تکلیف قطعات ۲ و ۳ تهران-چالوس تعیین شد
زمان تکمیل آزادراه «شمال»
با این حال انتظار می‌رود با تکمیل وافتتاح قطعه یک آزادراه تهران-شمال، روند ساخت وتکمیل دو قطعه میانی آزادراه برای اتصال به قطعه ۴ که هم اکنون در حال بهره‌برداری است سرعت گرفته و آن طور که دولت اعلام کرده است این قطعات و کل آزادراه تا قبل از پایان دولت دوازدهم به‌طور کامل احداث و افتتاح شده و زیر بار ترافیک می‌رود.این در حالی است که ابتدای پاییز امسال زمان افتتاح دو قطعه ۲ و ۳ آزادراه تهران-شمال از سوی مسوولان ساخت این آزادراه به دلیل پیشرفت فیزیکی محدود این دو قطعه، نامعلوم اعلام شده بود.پیشرفت فیزیکی کمتر از ۳۰ درصدی قطعه۲ آزادراه و قرار داشتن قطعه ۳ در مراحل انجام مطالعات کارشناسی در آن زمان عامل نامعلوم بودن موعد تکمیل و افتتاح این دو قطعه میانی آزادراه اعلام شد.قطعه ۲ آزادراه تهران-شمال به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر حدفاصل شهرستانک تا پل زنگوله بنا براعلام قبلی مسوولان وزارت راه وشهرسازی دست‌کم به حدود ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل نیاز دارد.پیش از این زمان تقریبی برای افتتاح این بخش از آزادراه سال ۱۴۰۱ یعنی یک‌سال بعد از اتمام دولت دوازدهم اعلام شده بود.
همچنین قطعه سوم آزادراه تهران- شمال به طول تقریبی ۴۷ کیلومتر حدفاصل پل زنگوله- سه راهی دشت نظیر و مرزن آباد هم‌اکنون در مرحله مطالعات اولیه قرار دارد.میزان اعتبار مورد نیاز برای ساخت وتکمیل این بخش از آزادراه تهران-شمال و زمان تکمیل آن نیز پیش از این نامشخص اعلام شده بود.هم‌اکنون دو قطعه یک و ۴ آزادراه تهران –شمال در حالی که حدود ۲۴ سال از زمان آغاز ساخت این پروژه سپری می‌شود افتتاح شده و زیر بار ترافیک رفته‌اند.قطعه چهارم آزادراه تهران-شمال،در اواخر دولت دهم افتتاح و به بهره‌داری رسید.طول این بخش از آزادراه ۲۰ کیلومتر است و حد فاصل سه راهی دشت نظیر مرزن‌آباد –چالوس قرار دارد.قطعه یک آزادراه تهران-شمال نیز به تازگی و در روز ششم اسفند ماه سال جاری افتتاح شد.طول این قطعه نیز ۳۲ کیلومتر است و از تهران تا شهرستانک ادامه دارد.
فرمول تعیین عوارض قطعه یک
نحوه تعیین مبلغ عوارض آزادراه تهران-شمال در حالی به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات مرتبط با این آزادراه طی حدود دو هفته گذشته تبدیل شد که مسوولان وزارت راه وشهرسازی مبنای تعیین این عوارض را تشریح کردند.به گزارش «دنیای اقتصاد»، به دنبال بروز برخی شائبه‌ها واعتراض‌ها در مورد نرخ اولیه تعیین شده برای تردد در قطعه یک آزادراه تهران- شمال که روز ششم اسفندماه به‌صورت رسمی با حضور رئیس‌جمهوری،وزیر راه وشهرسازی و سایر مسوولان مرتبط افتتاح شد،وزارت راه وشهرسازی مبنای تعیین نرخ عوارض تردد در آزادراه را فرمول مشخصی اعلام کرد که پیش از این در هیات وزیران به تصویب رسیده بوده است.براساس توضیح مسوولان وزارت راه وشهرسازی درخصوص نحوه تعیین نرخ عوارض تردد در آزادراه‌های کشور از جمله آزادراه تهران-شمال که با مشارکت بخش خصوصی احداث شده است فرمول تعیین نرخ عوارض آزادراه‌ها تابع میزان سرمایه‌گذاری صورت گرفته از سوی طرف مشارکت و مدل اقتصادی نحوه بازگشت اصل و سود سرمایه‌گذاری در مدت زمان مقرر در قرارداد فی مابین است.
بر این اساس و در پروژه آزادراه تهران-شمال نیز برمبنای قراردادی که خردادماه سال ۸۳ به تصویب هیات وزیران وقت رسیده است، اصل و سود سرمایه‌گذاری سنگین انجام شده در آزادراه باید حداکثر ظرف ۱۰ سال پس از آغاز بهره‌برداری مستهلک شود.یعنی بخش خصوصی به‌عنوان سرمایه‌گذار در ساخت این آزادراه باید بتواند از محل دریافت عوارض بعد از ۱۰ سال، اصل وسود سرمایه‌گذاری انجام شده برای ساخت آزادراه را به دست آورد.با توجه به اینکه هزینه احداث هر کیلومتر از آزادراه تهران-شمال به دلیل ویژگی‌ها و مشخصات توپوگرافی خاص منطقه رقم بسیار بالایی است، نرخ عوارض تردد در این آزادراه نیز مبلغ بالایی خواهد بود.بر این اساس رقم اولیه تردد در آزادراه تهران-شمال در قطعه یک، ۲۵ هزار تومان به ازای هر خودروی سواری اعلام شد که در زمان افتتاح قطعه یک، رئیس‌جمهوری این نرخ را در نهایت معادل ۲۰ هزار تومان اعلام کرد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد براساس ضوابط مربوط به ساخت وبهره‌برداری از آزادراه، مبلغ درنظر گرفته شده به‌عنوان عوارض تردد خودروها باید به میزانی باشد که به‌طور قطع، اصل و سود مورد تعهد سرمایه‌گذار بخش خصوصی تامین شود. این موضوع از بابت تضمین امنیت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عمرانی و راهسازی بسیار ضروری است. بنابراین و بنا بر اعلام مسوولان وزارت راه و شهرسازی، اگر قرار باشد هر میزانی از مبلغ واقعی نرخ عوارض کاسته شود، مابه التفاوت آن باید از بودجه عمومی تامین شود که با توجه به اینکه این بودجه متعلق به آحاد ۸۵ میلیون نفر ایرانی است و نه فقط جمعیت محدودی که از این آزادراه تردد می‌کنند، این اقدام خلاف انصاف و عدالت و مصالح جامعه است که البته این موضوع برای همه آزادراه‌ها و اصولا انواع عوارض کالا و خدمات صادق است.با این حال،رئیس‌جمهوری در روز افتتاح قطعه یک آزادراه تهران-شمال،از تعدیل نرخ عوارض تردد در قطعه یک برای خودروهای سواری به مبلغ ۲۰ هزار تومان خبر داد.
تا پیش از دستور رئیس‌جمهوری، نرخ عوارضی منطقه یک آزادراه تهران- شمال طبق هماهنگی برای خودروهای سواری در روزهای عادی ۲۵ هزار تومان و برای روزهای پیک ۳۵هزار تومان، همچنین نرخ عوارضی برای وانت ۳۵ هزار تومان، برای مینی‌بوس ۴۰ هزار تومان و برای اتوبوس ۴۵ هزار تومان تعیین شده بود که این نرخ برای انواع خودروها هم‌اکنون ۵ هزار تومان کاهش یافته است.بنابر اعلام مسوولان وزارت راه و شهرسازی، قطعه اول آزادراه تهران – شمال هم‌اکنون به‌عنوان پیشرفته‌ترین آزادراه کشورافتتاح شده است. طول قطعه یک آزادراه تهران – شمال۳۲کیلومتر است که با افتتاح این قطعه، مسافت بین شهر تهران تا چالوس ۶۰ کیلومتر کاهش یافته است.
براساس اعلام نهایی مسوولان آزادراه تهران-شمال،در زمان افتتاح این آزادراه،قطعه یک تهران-شمال، با هزینه‌ای بیش از ۴۱۰۰ میلیارد تومان و ارزش فعلی ۱۰ هزار میلیارد تومان تکمیل و برای تردد آماده شده است.این درحالی است که گفته می‌شود هزینه ساخت قطعه یک آزادراه تهران-شمال معادل ۱۰ برابر هزینه ساخت یک آزادراه معمولی تمام شده است.با توجه به کوهستانی و صعب‌العبور بودن واریانت مسیر اتصال تهران به جاده چالوس در منطقه شهرستانک، احداث این آزادراه ناگزیر از ساخت و احداث۴۰ رشته تونل مجهز به طول مجموع۳۲ کیلومتر (رفت و برگشت) که ۴۵ درصد از کل طول این مسیر را شامل می‌شود، بوده است. همچنین در این مسیر ۲۵ دستگاه پل به طول در مجموع ۱/۳ کیلومتر وجود دارد. همچنین طولانی‌ترین تونل کشور به نام تالون به طول ۴۹۵۰ متر در این قطعه احداث شده است. با توجه به نبود مسیرهای دسترسی، سخت‌ترین و پیچیده‌ترین ابنیه فنی از جمله پل شماره ۶ به طول ۳۲۰ متر با کنسول به طول ۱۶۰ متر در این قطعه احداث شده است. به عبارت دیگر این پروژه بیش از آنکه یک پروژه راهسازی باشد یک پروژه ابنیه پیچیده است.براساس اعلام مسوولان و سازندگان قطعه یک آزادراه تهران-شمال، با افتتاح قطعه یک این آزادراه مسیر تردد از جاده فعلی به طول۹۰ کیلومتر به ۳۲ کیلومتر کاهش خواهد یافت که علاوه بر کاهش حداقل یک ساعت و نیم در زمان سفر، موجب صرفه‌جویی متوسط حدود ۱۱ لیتری بنزین در روزهای عادی و بیش از ۱۵ لیتری در ایام پر ترافیک به ازای هر سفر – خودرو می‌شود.
مسوولان یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز قطعه یک آزادراه تهران-شمال با دیگر پروژه‌های راهسازی و آزادراه‌ها را وجود ۱۰۰ دستگاه جت فن و اکسیال فن در طول تونل‌ها، احداث سیستم تهویه تونل‌های بلند و استفاده از تکنولوژی‌های به روز از جمله تعبیه سامانه هوشمند مسیر اعلام می‌کنند. همچنین بنا بر اعلام آنها ایجاد ۲۰ کیلومتر دیوار حائل در باند رفت و برگشت و احداث ۲۰۰ کیلومتر کانال‌های تاسیسات و هدایت آب‌های سطحی به منظور تردد ایمن و روان در تونل‌ها از دیگر خصوصیات این پروژه هستند.کاهش حجم ترافیک آزاد راه تهران – کرج و راه اصلی کرج – چالوس یکی از مهم‌ترین اهدافی است که با افتتاح قطعه یک آزادراه تهران-شمال محقق شده است تا به واسطه آن ظرفیت عبور نسبت به راه فعلی افزایش یابد. همچنین کاهش آلودگی هوا، توسعه گردشگری و کشاورزی و توسعه صنایع تبدیلی و اشتغال‌زایی که تاثیر بسزایی در توسعه اجتماعی و اقتصادی این مناطق بر جا خواهد گذاشت از دیگر مزایایی است که سازندگان و مسوولان ساخت و بهره‌برداری از این آزادراه به آن اشاره می‌کنند.
مطابق با دستور رئیس‌جمهوری و تاکیدی که درخصوص ضرورت تکمیل قطعات ۲ و ۳ آزادراه تهران – شمال وجود دارد لازم است که هم‌اکنون که قطعه یک این آزادراه افتتاح شده و به مرحله بهره‌برداری رسیده است کار در قطعات ۲ و ۳ آزادراه تهران-شمال نیز سرعت بیشتری به خود بگیرد. این دو قطعه که هم‌اکنون دو بخش ناتمام کل مجموعه آزادراهی تهران– شمال را تشکیل می‌دهند نیز مجموعا ۶۹ کیلومتر طول دارند. براساس اعلام وزیر راه و شهرسازی هم‌اکنون ساخت، تکمیل و بهره‌برداری کامل از هر چهار قطعه آزادراه – تهران شمال تا پایان دولت دوازدهم در دستور کار قرار گرفته و یکی از برنامه‌های اولویت‌دار دولت محسوب می‌شود.با افتتاح قطعه یک آزادراه تهران- شمال و در حالی‌که در سال‌های گذشته قطعه ۴ آزادراه نیز افتتاح شده و به مرحله بهره‌برداری رسیده است تنها دو قطعه ۲ و ۳ آزادراه ناتمام باقی مانده است که با افتتاح آن کل پروژه به اتمام می‌رسد. با این حال تکمیل این دو قطعه با توجه به اینکه عملیات اجرایی قطعه سوم هنوز آغاز نشده است و قطعه ۲ نیز کمتر از ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد در مدت زمانی حدود دو سال به نوعی بعید به نظر می‌رسد.
هزینه ساخت آزادراه تهران-شمال
آزادراه تهران-شمال یکی از پرهزینه‌ترین و دشوارترین پروژه‌های عمرانی کشور است که عملیات مربوط به ساخت واحداث آن از ابتدا تاکنون نزدیک به ۲۴ سال به طول انجامیده است. با این حال آنچه هم‌اکنون به‌عنوان مهم‌ترین عامل تاخیر در ساخت و افتتاح این آزادراه از سوی مسوولان وزارت راه‌وشهرسازی به‌عنوان دستگاه دولتی متولی آن اعلام می‌شود پیچیدگی‌های مربوط به موقعیت جغرافیایی و مشخصات خاص توپوگرافی منطقه‌ای است که برای ساخت آزادراه در نظر گرفته شده است.پیش‌تر مسوولان وزارت راه وشهرسازی به «دنیای اقتصاد» اعلام کردند به تازگی و طی سال‌های اخیر مسوولان و سازنده‌های این آزادراه موفق به شناخت پیچیدگی‌های آن شده‌اند و همین شناخت روند ساخت و تکمیل آزادراه را تسریع می‌کند.با این حال بالا بودن هزینه ساخت هر کیلومتر از آزادراه، هر کدام از تونل‌ها و سایر بخش‌های مربوط این پروژه از دیگر مسائلی است که در برخی از مقاطع منجر به کاهش سرعت اجرای پروژه شده است.
بنا بر اعلام مسوولان وزارت راه وشهرسازی، در حالی‌که هم‌اکنون هزینه احداث هر یک کیلومتر آزادراه در مسیرهای با شرایط عادی، به‌طور متوسط رقمی معادل ۲۰ میلیارد تومان است، ساخت هر یک کیلومتر از این آزادراه در قطعه یک به‌طور میانگین حدود ۱۳۰ میلیارد تومان هزینه دربرداشته است. یکی از مهم‌ترین عواملی که در افزایش هزینه ساخت هر کیلومتر آزادراه تهران-شمال تا چندین برابر هزینه ساخت سایر آزادراه‌های کشور از سوی مسوولان مطرح می‌شود آن است که این آزادراه تنها شامل فعالیت‌های راهسازی نبوده است و پکیج چند وجهی از مجموعه راهسازی، پل‌سازی، تونل‌سازی و... را شامل می‌شود. در واقع این پروژه را بیش از آنکه بتوان یک پروژه راهسازی معمولی تعریف کرد بیشتر می‌توان یک پروژه ساختمان‌سازی معرفی می‌کرد. ضمن آنکه رشته کوه البرز از نظر زمین شناختی و نیز ساخت و ساز، جزو کوه‌های سخت محسوب می‌شود که احداث هر نوع راه و ابنیه در آن پیچیدگی‌ها و دشواری‌های بسیار زیادی دارد.بنا بر اعلام مسوولان وزارت راه وشهرسازی برآوردها نشان می‌دهد در حال حاضر هزینه هر یک کیلومتر آزادراه در مسیرهای با شرایط عادی و مستقیم که نیازی به احداث تونل‌ها یا پل‌های متعدد ندارد، به ۲۰ میلیارد تومان می‌رسد؛ اما باید این موضوع را نیز در نظر گرفت که هزینه احداث با هزینه تمام شده متفاوت است؛ چون به هزینه تمام شده، مواردی چون تملک اراضی، شرکت‌های مشاور، آزمایشگاه مکانیک خاک و طراحی آن هم اضافه می‌شود.
میزان صرفه‌جویی در زمان و سوخت
براساس برآوردهای صورت گرفته و بنا بر اعلام مسوولان وزارت راه وشهرسازی، آزادراه تهران-شمال مسیر تردد به استان‌های شمالی را یک ساعت و نیم کوتاه‌تر کرده است که اگر این مسیر را معادل ۱۱ لیتر مصرف سوخت در نظر بگیریم، به ازای هر خودرو، ۳۳ هزار تومان کاهش هزینه سفر در پی خواهد داشت که آن هم بدون در نظر گرفتن صرفه‌جویی در استهلاک خودرو و دیگر آیتم‌های اقتصادی است.
