تازهواردان نقرهداغ خواهند شد؟
انقلاب «سرمایه‌‌‌داری مشارکتی» در هند
براساس گزارش اکونومیست، امروز از هر پنج‌خانوار هندی یک خانواده سهام دارد، در حالی که این نسبت پنج‌سال پیش، یک به ۱۴ بود و این نسبت همچنان رو به افزایش است. کسانی که زودتر وارد بازار شده‌‌‌اند، شاهد یک رالی پرسود بوده‌‌‌اند. ارزش دلاری بازار سهام هند طی پنج‌سال گذشته، ۸۰درصد بالا رفته، در حالی که این رشد در سایر بازارهای نوظهور به‌طور میانگین ۶درصد بوده است. این رشد سرورآمیز با ریسک‌‌‌های فزاینده‌‌‌ای همراه است. بسیاری از سرمایه‌گذاران اولین حضور خود در بازارهای مالی را تجربه می‌کنند و از مخاطرات محتمل دانش کافی ندارند. فضای هیجانی موجب رشد شدید شاخص‌‌‌های ارزش‌‌‌گذاری سهام شده است و آزادسازی مالی، بازار ابزارهای مشتقه را به‌شدت داغ کرده و ثبات مالی کشور را تهدید می‌کند.
آزادسازی مالی در هند اوایل دهه ۹۰ میلادی آغاز شد، اما دامنه نفوذ آن به بخش‌‌‌های زیادی از کشور نرسید. تنها یک‌دهه قبل، سپرده‌‌‌های بانکی و پول نقد دو سوم دارایی‌‌‌های خانوارها را تشکیل می‌‌‌داد. اما اکنون افتتاح حساب سرمایه‌گذاری و معامله اوراق بهادار برای هر شخص امکان‌‌‌پذیر است. در زمانی نه‌چندان دور، همین گام‌‌‌های به‌ظاهر در دسترس افراد غیربرخوردار نبود. در گذشته افتتاح حساب سرمایه‌گذاری مستلزم حجم بالای کاغذبازی بود و سفارش‌‌‌‌گذاری‌‌‌ها تنها از طریق کارگزاری‌‌‌ها و با پرداخت کارمزدهای سنگین انجام می‌شد. علاوه براین، امکان کلاهبرداری، گم‌شدن یا سرقت گواهی‌‌‌های فیزیکی سهام نیز وجود داشت.
دیجیتالی شدن امور مالی امکان این تغییرات را فراهم کرد. شبکه پرداخت الکترونیک هند در سال ۲۰۱۶ راه‌‌‌اندازی شد و از آن زمان بسیار فراگیر شده است. این شبکه ارتباط برخط اشخاص با حساب‌‌‌های بانکی را برقرار می‌کند و احرازهویت را ممکن می‌‌‌سازد و در نتیجه سرمایه‌گذار می‌‌‌تواند با برداشت آنی پول نسبت به خرید سهام اقدام کند. تحولات عرصه دیجیتال همچنین امکان تغییر گواهی‌‌‌های سهام فیزیکی به ثبت الکترونیکی دارایی را فراهم کرده است. با تغییر عادات سرمایه‌گذاری، سهم دارایی‌‌‌های خانوارها که در بانک نگهداری می‌شود از کل دارایی‌‌‌های آنها به زیر نصف رسیده است و با تداوم روند فعلی این سهم تا سال ۲۰۳۰ به یک‌سوم کاهش خواهد یافت.
انتخاب درست
یک کارزار مورد حمایت انجمن معاملات صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک این شعار را تبلیغ می‌کند که سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها «انتخاب درست» است؛ تلاشی که واقعا موفق بوده است. در ماه اوت، تعداد حساب اشخاص در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به ۲۵۰میلیون حساب رسید. این تعداد در سال ۲۰۲۱ تنها ۷۳میلیون حساب بود. البته اغلب این حساب‌‌‌ها کوچک هستند و به طور میانگین دارایی اشخاص در این صندوق‌ها زیر ۴هزار دلار است.
بخش اعظم این رشد ناشی از آن است که محصولات جدید سرمایه‌گذاری در دسترس سرمایه‌گذاران خرد قرار گرفته است. طی هشت‌سال گذشته، تعداد قراردادهای سرمایه‌گذاری سیستماتیک (SIP)، به‌عنوان یکی از راه‌‌‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک، از ۱۰ به ۹۹میلیون حساب افزایش یافته است. سرمایه‌گذاران باید به صورت ماهانه مبالغی را به این صندوق‌ها واریز کنند. در ماه اوت، ورود پول به این صندوق‌ها به ۲.۸میلیارد دلار رسید و رکوردشکنی ماهانه ورود پول که از سال ۲۰۱۶ آغاز شده است، تداوم یافت.
حساب‌‌‌های بورسی آنلاین نیز شاهد رشد انفجاری بوده‌‌‌اند. تعداد این حساب‌‌‌ها در ماه اوت به ۱۷۱میلیون حساب رسید که حاکی از رشد ۵۴درصدی در مقایسه با ژانویه سال گذشته است. اما پرهیجان‌‌‌ترین جنبه رونق سرمایه‌گذاری در هند به معاملات مشتقه مربوط می‌شود. اکنون حدود ۸۰درصد از گردش مالی جهانی اوراق مشتقه مربوط به هند است و سرمایه‌گذاران خرد این کشور ۴۰درصد از ارزش این معاملات را به خود اختصاص داده‌‌‌اند.
موجی از عرضه‌‌‌های اولیه به فضای پرهیجان بورس هند کمک کرده است. در سه‌فصل اول سال‌جاری، ۲۸۵عرضه اولیه‌‌‌ای که در بازار سهام این کشور برگزار شد، ۳۰درصد از عرضه‌‌‌های اولیه جهانی از نظر تعداد و ۱۲درصد از ارزش سرمایه‌‌‌های جذب‌شده را تشکیل داد. سهام شرکت زوماتو (سامانه جست‌وجوی رستوران و خرید آنلاین غذا) که در سال ۲۰۲۱ برای اولین‌‌‌بار عرضه عمومی شد، اکنون با نسبت قیمت به درآمد آینده‌‌‌نگر ۲۹۱ معامله می‌شود؛ نسبتی که معمولا در مورد سهام شرکت‌هایی که رشد سریعی را تجربه می‌کنند، صدق می‌کند.
در همین حال، ستاره‌‌‌های شبکه‌‌‌های اجتماعی به سرمایه‌گذاران وعده رسیدن به سود سریع و غیرعملی در بورس را می‌دهند. اما در بسیاری از بخش‌‌‌های پیچیده بازار، افراد کمی هستند که در واقع سود می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۹۰درصد معامله‌‌‌گران شخصی در بازارهای اختیارمعامله و آتی متضرر شده‌‌‌اند. این شرایط نهادهای ناظر در هند را نگران کرده است. آنها در ماه اکتبر مقررات جدیدی را برای بازار مشتقه اعلام کردند. این مقررات شامل افزایش حداقل اندازه قرارداد آتی و اختیارمعامله و همچنین افزایش مارجین (که برای محافظت در برابر ضررهای احتمالی قراردادهای آپشن کوتاه‌‌‌مدت ضروری است) برای خریداران این قراردادها می‌شود.
بعد از یک روند صعودی طولانی‌‌‌مدت و ورود موج جدیدی از سرمایه‌گذاران بی‌تجربه، ریسک ناامیدی بسیار زیاد شده است. بیشتر معامله‌‌‌گران هندی هیچ‌گاه افت جدی بازار را تجربه نکرده‌‌‌اند و قطعا واکنش آنها به ریزش احتمالی بازار خوشایند نخواهد بود. نسبت قیمت به درآمد آینده‌‌‌نگر سهام شرکت‌های بزرگ هندی به ۲۳ رسیده است که بسیار بالاتر از نسبت ۱۲ در سایر بازارهای نوظهور است. عرضه اولیه‌‌‌های اخیر این نگرانی را به‌خوبی منعکس می‌کنند. عرضه اولیه شرکت هیوندای‌موتور هند در اکتبر بزرگ‌ترین عرضه اولیه در تاریخ بازار سهام این کشور بود و ۳.۳میلیارد دلار سرمایه جذب شد. اما قیمت سهام این شرکت اکنون ۷درصد پایین‌‌‌تر از قیمت عرضه اولیه است.
از طرف دیگر، نشانه‌‌‌هایی وجود دارد که سرمایه‌گذاران مطلع‌‌‌تر شروع به عقب‌نشینی کرده‌‌‌اند. سهامداران عمده شرکت‌های بورسی در ۱۵ماه گذشته به طور میانگین خالص فروش ماهانه حدود یک‌میلیاد دلاری را در بازار ثانویه به ثبت رسانده‌‌‌اند. سرمایه‌گذاران خارجی نیز در اکتبر به طور خالص ۱۱میلیارد دلار سهام فروخته‌‌‌اند که یک رکورد تاریخی محسوب می‌شود. دلایل زیادی وجود دارد که باید از شور و هیجان و فراگیرشدن بازار سهام هند خوشحال شد. اما ایجاد حباب احتمالی و پیامدهای ناگوار تخلیه آن، درس تلخی در مورد ارزش‌‌‌گذاری سهام به‌خصوص به سرمایه‌گذاران خرد تازه‌‌‌وارد خواهد آموخت.
