چرا روزگار نزولی پایان نمی‌یابد؟
تقابل دو الگو در بورس
علی محمدی/ دنیای اقتصاد
در روزهای گذشته حضور پررنگ سهامداران در صفوف فروش منجر به عملکرد منفی بازار مذکور از ابتدای سال شده است؛ به‌گونه‌ای که طی هفتههای گذشته حتی نوسان‌گیرهای روزانه نیز تمایلی برای ورود به بازار نداشتند. آنچه طی روزهای گذشته در بازار سهام به شکلی آزاردهنده اتفاق افتاده احتیاط بیش از حد معامله‌گران بوده است. این احتیاط که از پیشروی هراس بورسی‌ها نشات گرفته است، بازدهی بازار سهام را وارد فاز جدیدی از ابهامات کرده و سهام آنها در هفتههای گذشته را با افت قیمتی مواجه کرده است.بورس ۱۴۰۳ را با انگیزه شروع کرد اما پس از دریافت شوک‌های منفی رفته‌رفته وارد مدار نزولی شد.
به این ترتیب در ۳۹ روز معاملاتی گذشته، ۲۲روز منفی را پشت‌سر گذاشته است. مطابق با الگوهای سال‌های گذشته، بورس معمولا در ابتدای سال خاطرات شیرین بسیاری برای بازیگران بازار سهام بر جای گذاشته است. اما کارشناسان بازار سرمایه معتقدند بورس امسال و در فصل بهار چندان پخته و کارا عمل نکرده است. شاخص کل بورس از ابتدای سال ۳ کانال مهم را از دست داده و اکنون با زحمت بسیار و در‌حالی‌که با محدودیت دامنه نوسان کار خود را در روز شنبه آغاز کرد، با از دست دادن کانال ۲.۱میلیون واحد، در نهایت به سطح ۲میلیون و ۹۷هزار واحد رضایت داد. اما چرا بازار سهام در شرایطی که از منظر ارزندگی در سطوح قابل‌قبول قیمتی قرار دارد باز هم برای سرمایه‌گذاران جذاب نیست؟ گفته‌های کارشناسان بازار سرمایه نشان می‌دهد بورس طی سالیان اخیر تا این اندازه درگیر ریسک‌های گوناگون نبوده است.
بورس‌بازان سال جدید را با ریسک جنگ آغاز کردند و این روزها هم با ریسک تیم جدید اقتصادی و سناریوهای مختلف پیرامون این موضوع دست‌به‌گریبان هستند. از یک سو ارزندگی قیمت سهام انگیزه کافی برای ورود به بورس را فراهم می‌کند، از سوی دیگر ترس از ابهامات و چشم‌انداز مبهم در وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور وزن بیشتری به «بورس‌هراسی» سهامداران حقیقی و طرفداران این الگوی رفتاری از سوی فعالان اقتصادی می‌دهد. وضعیت کنونی بازار سهام نیز به‌روشنی حاکی از این است که درگیر حواشی این الگوهاست. در بازار سهام و پس از اصلاح شاخص کل از اردیبهشت ۱۴۰۲، بسیاری از سرمایه‌های حاضر در تالار شیشه‌ای با اراده بیشتری تصمیم گرفتند که از بازار خارج شوند. بنابراین طی این مدت شاهد روزهای کم‌فروغ بورس بوده‌ایم. در مرداد ۹۹ نیز این اتفاق رخ داد اما در آن سال و بعد از آن هجمه بی‌اعتمادی‌ها تا این اندازه بورس را مورد هدف قرار نداده بود.
پیشروی تردیدها
یکی از نکات مهم درخصوص روند کلی بازار سهام در هفتههای اخیر، ریزش بیشتر شاخص هموزن نسبت به شاخص کل بود. این در حالی است که در سال قبل وضعیت به گونه‌ای دیگر بود. با توجه به اینکه ریسک‌های اقتصادی، از جمله قیمت‌گذاری دستوری، اغلب سهام بزرگ را متاثر می‌سازد، سرمایه‌گذاران به خرید سهام کوچک میل بیشتری داشتند؛ زیرا گمان می‌کردند در روزهای پر‌‌ریسک سهام بزرگ‌تر در معرض ریزش بیشتری قرار دارند. اما این الگو نیز در حال تغییر است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد از ابتدای سال شاخص کل در حدود ۴.۴۶درصد ریزش را ثبت کرده اما شاخص هموزن افت بیش از ۷درصدی را تجربه کرده است.
این موضوع بیانگر این است که همان اندک احتمال رشد بورس در روزهای سرخ نیز رو به خاموشی است. حال در چنین شرایطی چه عواملی می‌توانند سبب بازگشت اعتماد به بورس شوند؟ درهمین رابطه حسن رضایی‌پور، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است انتظارات از بورس باید محدود شود. همان‌طور که بورس عملکرد غیر‌قابل‌منتظره‌ای از خود نشان داده است، باید این موضوع را در نظر بگیریم که بازارهای موازی نیز در چنین شرایطی به سر می‌برند. همان‌طور که سقوط دلار آزاد از کانال ۶۰هزار تومان در ابتدای سال تاحدود زیادی بعید به نظر می‌رسید، از دست دادن سه کانال مهم روانی شاخص کل بورس تنها در ۳۹ روز معاملاتی نیز دور از تصور بود. این امر نشان‌دهنده این است که بازار از تحلیل‌پذیری دور افتاده است.
با شروع روند کاهشی نرخ دلار در بازار آزاد و عقبگرد از سقف چندماهه طی هفتههای گذشته، شاهد تضعیف تقاضا در همه بازارها بودیم. حتی با وجود اینکه از ابتدای سال بر طلایی بودن سال ۱۴۰۳ در جهت رشد قیمت طلا تاکید شده بود، ملاحظه می‌کنیم که هم طلا و هم سکه از یکه‌تازی‌شان در ابتدای سال عقب نشسته‌اند. به این ترتیب در وضعیتی که همه بازارها با عدم قطعیت دست‌به‌گریبان‌اند، انتظار در جهت تقویت تقاضا و رشد خزنده قیمت‌ها در بورس با واقعیت‌های کنونی همخوانی ندارد. منشا این فعل‌و‌انفعالات به طور مشخص به تحولات اقتصادی، کاهش نرخ دلار و شرایط جدید سیاسی کشور بازمی‌گردد. در توجیه رفتار قیمتی در بازار سهام از اردیبهشت، برخی بر این باورند که عوامل بیرونی عامل اصلی اوج‌گیری فشار فروش طی هفتههای گذشته بوده است. از طرفی برخی بر این باورند که تا تعیین‌تکلیف انتخابات ریاست‌جمهوری ممکن است ریسک بزرگی برای شرکت‌های بورسی و حقیقی‌ها وجود داشته باشد که سایه آن بر کل بازار سایه خواهد افکند.
علاوه بر این، مسائلی چون ثبت ارزش پایین معاملات و خرید‌وفروش‌های روزانه در اغلب روزها نشان از فعالیت اندک در سمت عرضه و تقاضا دارد. ریزش قیمت سهام اگر با ثبت ارزش بالای معاملات خرد همراه شود، نشان‌دهنده فعالیت بالای سرمایه‌گذاران در سمت تقاضا و چراغ سبز برای خرید در کف قیمتی است. اما تب سرد معاملات نشان می‌دهد بروز ریسک‌های فعلی برای سرمایه‌گذاران به‌عنوان یک عامل اساسی باعث شده خریدار جدی در بازار وجود نداشته باشد. در روزی که شاخص کل ریزش ۱۷هزار واحدی را به ثبت رسانده است، کارشناسان بازار سرمایه معتقدند عبور از این شرایط سخت نیازمند شوک‌های مثبت مستمر اس، در غیر این صورت ممکن است عمده نمادهای بورسی مجددا با محوریت ریزش قیمتی در فشار عرضه قرار گیرند.
