله‌های دریافتی از این شرکت‌ها، به دلیل اختصاص فضای هواپیماها به موضوع مهم‌تری مانند حمل واکسن، موجب بروز تاخیر در ارسال بار و در نهایت ایجاد نارضایتی شد. البته معمولا مشکلی با شرکت‌های هواپیمایی نداریم و اگر هم بعضا مشکلاتی ایجاد می‌شود به صورت موردی است.
چه انتظاری برای برطرف شدن این مشکلات دارید؟
صنعت پست سریع و خدمات بین‌المللی حمل هوایی در دنیا از صنایع مهم است و اگر اهمیت این صنعت درک شود پی می‌بریم که این صنعت واقعا یک حلقه مهم در زنجیره تولید است. کالایی که به صورت هوایی حمل می‌شود کالایی است که یا در مرحله‌ای از تولید استفاده می‌شود، یا یک شرکت دانش‌بنیان در مرحله‌ای از توسعه یک فناوری از آن استفاده می‌کند یا قطعاتی از دستگاه‌های خطوط تولید صنایع کشور است. در نتیجه صنعت حمل هوایی بین‌المللی یک حلقه تکمیل‌کننده این جریان مهم است، اما متاسفانه آن طور که شایسته آن است به اهمیت آن پرداخته نشده است. ما توقع زیادی نداریم و فقط می‌خواهیم این هماهنگی‌ها وجود داشته باشد که باعث بروز وقفه در ارائه خدمت نشود. ما در این حوزه سرمایه‌گذاری کلان کرده‌ایم و زیرساخت‌های متعدد در داخل و خارج کشور ایجاد و فضایی فراهم کرده‌ایم که در حد توان به پیشرفت تولید کمک کنیم. طبیعتا اگر اهمیت این صنعت به طور شایسته درک شود و در تصمیم‌گیری‌ها از این شرکت‌ها نظرخواهی و از تجارب آنها استفاده شود، خروجی آن در توسعه فناوری‌ها، صنایع و تولیدی‌ها دیده می‌شود و این در نهایت باعث اعتلای صنعت و فناوری در کشور خواهد شد.
