بورس و چالش‌های منطقه‌ای
درخصوص مزایای بازار سرمایه نکات فراوانی ذکرشده که مهم‌ترین آنها عبارتند از: جمع‌آوری سرمایه‌های خرد و پراکنده و انباشت آن برای تجهیز منابع مالی شرکت‌ها، به‌کارگیری پس‌اندازهای راکد در تولید، کنترل حجم نقدینگی، بالابودن شفافیت، افزایش اشتغال و کمک به حفظ تعادل اقتصادی کشور، فراهم‌کردن توزیع عادلانه ثروت از طریق گسترش مالکیت عمومی، نقدشوندگی بالا و بسیاری از مزایای دیگر، بنابراین تشبیه بورس به قمارخانه از سوی برخی افراد، صحیح نیست، زیرا اولا طبق فتاوی مراجع عظام تقلید از جمله رهبر معظم انقلاب، بورس، بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد‌معامله قرار می‌گیرد، بنابراین فی‌نفسه اشکال ندارد و درآمد و کسبی که از طریق بورس و خرید و فروش اوراق‌بهادار به‌دست می‌آید، با وجود امکان کم یا زیادشدن شاخص بورس، قمار محسوب نمی‌شود. دوم اینکه در بورس امکان سود بردن همه وجود دارد؛ به شرط اینکه با دید سهامداری حداقل یکساله وارد این بازار شوند.
متاسفانه بازار سرمایه ایران برخلاف کشورهای دیگر تحت‌تاثیر بسیاری از عوامل از جمله؛ تنش‌های منطقه‌ای، تورم، وجود اخبار منفی، قیمت‌های دستوری، تصمیمات شبانه و... قرار دارد که باعث سلب‌اعتماد سهامداران طی این سال‌ها به این بازار شده‌است. ایران در خاورمیانه از نظر ژئوپلیتیکی در نقطه حساسی قرار دارد و با مجموعه پیچیده‌ای از چالش‌ها مواجه بوده و هست که به‌طور مستقیم بر چشم‌انداز اقتصادی کشور و به‌خصوص بازار سرمایه تاثیر می‌گذارد. تنش‌ها در منطقه نه‌تنها بر دیدگاه‌های جهانی تاثیر گذاشته، بلکه پویایی بازار سرمایه ایران را طی این سال‌ها نیز تحت‌تاثیر قرار داده‌است. خاورمیانه مدت‌هاست که با تنش‌های ژئوپلیتیکی روبه‌رو بوده و عواملی مانند رقابت‌های منطقه‌ای، درگیری‌ها و تحریم‌های بین‌المللی بر ثبات اقتصادی کشورهای درون آن تاثیر گذاشته‌است. ایران به‌ویژه طی این سال‌ها در معرض یک‌سری رویدادهای ژئوپلیتیکی از جمله خروج ایالات‌متحده از برنامه جامع اقدام‌مشترک (برجام) و اعمال مجدد تحریم‌های اقتصادی، تنش‌های منطقه‌ای در غزه، لبنان، اقدامات تروریستی ناجوانمردانه در کرمان و... قرار گرفته‌است.
با توجه به به‌هم پیوستگی بازارهای مالی جهانی، تنش‌های ژئوپلیتیکی از طریق اقتصادهای مختلف بر اقتصاد ایران و بر اعتماد سرمایه‌گذاران، تجارت و جریان سرمایه تاثیر گذاشته‌است. بازار سرمایه ایران متشکل از بورس اوراق‌بهادار تهران (TSE) و فرابورس (IFB) از این تاثیرات مصون نمانده و این تنش‌های محیطی موجی از عدم‌اطمینان را درمیان سهامداران ایجاد‌کرده و بر ارزش‌گذاری اوراق‌بهادار، نقدینگی و پویایی کلی بازار تاثیر منفی گذاشته‌است. عدم‌اطمینان ایجادشده توسط تنش‌های ژئوپلیتیکی باعث چالش‌های نقدینگی در بازار سرمایه شده و طی این سال‌ها و ماه‌های اخیر، سرمایه‌گذاران رویکرد محتاطانه‌ای را درپیش گرفته‌اند که این امر منجر به کاهش فعالیت تجاری و نقدینگی در اقتصاد به‌خصوص بازار سرمایه شده و به‌دنبال آن بر کارآیی بازار و توانایی کسب‌وکارها تاثیرگذار بوده‌است. این تنش‌ها منجر به نوسانات در ارزش پول ملی کشور نیز شده و قدرت خرید سرمایه‌گذاران را کاهش داده‌است. با توجه به اینکه این تحولات بر عملکرد شرکت‌های فعال در بازار سرمایه نیز تاثیرگذار بوده، براین اساس بازار سرمایه نیز براساس تحولات ژئوپلیتیکی و احساساتی تصمیم‌گرفتن سرمایه‌گذاران، نوساناتی را در قیمت سهام و بازده اوراق طی ماه‌ها و روزهای اخیر داشته و در بسیاری از روزها شاهد نوسانات منفی سهم‌ها بوده‌ایم.
رویدادهای ژئوپلیتیک اغلب منجر به نوسانات بازار می‌شود، زیرا سرمایه‌گذاران در داخل ایران به تغییر چشم‌اندازهای سیاسی واکنش زیادی نشان می‌دهند. تنش‌های ژئوپلیتیکی منجر به محدودیت سرمایه‌گذاری خارجی در بازار سرمایه ایران شده‌است. تحمیل تحریم‌های اقتصادی، توانایی سرمایه‌گذاران بین‌المللی را برای مشارکت کامل محدود کرده و مانع از پتانسیل بازار برای رشد و تنوع شده‌است. شرکت‌های بزرگ بورسی مانند پتروشیمی‌ها، وابستگی ارزی بیشتری دارند (از نظر درآمدی و هزینه‌ای) و با بالارفتن نرخ ارز سود خوبی نصیبشان می‌شود که این امر به رشد سهام‌شان کمک می‌کند اما نسبت به تنش‌های سیاسی، اتفاقات ملی و فراملی واکنش‌های بسیار سریع‌تری نشان می‌دهند و با وجود رشد نرخ ارز و حتی موارد دیگر و وعده‌های حمایتی در مسیر نزولی بیشتری قرار می‌گیرند، بنابراین بازار سرمایه به سیگنال‌های سیاسی بیشتر واکنش نشان می‌دهد تا افزایش قیمت ارز.
تنوع و مدیریت ریسک : در مواجهه با تنش‌های سیاسی در خاورمیانه، بازار سرمایه ایران باید به‌طور هوشمندانه و با استراتژیک، راهکارهایی اجرا کند تا در مقابل این چالش‌ها ایستادگی کند. یکی از راهکارهایی که خیلی هم مهم است، متمرکز‌شدن بر تنوع و مدیریت ریسک در سبد سرمایه‌گذاری است. براین اساس سرمایه‌گذاران می‌توانند برای کاهش ریسک و کاهش قرارگرفتن صنایع یا بخش‌های خاص آسیب‌پذیر در‌برابر رویدادهای ژئوپلیتیکی، در سهام و اوراق‌بهادار تنوع داشته باشند (ترکیب متعادلی از دارایی‌ها) تا در شرایط ناایمن، بهترین عملکرد را از سرمایه خود به‌دست آورند.
اصلاحات نظارتی: دولت ایران و نهادهای نظارتی ممکن است اصلاحاتی را برای افزایش انعطاف‌پذیری بازار سرمایه اجرا کنند که این امر می‌تواند شامل اقداماتی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی، ساده‌سازی فرآیندهای نظارتی و بهبود شفافیت برای افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران باشد.
تقویت اطلاعاتی و شفافیت در بازار سرمایه نیز از دیگر راهکارهاست. اطلاعات دقیق و به‌روز به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که تصمیمات بهتری بگیرند و از ایجاد نوسانات غیرضروری در بازار جلوگیری شود.
تقویت صنایع داخلی: اجرای سیاست‌های داخلی جهت تقویت صنایع داخلی و کاهش وابستگی به بازارهای خارجی از اهمیت بالایی برخوردار است. توسعه صنایع محلی و افزایش خودکفایی اقتصادی می‌تواند باعث افزایش استحکام بازار سرمایه شود.
تعامل با شرکای بین‌المللی: ارتقای همکاری‌های بین‌المللی و جلب سرمایه خارجی نیز از راهکارهای اساسی است. ایجاد شرایط جذاب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی، افزایش منابع مالی و کمک به توسعه بازار سرمایه ایران را تسهیل خواهد کرد و در کنار آن به ثبات اقتصادی کشور نیز کمک می‌کند.
در نهایت، ایجاد یک چارچوب تنظیمی و حقوقی پایدار نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. این چارچوب باید تضمین‌کننده حقوق سرمایه‌گذاران باشد و اعتماد آنها به بازار سرمایه را تقویت کند. با این راهکارها، بازار سرمایه ایران می‌تواند در شرایط تنش سیاسی خاورمیانه و با استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک و ارتقای شفافیت، امکانات بهتری را برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها ارائه دهد.
