نجات دموکراسی

سعید کشاورزی امروزه شاهد پدید آمدن وضعیتی پارادوکسیکال درخصوص دموکراسی‌ها هستیم؛ در حالی که هر روز بر تعداد کشورهای به اصطلاح دموکراتیک افزوده می‌شود اما پژوهش‌ها حکایت از آن دارد که میزان رضایت از دموکراسی‌های موجود به شکل چشمگیری کاهش یافته است. علاوه بر این، تحلیل‌ها نشان می‌دهد که مردم جهان کم‌تر از گذشته، به نهادهای حکمرانی اعتماد دارند و به همین جهت، با عینک بدبینی به سیاست‌های نهادی می‌نگرند. در واقع، باید گفت دموکراسی‌ها روز به روز از اهداف خود دورتر و دورتر شده‌اند.

اما آیا باید گفت که عمر دموکراسی به پایان رسیده است؟ دوناتلا دلاپُرتا، استاد سرشناس حوزه جامعه‌شناسی و علوم سیاسی، در این کتاب تلاش کرده است به شیوه‌ای دقیق و چندسطحی به تحلیل وضعیت فعلی دموکراسی‌ها بپردازد. این جامعه‌شناس سرشناس، با بررسی انتقادی دموکراسی‌های مستقر، امکان برقراری اشکال دیگری از دموکراسی را با توجه به تجارب جنبش‌های اجتماعی، بررسی کرده است. در واقع، او بر این باور است که اگرچه بحران‌های مالی، جهانی‌سازی اقتصادی و تقویت سیاست‌های نئولیبرالی، چالش‌های جدی را پیش‌‌روی مفاهیم سنتی مرتبط با دموکراسی نمایندگی قرار داده است؛ اما در عین حال، ظهور فرصت‌های نوین در سال‌های اخیر، منجر به پیدایش چشم‌اندازهای بدیلی برای آینده دموکراسی شده‌ است.  این کتاب، علاوه بر تشریح مثال‌های تاریخی مهم، به‌شکلی دقیق به موضوعات مرتبط با احیای متاخر جنبش‌های اجتماعی نیز پرداخته است؛ موضوعاتی مانند: قیام‌های بهار عربی در خلال فرآیندهای گذار دموکراتیک؛ ظرفیت بالقوه فناوری‌های نوین در راستای توسعه دموکراسی الکترونیک در اعتراضات خشم (در اسپانیا) و وال‌استریت (در ایالات‌متحد) و نهایتا پیشنهادهای ارائه‌شده در جهت تحقق دموکراسی جهان‌وطنی که اخیرا از سوی کارزارهایی با هدف دموکراتیک‌سازی اتحادیه اروپا و سازمان ملل مطرح شده است. این کتاب، در کنار بررسی جنبش‌های اجتماعی، به ارزیابی واکنش‌های نهادی (در برابر این جنبش‌ها)، از پلیسی کردن اعتراضات گرفته تا تلاش‌های اصلاحی نیز پرداخته است. همچنین، در این کتاب به تحلیل جنبش‌های دموکراسی‌خواهانه و پویایی درونی آنها پرداخته شده و به این سوال پاسخ داده شده است که این جنبش‌ها در چه شرایط ساختاری می‌توانند به دموکراسی بینجامند. همچنین نشان داده شده است که استراتژی مواجهه دولت‌ها و معترضان از چه عواملی پیروی می‌کند و این موضوع چگونه بر سرنوشت دموکراسی‌ها تاثیرگذار است.

هر یک از فصل‌های کتاب، حاصل سال‌ها مطالعه و پژوهش این جامعه‌شناس سرشناس ایتالیایی است. مسوول موسسه جنبش‌های اجتماعی در این کتاب تلاش کرده است تا با ارائه فهمی از رابطه امروز میان مردم و دولت‌ها، چشم‌اندازها و روزنه‌هایی را برای آینده‌ جهان ترسیم کند.