تحولات درونی ایلات و قشون

یک اثر کتابخانه‌ای – اسنادی است. منابع مورداستفاده بیشتر اسناد منتشرنشده، مراکز آرشیوی و روزنامه‌های دوره قاجار بوده است، تلاش شده است با سازمان دادن اطلاعات و مدارک و ارتباط بین آن‌‌ها، تصویری از موقعیت قشون ایران به‌طورکلی و قشون و فوج‌های ایالت کرمانشاهان به‌شکل خاص ارائه شود. این کتاب درباره قشون ایران به‌طورکلی و قشون کرمانشاهان به‌صورت ویژه سخن می‌گوید. ازآنجا که در برهه مورد مطالعه پژوهش، ایلات از لحاظ سیاسی- نظامی و اقتصادی بازیگران اصلی این حدود بودند، به‌ناچار برای بررسی قشون این ایالات، باید سراغ ایلات آنجا رفت. در همین راستا چهار ایل عمده مورد مطالعه قرار گرفت. از آن‌رو که تحولات نظامی و سیاسی ایلات نمی‌توانست جدا از هم تلقی شود، در مواردی که تحولات درونی ایل بر ساخت نظامی آن اثرگذار بوده است، رویدادهای سیاسی نیز مورد تجزیه‌وتحلیل و بررسی قرار گرفته است. کتاب در شش فصل تنظیم شده: در فصل اول با عنوان «تشکیلات قشون ایران عصر قاجار»، قشون ایران به‌صورت کلی مورد بررسی قرار گرفته و در مواردی اشاراتی نیز به قشون کرمانشاهان شده است. در این فصل، قشون ایران از ابتدای دوره قاجار مورد بررسی قرارگرفته و تحولات آن در طول این دوره دنبال می‌شود. در فصل دوم با عنوان «موقعیت جغرافیایی و ساختار اجتماعی ایلات کرمانشاهان»، موضوع‌های مختلفی ازجمله: قلمرو و زیست‌بوم، دامنه نفوذ سیاسی، ساختار قدرت، سلسله‌ مراتب اجتماعی، ساختار اقتصادی و... مورد بررسی و تجزیه‌ و تحلیل قرار گرفته است. فصل‌های سوم تا ششم، جایگاه و تحولات قشون کرمانشاهان را در طول دوره قاجاریه مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. مبنای تقسیم‌بندی فصول هم، ‌دوره سلطنت شاهان قاجار یا دوره حکمرانی حکمرانان کرمانشاهان است. در این میان، فصل ششم تا حدودی متفاوت می‌نماید؛ این فصل به اختصار، تحولات قشونی کرمانشاهان را از سلطنت مظفرالدین‌شاه تا انقراض قاجاریه پوشش می‌دهد. در این دوره رویدادهای زیادی ازجمله: تصادم‌های نیروهای مشروطه‌خواه و ضدمشروطه، ماجراجویی‌های سالارالدوله، جنگ جهانی اول و ورود نیروهای متخاصم، شکل‌گیری دولت ملی و... در این ایالت روی داد و همیشه یکی از طرف‌های موثر و درگیر این رویدادها قشون و فوج‌های ایلی ایالت بود، بنابراین پرداختن تفصیلی به آن از حوصله و وقت پژوهش حاضر خارج بود؛ زیرا هر یک از موضوعات مطرح‌شده، خود پژوهش مستقلی می‌طلبد؛ بنابراین به‌جای پرداختن تفصیلی به این رویدادها، دو موضوع‌، مالیات و مواجب قشون که حجم وسیعی از گزارش‌های این دوره ‌ایالت کرمانشاهان را به‌خود اختصاص داده، مورد بررسی قرار گرفته‌ است‌؛ دو موضوعی که در طول دوره قاجاریه همواره قشون درگیر آن بوده‌، ولی در این برهه نقش پررنگ‌تری یافت.