الگوی بهینه حکمرانی اقتصادی دولت در مکران؛
آزمون بزرگ دولت در «مکران»
محمدفاضلی: مکران باید آزمایشگاه نوآوری در حکمرانی و سیاستگذاری باشد
محمد فاضلی در نشست بخش‌خصوصی با نماینده دولت «توسعه سواحل جنوبی ایران» را منوط به «تعیین الگوی حکمرانی» دانست. / اتاق ایران آنلاین
مکران در حال‌حاضر آزمون بزرگ دولت در راستای طرح‌های توسعه‌‌‌‌‌ای است. دولت باید قبل از هرگونه اقدامی به این سوالات اساسی پاسخ دهد که آیا قرار است در این منطقه نیز سیاست قیمت‌گذاری دستوری را دنبال کند؟ آیا قرار است توسعه منابع محور با تکیه بر آب، برق و گاز ارزان و بدون پروژه‌های مشترک دولت، بخش‌خصوصی و جامعه در این منطقه مدنظر قرار گیرد؟ اعطای یارانه‌های غیرمولد، مداخله و مالکیت دولتی و خصوصی، ظرفیت عظیم تولید و باز تولید فساد یا تخریب گسترده محیط‌زیست و... از دیگر نگرانی‌هایی است که در مورد توسعه مکران وجود دارد. محمدفاضلی در جلسه‌‌‌‌‌ای که در این راستا در اتاق بازرگانی ایران مطرح شد، تاکید کرد؛ مکران باید آزمایشگاه نوآوری در حکمرانی و سیاستگذاری باشد و موفقیت‌‌‌‌‌ها را به سرزمین اصلی تسری دهد. او معتقد است شکافی جدی از منظر توسعه‌‌‌‌‌ای بین کشور شمالی و کشورهای جنوبی خلیج‌‌‌‌‌فارس ایجاد شده‌است و توسعه منطقه مکران را پاسخی راهبردی به عدم‌موازنه فعلی بین چشم‌‌‌‌‌اندازهای اجتماعی و اقتصادی حاشیه جنوبی و شمالی خلیج‌‌‌‌‌فارس برشمرد.
اولین نشست تخصصی در حوزه سیاستگذاری پیشرفت و آبادانی منطقه مکران با عنوان «ایده‌‌‌‌‌هایی برای پیشرفت و توسعه منطقه مکران» به‌همت کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران برگزار شد. به گزارش اتاق ایران علی نقوی، رئیس کمیسیون خدمات فنی و مهندسی و احداث اتاق ایران در ابتدای این نشست به تفاهم‌نامه‌‌‌‌‌ای که بین اتاق ایران و شورای توسعه سواحل مکران به امضا رسیده‌است، اشاره کرد و گفت: در چارچوب همین تفاهم‌نامه، کمیسیون احداث به نمایندگی از اتاق ایران، اولین نشست تخصصی را برگزار کرد.
او ادامه‌داد: ایران باید به سمت جهانی‌‌‌‌‌شدن حرکت کند و بخشی از زنجیره ارزش جهانی باشد. باید توجه داشت که تنها با تمرکز بر ظرفیت‌ها و داشته‌‌‌‌‌های داخلی، نمی‌توان توسعه را رقم زد. دراین‌‌‌‌‌بین منطقه مکران به‌عنوان یک منطقه با ظرفیت‌های بی‌‌‌‌‌نظیر می‌تواند در مسیر توسعه نقش بسزایی ایفا کند.
عضو هیات‌نمایندگان اتاق ایران بررسی تخصصی ظرفیت‌های مکران و توسعه اقتصادمحور را امری ضروری دانست که باید موردتوجه دولت و بخش‌خصوصی قرار گیرد.
نگاه چندبعدی به منطقه مکران برای توسعه همه‌‌‌‌‌جانبه
صمد حسن‌‌‌‌‌زاده، رئیس اتاق ایران با اشاره به فعالیت مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گفت: این مرکز در قالب چند سرفصل، منطقه مکران را موردتوجه و بررسی قرار می‌دهد. در قدم اول، موقعیت استراتژیک مکران را دیده و به‌دنبال آن، دیپلماسی اقتصادی برای توسعه مکران، ایجاد پل ارتباطی اقتصادی با کشورهای همسایه، بررسی ظرفیت‌های لجستیکی مکران، نقش بنادر مکران بر تجارت و نقش بخش‌خصوصی در اقتصاد دریامحور با تکیه‌‌‌‌‌بر ظرفیت‌های مکران را در دستور کار قرارداده‌است.
او تاکید کرد: علاوه‌بر موضوعاتی که مطرح شد، توسعه حمل‌ونقل در این حوزه، ظرفیت‌های کشاورزی و شیلات در مکران، صنایع پتروشیمی و انرژی، توجه به مکران از منظر انرژی‌های تجدیدپذیر، تبدیل آن به‌عنوان قطب جدید گردشگری، توسعه زنجیره ارزش در صنایع معدنی، اهمیت جذب سرمایه‌گذاری که هرکدام به‌‌‌‌‌نوبه خود اثرات بسیاری دارند نیز موردنظر مرکز پژوهش‌های اتاق ایران قرار دارند. این محورها بیانگر سطح اهمیت این منطقه است.
عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده: به‌دنبال توسعه دودکشی در مکران نیستیم
در ادامه این نشست، علی عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده، نماینده ویژه رئیس‌‌‌‌‌جمهور در اقتصاد دریامحور گفت: دیدگاه من به اداره امور کشور، سپردن اقتصاد به بخش‌خصوصی است. دولت باید برای اقتصاد، سیاستگذاری کند و سیاست‌ها در راستای منافع مردم و بخش‌خصوصی باشد. کشور را باید با مردم و بخش‌خصوصی اداره کرد. عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده افزود: من می‌‌‌‌‌خواستم در دولت چهاردهم برای حل ناترازی برق در کنار دولت باشم؛ البته بحران اصلی کشور آب هم هست؛ بحران های فرونشست زمین و برق هم بسیار اهمیت دارد و اداره‌کردن شهرها با بحران‌‌‌‌‌هایی نظیر برق امکان‌پذیر نیست. او ادامه‌داد: در کنار رفع ناترازی‌های برق، واردات و تولید خودروی برقی بسیار مهم است، به‌خصوص که آلودگی تهران بدون‌توجه به خودروهای برقی ممکن نیست. عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده گفت: توسعه دریامحور، پارادایم شیفت مهمی در اداره کشور است. ما از دولت قدرتمند و با درآمد کافی نفت، به سمت راهبرد جدیدی حرکت می‌کنیم که اساس آن بر تعامل سازنده با جهان استوار است. توسعه دریامحور برای من از مکران شروع شد؛ اما متاسفانه در طرح‌های مطالعه شده برای توسعه دریامحور و توسعه مکران به همه جوانب مثل استفاده از سواحل دریای عمان توجه نشده‌است. همه طرح‌ها به شکلی است که گویی طرح جامع برای تهران تهیه‌شده و دریا و ساحل در حاشیه برنامه قرار دارند.
او ادامه‌داد: ما به‌خاطر دریای عمان در قطب‌جنوب مالک مشاعی هستیم و امیدوارم در سال‌آینده بتوانیم تور گردشگری راه‌اندازی کنیم و سال‌آینده علاقه‌‌‌‌‌مندان را به قطب‌جنوب ببریم تا مالکیت خود را احراز کنیم. نماینده ویژه رئیس‌‌‌‌‌جمهور در اقتصاد دریامحور تصریح کرد: مکران دروازه ارتباط ایران با جهان است. مکران برای توسعه کشور بسیار ارزشمند است. موقعیت استراتژیک مکران در تجارت بین‌الملل دو محور دارد: توسعه دریامحور به‌‌‌‌‌شرط صلح و آرامش ممکن است، نه تلاطم‌های عکس‌‌‌‌‌العملی. عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده افزود: سایه سیاست خارجی بر سیاست داخلی واضح است. ما باید تعامل سازنده با دنیا را شروع کنیم وگرنه توسعه دریامحور در حد شعار باقی خواهد ماند. در دریا مقررات بین‌المللی حاکم است نه قواعد و قوانین داخلی. تعامل سازنده دوطرفه است. این‌گونه نیست که کشورهای خارجی در ایران سرمایه‌گذاری کنند و ما از هرگونه سرمایه‌گذاری امتناع کنیم. اگر با کشوری قرارداد داشته باشیم، ما هم می‌توانیم در آنجا واحدهای تجاری راه‌اندازی کنیم. نماینده ویژه رئیس‌‌‌‌‌جمهور در اقتصاد دریامحور افزود: بر پایه روابط برد-برد باید با کشورها تعامل کرد. مکران شرایط بکری دارد؛ این منطقه ۸۰هزار کیلومترمربع مساحت دارد. طول ساحل این منطقه سه‌برابر طول ساحل امارات‌متحده‌عربی است. ساحل اقیانوسی و صخره‌‌‌‌‌ای دارد و کشتی‌‌‌‌‌ها تا ۶۰۰هزار‌تن امکان پهلو گرفتن دارد. زمان دسترسی را به نصف زمان قبلی کاهش می‌دهد و هزینه‌ها ۳۰درصد کاهش می‌یابد و دسترسی را به کشورهای مختلف تسهیل می‌کند.
او گفت: تا سال۱۴۰۵ با تکمیل پروژه چابهار ما می‌توانیم ۴۰میلیون تن بار را از مسیر کشور جابه‌‌‌‌‌جا کنیم. این دروازه جدیدی به‌‌‌‌‌سوی درآمد و اشتغال کشور است. کریدور شمال جنوب و شرق و غرب فقط برای این نیست که بار از جنوب به شمال و روسیه برود. این‌‌‌‌‌ها شاهرگ‌‌‌‌‌های توسعه کشور هستند. عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده تاکید کرد: در بندر اصلی باید از تمام کارهایی که زمان واردات و صادرات را به تعویق می‌‌‌‌‌اندازد، خودداری کرد. بنادر خشک و شهرک بزرگ صنعتی باید موردتوجه باشد و این به‌معنای کاشتن موتور توسعه صنعتی در منطقه است. با این نگاه موقعیت مکران را باید ارزیابی کرد.
او ادامه‌داد: با توسعه کریدورهای شمال جنوب، مکران، دسترسی به روسیه، شرق چین، کشورهای آسیای‌میانه، قفقاز، کشورهای منطقه و شمال اروپا و آمریکا امکان‌پذیر خواهد بود. این در موقعیت توسعه کشورهای منطقه هم اثرگذار است و هزینه حمل‌ونقل کاهش می‌یابد.
عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده با اشاره به دیپلماسی اقتصادی گفت: دیپلماسی اقتصادی ابزاری برای توسعه مکران است و اوج دیپلماسی اقتصادی تعامل برد-برد است. مکران پل ارتباطی ایران با کشورهای جهان ازجمله آمریکاست. منطقه پتانسیل لجستیکی بالایی دارد. در این مسیر باید از ظرفیت بخش‌خصوصی در مسیر توسعه اقتصاد دریامحور بهره گرفت. البته هنوز خط زاهدان تا مشهد تکمیل نشده‌است. باید در این مسیرهای ارتباطی سرمایه‌گذاری کرد. با مکران به شبکه حمل‌ونقل جهانی از شمال و جنوب وصل می‌شویم.
عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده اظهار کرد: توسعه مکران نیاز به سرمایه‌گذاری زیرساختی دارد. منطقه ظرفیت سرمایه‌گذاری بالایی دارد. الان روی ابر پروژه‌ها تصمیم قطعی برای سرمایه‌گذاری داریم. در آینده مکران شیلات جای نفت را خواهد گرفت. ظرفیت تولید ماهی باید به بیش از ۴میلیون تن برسد و این تا صد‌میلیون تن هم ظرفیت دارد.
او تاکید کرد: ما در مکران به‌دنبال توسعه دودکشی نیستیم. برای توسعه دانش در این منطقه تلاش می‌کنیم. نباید فرصت توسعه کشور را با دودکش‌‌‌‌‌ها خفه کنیم. در مکران بادهای شدید ماسه‌‌‌‌‌ای داریم؛ در اینجا امکان استفاده از انرژی تجدیدپذیر خورشیدی وجود ندارد ولی ظرفیت خوبی برای انرژی بادی وجود دارد.
به گفته عبدالعلی‌‌‌‌‌زاده، سواحل مکران ظرفیت خوبی برای توسعه گردشگری دارد. ما باید تصمیم بگیریم که از رقبای خود در منطقه پیش بیفتیم. امیدواریم در سواحل خشک شاهد حضور سرمایه‌گذارهای خارجی باشیم.
مکران را پاسخ چندبعدی به مساله توسعه ایران ببینید
در بخش بعدی این نشست، محمدفاضلی، پژوهشگر و جامعه‌‌‌‌‌شناس با اشاره به پرسش‌های بنیادی که درباره مکران مطرح است، گفت: قبل از هر برنامه‌‌‌‌‌ریزی باید یک ایده بسازیم و طبق آن جلو برویم. برای ایده‌‌‌‌‌سازی به پاسخ چند سوال نیاز است؛ اول اینکه مکران: خوابگاه، کارگاه یا زیستگاه؟ برای نمونه، شهر پرند که یک منطقه خوابگاهی بوده یا عسلویه که منطقه‌ای کارگاهی است. این دو زیستگاه محسوب نمی‌شوند چون هویت شهری ندارند. فاضلی ادامه‌داد: پرسش بعدی این است که هر زیستگاهی، کارگاه دارد که محل درآمدزایی است. در اینجا باید بگوییم در مکران می‌خواهیم چه نوع کارگاهی را دایر کنیم، همان کارگاه‌هایی که در سرزمین اصلی داریم را تکرار کنیم یا کارگاه‌هایی بهره‌‌‌‌‌ورتر با سطح دانش بالاتر، ایجاد کنیم.
او تصریح کرد: سطح دانش در تولید صنایعی چون فولاد، پتروشیمی نسبت به صنایعی که محصولات نزدیک به مصرف تولید می‌کنند، پایین‌تر است. حالا می‌خواهیم چه کارگاهی و با چه شرایطی را در مکران بسازیم؟ فاضلی گفت: شکاف جدی از منظر توسعه‌‌‌‌‌ای بین کشور شمالی و کشورهای جنوبی خلیج‌‌‌‌‌فارس ایجاد شده‌است. مکران تنها منطقه‌ای است که می‌توانیم از آن به‌عنوان نقطه تعادل آبادانی بین شمال و جنوب خلیج‌‌‌‌‌فارس استفاده کنیم. این پژوهشگر ادامه‌داد: باید به این سوال پاسخ دهیم که آیا قرار است مکران را زیبا بسازیم یا مانند سرزمین اصلی اصول زیباشناختی را زیر پا بگذاریم؟
او از مکران به‌عنوان آخرین پهنه سرزمینی باقی‌مانده کشور برای پاسخ به نسل آینده، یاد کرد و گفت: باید به این سوال جواب بدهیم که قرار است پاسخ نسل بعد را چگونه بدهیم؟ آیا قرار است این پهنه را به‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌ای بسازیم که نسل آینده به آن افتخار کند؟ مکران یک پرسش جدید است که به پاسخ جدید نیاز دارد. نسل آینده، امید می‌خواهد. آیا می‌توان از مکران، امید تولید کنیم؟ آیا می‌توان در مکران یک همکاری واقعی بین بخش خصوصی، دولت و جامعه محلی، ایجاد کنیم؟ آیا می‌توانیم مهاجرت به بیرون را در این منطقه به مهاجرت از بیرون به درون تبدیل کنیم؟
فاضلی توسعه منطقه مکران را پاسخی راهبردی به عدم‌موازنه فعلی بین چشم‌‌‌‌‌اندازهای اجتماعی و اقتصادی حاشیه جنوبی و شمالی خلیج‌‌‌‌‌فارس برشمرد و افزود: باید الگوی حکمرانی اقتصادی بر مکران را دقیق، تعریف کنیم. از طرفی باید سیاست صنعتی مکران را بشناسیم و بدانیم با چه اهداف اجتماعی در این منطقه حضور خواهیم‌داشت. در حقیقت باید تمام جوانب حضور در این منطقه را بررسی‌کرده و بهترین حضور را رقم بزنیم، چون ایران از جهان حذف شده‌است، بنابراین باید بدانیم که مکران وسیله چگونه اتصالی به جهان قرار خواهد گرفت.
به اعتقاد این جامعه‌‌‌‌‌شناس، مکران آزمایشگاه توانمندی یا ناتوانی ایران است. باید توجه داشت تمام ناکارآمدی سرزمین اصلی را در جزیره قشم پیاده و این جزیره را هم به محلی برای انواع پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها تبدیل کردیم و اکوسیستم آنجا را از بین بردیم. این وضعیت و برنامه‌‌‌‌‌ها را نباید در مکران پیاده کنیم. باید حرف جدیدی برای گفتن داشته باشیم. او تاکید کرد: مکران باید آزمایشگاه نوآوری در حکمرانی و سیاستگذاری باشد و موفقیت‌‌‌‌‌ها را به سرزمین اصلی تسری دهد.
توسعه مکران با نگرش قبلی دولت، ممنوع
در ادامه این نشست مهدی طبیب‌زاده، رئیس اتاق کرمان گفت: برای توسعه مکران باید به همه ظرفیت‌های منطقه توجه شود و باید در توسعه این منطقه، تغییر پارادایم داشته باشیم. طبیب‌زاده تاکید کرد: اگر سیاستگذار می‌خواهد با نگرش قبلی، توسعه منطقه را در دستور کار قرار دهد، بهتر است به منطقه مکران دست نزند و زیستگاه این منطقه را تغییر ندهد. نباید مکران را تبدیل به منطقه قشم یا عسلویه کرد.
توسعه برخی از جزایر را می‌توان به بخش‌خصوصی واگذار کرد
پژمان جوزی، رئیس انجمن صنعت ساختمان ایران هم در این نشست گفت: متاسفانه منطقه مکران هنوز بکر مانده و این ضعفی در مسیر توسعه ایران است و البته اگر قرار باشد الگوی سازه‌‌‌‌‌ای ناقصی در اینجا ساخته و اجرا شود، بهتر است اصلا به ساخت آن دست زده نشود. راهی جز تکیه بر توانمندی بخش‌خصوصی نداریم.او اظهار کرد: باید به الگوی اقتصاد مختلط توجه شود.
اگر به‌دنبال توسعه متوازن در جنوب ایران و جزایر ایران با تکیه بر توسعه دریامحور هستیم، باید به ملزومات آن توجه کنیم. باید مراقب بود با اعمال سیاست تکراری طبقه‌‌‌‌‌ای از نوکیسگان در منطقه جنوب سر کار نیایند. جوزی ادامه‌داد: توسعه برخی از جزایر را می‌توان به بخش‌خصوصی واگذار کرد و دولت نقش رگولاتوری داشته‌باشد. در صورت سرمایه‌گذاری صحیح، این مناطق قادر هستند اقتصاد کل کشور را نجات دهند. باید زندگی اجتماعی این منطقه حفظ شود.
