چرا شاخص‌های بازار سهام تغییر مسیر نمی‌دهند؟
آرایش سرخ معامله‌گران
علی محمدی/ دنیای اقتصاد
رفتار معامله‌گران نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران برای در امان ماندن از گزند ریسک‌های موجود در سمت فروش فعال‌تر ظاهر شدند. این وضعیت در شرایطی که فضای سیاسی کشور متاثر از ابهامات انتخابات ریاست‌جمهوری همچنان مستعد التهاب است، حتی می‌تواند وضعیت بدتری را در بازار سهام رقم بزند. این مهم در عرضه‌های روز گذشته انعکاس محسوسی پیدا کرد و پول سهامداران خرد و حقیقی مجددا در مسیر خروج سرعت گرفت. البته افت دماسنج اصلی سهام، در حالی روز شنبه رقم خورد که دلار در بازار آزاد به رشد خود ادامه داد. نحوه آرایش معامله‌گران گویای عدم جذابیت در طیف وسیعی از سهام است؛ در عین حال که از منظر تکنیکال بورس عاری از حباب قیمتی است و در منطقه حمایتی مهم قرار دارد؛ حمایت ۲میلیون واحد که سقف ۹۹ بازار بود و اکنون با ایفای نقش حمایتی، همواره شاخص کل بورس را به اعداد بالایی هدایت کرده. این در حالی است که نسبت قیمت به سود بازار نیز حوالی ۷.۱ واحد است و می‌تواند به لحاظ بنیادی، ارزندگی نسبی بازار را تایید کند.
همچنین، گزارش‌های ماهانه قابل‌قبول اردیبهشت‌ماه به‌تازگی روانه سامانه کدال شد و احتمال بهبود حاشیه سود شرکت‌ها در بهار می‌تواند به یاری بازار سرمایه بیاید. اما عدم اطمینان پیوند‌خورده با بورس که نشات‌گرفته از ریسک‌های سیاسی و اقتصادی کنونی است، روزهای مبهمی را برای بازار سهام رقم زده است. بورس تهران طی معاملات روز گذشته سیمای متفاوتی را نسبت به قبل به نمایش نگذاشت. براساس اظهارات کارشناسان بورسی، با وجود تداوم ریسک‌های گوناگون، سرنوشت سهم‌ها به مسیر پر‌پیچ‌و‌خمی گره خورده است. به بیانی واضح‌تر شرایط کنونی اقتصادی و سیاسی در کوتاه‌مدت یک گزینه دور از ذهن است. این شرایط حتی آن دسته از سهامی را که از منظر بنیادی در شرایط قابل قبولی هستند نیز در کوتاه‌مدت متلاطم جلوه می‌دهد.
چشم بازار به انتخابات
روند بازار سهام در ۱۰روز معاملاتی اخیر حاکی از آن است که آنچه طی این مدت به‌صورت ریزش بورس خود را نشان داده، در نگاه نخست به تداوم استراتژی محدودیت دامنه نوسان سهام و صندوق‌ها و در گام بعدی به رفت‌و‌آمدهای انتخاباتی باز‌می‌گردد. به عبارت دیگر، انتشار اخبار گوناگون انتخاباتی و اماواگرهای این مباحث، به تهدیدی برای بورس تهران مبدل شده است تا سهامداران با وجود جذابیت بنیادی در روزهای داغ خرداد، با سردی کامل در معاملات شرکت کنند.
در همین رابطه محمد غفوری، کارشناس بازار سرمایه، با اشاره به وضعیت نابسامان بورس اظهار کرد: بازار سهام در هفته‌های گذشته شاهد ریزش‌های مکرر و افت قیمت بود که در نهایت کاهش ۲.۳۲درصدی شاخص از ابتدای خردادماه را رقم زد. افزایش نااطمینانی سیاسی، نوسانات غیرقابل پیش‌بینی در قیمت بازارهای رقیب و نبود چشم‌انداز روشن از آینده وضعیت اقتصادی، سه عامل اصلی هستند که باعث ایجاد نوعی بلاتکلیفی سهامداران و درنهایت بورس‌گریزی آنها می‌شود. اما بازار با یک پرسش مهم نیز مواجه است: چه زمانی بورس از فضای سرخ معاملاتی عبور خواهد کرد؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که اکنون در این فضا، مهار شک‌ها یکی از سخت‌ترین کارهای ممکن است. تردیدهای حاکم بر همه بازارها باعث سرگردانی نقدینگی نیز شده است. سرمایه‌گذاران در شرایط کنونی به دنبال بازاری هستند که با حداقل تردیدها و ریسک‌ها مواجه باشد. به این ترتیب شاید بتوان رفتار هیجانی سهامداران برای خروج از بازار سهام را به این موضوع مرتبط دانست. به گفته این کارشناس، ابهامات پیرامون مسائل انتخاباتی و سناریوهای احتمالی حول برنامه آتی تیم اقتصادی جدید، سبب شده تمرکز سرمایه‌گذاران به جای وضعیت بنیادی بازار، روی مسائلی غیر از این مهم باشد. برنامه دولت چهاردهم در حال حاضر اذهان سرمایه‌گذاران را به خود معطوف کرده است.
همان‌طور که مشاهده کردیم، دولت سیزدهم برنامه مشخصی برای بازار سهام نداشت و بورس دوران بدی را تجربه کرد؛ به این صورت که ارزش دلاری بازار سهام با کاهش شدیدی مواجه شد. به همین دلیل فراز و فرود انتخاباتی برای اهالی بورسی از اهمیت فراوانی برخوردار است. برخی از دستورالعمل‌هایی که در این دوران بازار را به چالش کشید با روی کار آمدن دولت جدید اگر اصلاح شود، ورق جدیدی ازمعاملات را نمایان خواهد کرد. به عنوان مثال رفت‌و‌برگشت‌های نرخ خوراک صنایع پتروشیمی‌ها، قطعی برق در کارخانه‌ها در فصل تابستان، مباحث مالیاتی صنایع، تغییر «فرمول کرک اسپرد بنزین» که منجر به زیان پالایشی‌ها شد، حواشی مرتبط با تحمیل عوارض صادراتی شرکت‌ها که بیشتر به تنبیه صادراتی شبیه بود، سرکوب قیمت دلار نیما و فاصله حدود ۵۰درصدی نرخ این دلار با قیمت دلار آزاد از مواردی هستند که بورس را به انزوای معاملاتی کشاند.
اما تیم اقتصادی جدید می‌تواند تغییراتی در دستور کار خود قرار دهد و شرایطی را به وجود آورد که شاهد خروج پول مستمر نباشیم. شاخص کل از ابتدای سال ۵.۹۹ درصد از ارتفاع خود را از دست داده است؛ عملکردی که در این مقطع نگران‌کننده محسوب می‌شود. از سوی دیگر قیمت‌گذاری دستوری، چند‌نرخی بودن نرخ دلار و افزایش مداخلات سیاستگذار در بازارها به معضلی جدی برای بورس و تولید کشور مبدل شده است. رها کردن نرخ بهره از سوی سیاستگذار طی ماه‌های گذشته، بورس را از مسیر صعودی در ابتدای سال منحرف کرد.
محمد غفوری با بیان اینکه هرچقدر بازار اولیه قدرتمند شود بازار ثانویه قوی‌تری خواهیم داشت، گفت: در چنین شرایطی شرکت‌ها رغبت بیشتری برای ورود به بازار سرمایه پیدا خواهند کرد و صورت‌های مالی شفاف‌تری روانه بازار خواهد شد. در‌حال‌حاضر چشم همه بازارها به تیم اقتصادی جدید است. بنابراین دولتی که روی کار می‌آید از منظر برنامه‌های اقتصادی زیر ذره‌بین فعالان اقتصادی قرار دارد. اگر فضای جدیدی در تالار شیشه‌ای ایجاد نشود، انتظار می‌رود ارزش معاملات باز هم کمتر و کمتر شود. این سنجه آماری در مورد وضعیت نامساعد بورس به‌وضوح هشدار می‌دهد. شاید کسی فکرش را هم نمی‌کرد که در ۱۴۰۳ ارزش معاملات خرد (سهام و حق تقدم) به سطوح زیر ۲هزار میلیارد تومان سقوط کند.
اما مشاهده می‌کنیم که سوءتدبیر در مسائل اقتصادی، بازار سهام را در ورطه غیرجذابی انداخته است. نشانه‌های این فضای ملتهب را در حفظ فشار بر شاخص‌های سهامی مشاهده کردیم. یکی از ویژگی‌های منفی در معاملات روزهای قبل همگام شدن شاخص هم‌وزن با شاخص کل در مسیر نزولی بوده است. شاخص هم‌وزن از ابتدای سال ۹.۲ درصد کاهش یافته است. بازدهی منفی نماگرها، اصلاح طولانی‌مدت شاخص‌ها و ریزش حدود دوبرابری شاخص هم‌وزن، می‌تواند بازتابی از استیصال سهامداران خرداد و خروج پول‌های نوظهور از بورس تهران باشد.
اظهارات جدید تحلیلگران نشان می‌دهد انتظارات از روند آتی سهام همچنان نوسانی و بعضا نزولی است. حتی محافظه‌کارانه‌ترین سناریوهای پیش رو نیز بازگشت به مدار تعادلی در این مقطع را وابسته به شروط گوناگونی می‌دانند. برآورد کارشناسان حاکی از آن است که در میان بازارها در فضای مبهم ۱۴۰۳، بورس یکه‌تاز نااطمینانی‌ها و تردیدها خواهد بود.
