چالش سقف موقعیت‌های باز در اختیار معاملات

حمیدرضا نظری/کارشناس بازار سرمایه سقف موقعیت‌های باز در اختیار معاملات یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازار مشتقه ایران است. تجربه بورس‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که با اتخاذ رویکردهای منعطف‌تر، افزایش تدریجی سقف موقعیت‌ها و استفاده از سیستم‌های پیشرفته مدیریت ریسک، می‌توان این چالش را مدیریت و از بروز مشکلات جدی در بازار جلوگیری کرد. این راهکارها می‌توانند نقدشوندگی و کارآیی بازار را افزایش داده و اعتماد سرمایه‌گذاران را به بازار بورس ایران تقویت کنند. بازارهای اختیار معامله به عنوان ابزارهایی موثر برای مدیریت ریسک و افزایش بازدهی در بورس‌های جهان شناخته می‌شوند.

در بورس تهران نیز این ابزارها مورد توجه قرار گرفته‌اند، اما محدودیت‌هایی مانند «سقف موقعیت‌های باز» در قراردادهای اختیار معامله چالش‌هایی را به همراه داشته است. پر شدن این سقف موجب محدود شدن معاملات و کاهش نقدشوندگی بازار شده که نهایتا می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران منجر شود. اما مشکل پر شدن سقف موقعیت‌های باز از چه عواملی نشات می‌گیرد؟ سقف موقعیت‌های باز در قراردادهای اختیار معامله، حداکثر تعداد قراردادهایی است که می‌توانند در هر لحظه باز بمانند. زمانی که تعداد این موقعیت‌ها به سقف تعیین‌شده برسد، امکان باز کردن موقعیت‌های جدید وجود ندارد و تنها تسویه یا بستن موقعیت‌های فعلی ممکن است. این امر باعث کاهش فعالیت‌های معاملاتی، افزایش نوسانات و خروج سرمایه‌گذاران جدید از بازار می‌شود. در نهایت، نقدشوندگی بازار کاهش یافته و عملکرد بازار از حالت پویا خارج می‌شود. راهکارهای بین‌المللی برای مدیریت سقف موقعیت‌های باز بازارهای بین‌المللی که تجربه بیشتری در حوزه اختیار معاملات دارند، با چالش‌های مشابه مواجه بوده‌اند و از راهکارهای مختلفی برای مدیریت این مشکل استفاده کرده‌اند که به آنها اشاره خواهد شد.

افزایش موقت سقف موقعیت‌های باز: در مواقعی که تقاضا در بازار بالا بوده یا نوسانات به اوج خود رسیده است، برخی بورس‌های بین‌المللی مانند شیکاگو و اروپا اقدام به افزایش موقت سقف موقعیت‌های باز کرده‌اند تا مانع از توقف معاملات و کاهش نقدشوندگی شوند

ورود تدریجی معامله‌گران جدید: در برخی بازارهای پیشرفته، پس از رسیدن به سقف موقعیت‌های باز، امکان ورود معامله‌گران جدید با بازبینی و تعدیل سقف فراهم می‌شود. این راهکار به توسعه بازار کمک می‌کند و نقدشوندگی را حفظ می‌کند.

سیستم‌های پیشرفته مدیریت ریسک: بورس‌های بین‌المللی از سیستم‌های مدیریت ریسک پیشرفته‌ای استفاده می‌کنند که به نهادهای نظارتی هشدارهای لازم را درباره پر شدن سقف موقعیت‌های باز می‌دهد و از بحران‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. پیاده‌سازی چنین سیستم‌هایی در ایران می‌تواند به بهبود کارآیی بازار کمک شایانی کند.

با این اوصاف برخی از راهکارها می‌تواند بورس تهران را در همین راستا یاری دهد. افزایش تدریجی سقف موقعیت‌های باز، تقویت زیرساخت‌های آموزشی برای معامله‌گران و پیاده‌سازی سیستم‌های مدیریت ریسک پیشرفته از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند تغییراتی در این زمینه ایجاد کنند. برای مقابله با مشکلات ناشی از محدودیت سقف موقعیت‌های باز، پیشنهاد می‌شود این سقف به‌تدریج و با توجه به شرایط بازار افزایش یابد. این اقدام می‌تواند از قفل شدن بازار جلوگیری کرده و نقدشوندگی را بهبود بخشد. افزون بر آن، آگاهی معامله‌گران از نحوه عملکرد ابزارهای مشتقه و اختیار معاملات از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین به نظر می‌رسد ارائه دوره‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی گسترده می‌تواند به مدیریت بهتر ریسک و کاهش مخاطرات در این بازار کمک کند. استفاده از سیستم‌های مدیریت ریسک پیشرفته به بازار ایران کمک می‌کند تا به‌طور خودکار نوسانات و ریسک‌های مربوط به پر شدن سقف موقعیت‌های باز را شناسایی کرده و به‌موقع اقدامات لازم را اتخاذ کند. این سیستم‌ها باید با تحلیل داده‌های لحظه‌ای بازار، هشدارهای لازم را برای تصمیم‌گیری‌های سریع و دقیق فراهم کنند.