آیا رشد سهام در سال آینده تکرار می‌شود؟
سمت و سوی بورس ۹۹
چالش‌های بورس در سال آینده
در یک نگاه اگر بخواهیم لیستی از عوامل اثرگذار بر بازار سهام تهیه کنیم، نه تنها لازم است عوامل داخلی را مورد رصد قرار دهیم بلکه نگاه دقیق به عوامل اثرگذار در بیرون مرزها چه اقتصادی و چه غیراقتصادی ضروری است. در میان عوامل اثرگذار داخلی شاید وضعیت بازارهای موازی همچون ارز، سکه، مسکن و بازار پول از بیشترین درجه اهمیت برخوردار باشند. در میان عوامل برون مرزی نیز انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و شرایط بازار جهانی بسیار اثرگذار قلمداد می‌شود و لازم است به دقت مورد رصد بورس‌بازان قرار گیرد.
اثر انتخابات آمریکا بر بورس تهران
به احتمال زیاد ۱۳ آبان سال آینده نتیجه انتخابات آمریکا مشخص می‌شود. در این فاصله ۹ ماهه به احتمال زیاد هر آنچه پیش‌بینی می‌شود، می‌تواند کاملا غیرمعتبر باشد و حتی ممکن است خلاف آن رخ دهد. اما اهمیت انتخابات آمریکا بر همه جهان مشخص است و حتی در هفته‌های اخیر نیز با وجود اینکه نزدیک به ۹ ماه به این انتخابات باقی مانده، هراحتمال کوچک از انتخاب برخی نامزدها بازار جهانی را دستخوش نوسان کرده است. اهمیت بازار جهانی و کالایی نیز با توجه به اختصاص بیش از ۶۰ درصد از ارزش بازار کل بورس تهران به شرکت‌های کالامحور یا به اصطلاح کامودیتی‌ها برای همه بورس‌بازان آشکار است. اما درخصوص اثر دیگر و مهم انتخابات آمریکا انتخاب میان دونالد ترامپ به‌عنوان کسی که از برجام خارج شد و یک نامزد دموکرات مانند برنی سندرز یا جو بایدن است. با بازگشت یک دموکرات به کاخ سفید می‌تواند انتظاراتی مبنی بر بهبود روابط خارجی به ویژه در حوزه برجام شکل بگیرد. از این رو انتظار می‌رود بورس تهران همگام با اقتصاد کشور، آبان سال آینده دوره متلاطمی را تجربه کند.
سمت و سوی بازار جهانی
از حدود دو سال قبل نگرانی‌هایی درخصوص احتمال بالای رکود در بازار جهانی شکل گرفت و با جنگ تجاری چین و آمریکا زنگ هشدار به صدا درآمد. وارونه شدن نرخ اوراق خزانه آمریکا در ادامه، ریزش شدید نرخ اوراق دولتی آمریکا به کمتر از یک درصد در همین اواخر، اوج‌گیری قیمت طلا، ریزش بازار کالایی و سهام همه بر طبل رکود می‌کوبند. کرونا نیز بهانه خوبی شده تا رکود بیش از همیشه خودنمایی کند و بانک‌های مرکزی جهان را به واکنش وادارد. به این ترتیب فدرال رزرو آمریکا به‌عنوان سکاندار پولی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان بعد از کاهش اضطراری نیم درصدی نرخ بهره این کشور در ۳ مارچ، اعلام کرد که تا سه بار دیگر نرخ بهره را کاهش می‌دهد تا اقدامی بی‌سابقه از سال ۲۰۰۸ و رکود بزرگ را انجام دهد. اما آیا این سیاست‌های انبساطی موثر واقع می‌شود یا خیر را زمان مشخص می‌کند و باید منتظر ماند. طی هفته‌های پایانی سال‌جاری نیز بازار جهانی بیشتر از سیاست اخیر بانک مرکزی آمریکا سیگنال تشدید عمق رکود دریافت کرده است. در این شرایط شیوع ویروس جدید کرونا در بیش از هشتاد تا صد کشور دنیا و افزایش مبتلایان و قربانیان آن و در نتیجه تعطیلی واحدهای تولیدی در کشورهای درگیر نیز اثر ویژه‌ای در استارت موج ریزشی بازارهای کالایی و در نتیجه اقتصاد جهانی دارد. این ویروس تقریبا در شرایط کنونی کل جهان را با خود درگیر کرده است و شاید اگر راه درمانی برای این ویروس یافت شود، وضعیت متفاوتی را شاهد باشیم. در این میان، هفته میانی اسفندماه، بعد از مخالفت روسیه با کاهش تولید نفت اوپک‌پلاس (اعضای اوپک و روسیه) و سپس تلافی عربستان با ارائه تخفیف سنگین به مشتریان نفت روسیه در شمال اروپا، نفت با ریزش سنگینی مواجه شد که به‌عنوان بزرگ‌ترین افت قیمتی روزانه نفت در ۳۰ سال اخیر مطرح می‌شود. برخی نیز این موضوع را آغاز جنگ تجاری میان عربستان و روسیه خواندند. نفت به‌عنوان یکی از پیشران‌های کالایی مهم برای اقتصاد دنیا به‌شمار می‌رود و هرچند کاهش قیمت آن نشانه نگرانی از رکود جهانی دارد اما در عین حال با بالا نگه‌داشتن تقاضا می‌تواند به‌عنوان سدی در برابر رکود نیز عمل کند. برای بورس تهران اما این قیمت نفت از اهمیت بسزایی برخوردار است. از این‌رو باید منتظر ماند و دید سرنوشت بازار جهانی به‌عنوان یک عامل اثرگذار برای بورس تهران چه خواهد بود؟
آیا بازارهای رقیب جذاب می‌شوند؟
همانطور که پیش‌تر اشاره شد یکی از عوامل اثرگذار بر روند صعودی شاخص سهام در سال ۹۸، رکود بازارهای موازی به‌عنوان رقبای اصلی بورس تهران بود جایی که دلار و سکه به رشدهای کمتر از ۳۰ درصد در یک‌سال بسنده کردند و رکود بازار مسکن نیز ادامه‌دار شد. بخش عمده‌ای از رشد دلار و سکه نیز در ماه‌های پایانی سال رقم خورد و پیش از آن هر دو بازار مذکور بازدهی صفر و حتی منفی داشتند. حال آنکه در سال‌جاری حاکمیت فضای تورمی بر اقتصاد عموم مردم را وادار به تقلا برای حفظ ارزش سرمایه‌های خود کرد. در این میان محدود شدن بازار ارز و معاملات آن از سوی سیاستگذار و سرایت اثر آن به بازار سکه در کنار سود دستوری و غیرجذاب سپرده‌های بانکی و نیاز به نقدینگی بالا برای ورود به معاملات مسکن سبب شد تا بازار سهام با کمترین هزینه مبادلاتی برای سرمایه‌گذار یا حتی سفته‌باز به گزینه ورودی نقدینگی سرگردان تبدیل شود. به این ترتیب سمت و سوی بازار سهام در سال ۹۹ نیز به‌شدت به شرایط بازارهای رقیب وابسته است. آیا این بازارها در سال آتی جذاب می‌شوند؟
بهتر است نتیجه را همین ابتدای مطلب بگیریم و آن این است که به نظر می‌رسد جذابیت بورس شاید تا زمانی که شاهد ادامه التهاب در اقتصاد کشور باشیم، ادامه‌دار باشد. در شرایطی که سهام بسیاری از شرکت‌ها از ارزش ذاتی فاصله گرفته‌اند و هشدارهای حباب فعال شده است، به نظر می‌رسد با بازگشت آرامش باید در انتظار تخلیه این حباب‌ها بود. اما اینکه چه زمانی این آرامش به اقتصاد کشور بازمی‌گردد، سوالی است که در حال حاضر نمی‌توان به آن پاسخ داد. اما آنچه واضح است در آن زمان وضعیت متغیرهای اقتصادی کلان مانند نقدینگی، نرخ دلار، نرخ تورم و موارد دیگر قطعا در قیمت سهام موثر خواهد بود.تداوم ورود نقدینگی به بازار سهام نیز وابسته به همین موارد است. در واقع هرچند دماسنج اصلی بورس تهران در سال‌جاری توانست با رشد بیش از ۲۰۰ درصدی همراه شود اما آینده این بازار به متغیرهای بسیاری که پیش‌تر بررسی شد، وابسته است. به عبارتی دیگر هر ریسکی می‌تواند مسیر فعلی بازار سهام را دستخوش تغییرات جدی کند که لازم است به دقت مورد رصد فعالان این بازار قرار گیرد.
