معمای رکود در بورس
دنیای اقتصاد / علی محمدی
با‌این‌حال وضعیت انتظارات تورمی و ثبات طولانی‌مدت نرخ دلار آزاد در کانال ۵۱هزار تومان سیگنال پشتیبانی برای ورود سرمایه‌گذار به بازار سهام را مخابره نمی‌کند؛ به خصوص اینکه بازار سهام از منظر ریسک‌پذیری امواج منفی را ارسال می‌کند که می‌تواند محرک‌های مثبت کنونی برای عبور شاخص از این دو کانال پرحاشیه را به انزوای کامل برساند. روز گذشته شاهد نمایش متفاوتی از نماگرهای سهامی در بازار مذکور بودیم. اگرچه بازار استارت معاملاتی خود را با موج فروش زد اما در ادامه از تعداد عرضه‌کنندگان کاسته شد و ورق معاملات به نفع متقاضیان سهام برگشت؛ حتی اوراق تسه که در هفتههای گذشته با اقبال روبه‌رو نشده بود، سه‌شنبه جذابی را سپری کرد. این اوراق با شکستن سقف قیمتی بلندمدت نشان داد می‌تواند بازار را غافلگیر کند و باعث شکل‌گیری تقاضای موثر در این بخش شود. این موضوع حتی اهالی بازار را به یک نکته مهم رهنمون کرد. آیا افزایش نرخ اوراق تسه می‌تواند سیگنالی مبنی‌بر رشد قیمت مسکن و پایان دوران رکودی در این بازار باشد؟
پیام متغیرها به بورس
به هر روی روند داد‌وستدهای بورسی در حالی پیگیری شد که یکی از نکات قابل‌توجه در این روز به تغییر مسیر شاخص هموزن نسبت به شاخص کل بازمی‌گردد. در ماه‌های اخیر شاخص هموزن و نمادهای کوچک وضعیت بهتری را سپری کردند، به‌طوری‌که حتی پیش‌بینی‌ها از تداوم روند صعودی سهام کوچک حکایت می‌کرد. شاخص بازار سهام در چهارم دی‌ماه برای چهارمین بار کانال ۲.۲میلیون واحدی را از دست داد تا به این ترتیب، شاخص بورس به محدوده اواسط فروردین‌ماه عقبگرد کند. شاخص مزبور پس از سقوط به کانال ۲.۱میلیون واحد در اغلب مواقع با رفت‌وبرگشت‌های فرسایشی، وضعیتی را به وجود آورده که در هر نوبت که شاخص به واسطه اخبار مثبت با جو مثبت روبه‌رو شده، بلافاصله بعد از چند روز، تضعیف قدرت خریداران و غلبه فروشندگان را به رخ بازار کشیده است. این وضعیت نشان‌دهنده عدم اطمینان نسبت به چشم‌انداز کوتاه‌مدت بازار سهام است.
از این‌رو ورود بورس به فاز اصلاحی در وضعیت کنونی به طور مشخص برای سرمایه‌گذاران محرز شده است. بنابراین پرسش بزرگ ماه‌های اخیر مبنی‌بر عدم ورود پول حقیقی به تالار شیشه‌ای را می‌توان به همین موضوع نسبت داد. بررسی روند داد‌وستدهای بازار حاکی از این است که همچنان نشانههای دقیقی از تقویت قدرت خریداران به چشم نمی‌خورد، با‌این‌حال آنچه از رصد معاملات مشهود است عبارت است از کندشدن شتاب فروش. درواقع بازار سهام با خریداران و فروشندگان جدی روبه‌رو نیست. بازار پس از فروکش تب اخبار تجدید ارزیابی‌ها، با وجود آنکه از منظر تکنیکال در شریط ایده‌آلی قرار داشت، نتوانست وارد فاز صعودی قدرتمند شود. به این ترتیب همان‌طور که آمارها گواهی می‌دهند، بورس بر مدار خروج پول می‌چرخد. البته بعد از اردیبهشت، شاخص‌های سهامی هرگز رالی صعودی پایدار را تجربه نکردند؛ به‌طوری‌که طی معاملات نیمسال دوم، مبلغی به میزان ۴هزار میلیارد تومان نقدینگی حقیقی از بازار سهام خارج شد.
این حجم خروج پول در حالی به ثبت رسیده که برخی از سناریوها از بازگشت رونق به بورس همزمان با ورود به نیمسال دوم خبر می‌داد. اما ایجاد شرایط ناپایدار در منطقه و تنش‌های سیاسی، بازار سهام را وارد فاز اصلاحی جدیدی کرد. به نظر می‌رسد این وضعیت حتی تا تعیین‌تکلیف نهایی متغیرهای غیراقتصادی ثابت بماند. اما آیا مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر بازار می‌توانند تغییری در شرایط بورس ایجاد کنند؟ در این مقطع باید دید علاوه بر دلار و سیگنال‌های تورمی که توانایی چندانی برای بالابردن بورس ندارند، چه عوامل دیگری می‌توانند جور متغیرهای منفعل را بکشند. با ورود به بهمن‌ماه شرکت‌ها رفته‌رفته آماده انتشار عملکرد ۹ماهه خود می‌شوند؛ البته این گزارش‌ها ممکن است تا اواخر بهمن به طول بینجامد، اما اگر استارت انتشار گزارش‌ها با عملکرد مثبت بنگاه‌های بورسی همراه شود، طبیعتا جو مثبت حاکم بر بازار می‌تواند تا حدودی از التهابات موجود بکاهد.
در هفتههای اخیر گزارش عملکرد ماهانه شرکت‌ها منتشر شده است. هرچند اکثریت گزارش‌های آذرماه تعریفی نداشت و همین عامل به‌خودی‌خود مانع از جذب پول به بازار شد، با‌این‌حال به نظر می‌رسد تا پایان بهمن‌ماه و پایان ترافیک گزارش‌های ۹ماهه روی سامانه کدال، تحرکات مثبت بیشتری را در این بازار مشاهده کنیم. تحلیلگران بازار هم نسبت به گزارش‌های ۹ماهه با دید مثبت می‌نگرند، از این‌رو نشانههای مثبت از سوی این متغیر را شاید بتوان عاملی در جذابیت بورس زمستانی دانست. برخی از تحلیل‌ها از وضعیت بازدهی صنایع مختلف نشان می‌دهد صنایعی که در زمستان با بحران قطعی گاز مواجه نیستند در قیاس با رقبای خود عملکرد مطلوب‌تری را به نمایش بگذارند. همچنین به نظر می‌رسد صنایع سیمان، لاستیک و پلاستیک، فولاد و پالایشی‌ها در مجموع ۹ماهه، افزایش درآمد را به رخ بازار بکشند.
برخی از این صنایع از جمله لاستیک با «افزایش نرخ فروش تایر رادیال» مواجه شدند و عملکرد فصلی برخی دیگر از صنایع، ازجمله پالایشی‌ها، با وجود روند نزولی کرک اسپردها و فروش موجودی‌های ارزان‌قیمت دوره‌های قبل و افزایش قیمت ارز موثر بر پالایشی‌ها مثبت تلقی می‌شود. اما این قضیه برای همه صنایع صدق نمی‌کند و برخی دیگر از گروه‌ها که با افزایش هزینه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ممکن است در شمار شرکت‌های زیان‌ده قرار بگیرند. بنابراین نمی‌توان در مورد عملکرد شرکت‌ها به صورت یکپارچه نسخه واحدی پیچید. بازار سهام پس از رکودی ناامیدکننده، چند وقتی است که روی دور ابهام افتاده است. البته قیمت برخی از نمادهای کوچک کمابیش به دوران اوج بازار رسیده و در سکوت کامل در حال تجربه رشدهای آرامی است. این در حالی است که در این برهه سرمایه‌گذاران با بی‌تفاوت‌شدن نسبت به فرازوفرود بازار، عملا به تماشاچیان قهاری مبدل شده‌اند که نه انگیزه ماندن در بورس را دارند و نه محل مطمئن‌تری یافتند برای هدایت به سمت درهای خروج.
درحال‌حاضر بسیاری بر این باور هستند که وضعیت بازار سهام در سال جاری امکان بهترشدن را خواهد داشت. از یک‌سو درگرفتن جنگ در خاورمیانه زمینه را برای افزایش قیمت نفت و طلا در بازارهای جهانی فراهم کرده و از سوی دیگر به نظر می‌رسد بازارهای موازی تاب‌آوری چندانی برای تقلاکردن در محدوده‌های نوسانی کم‌مقدار ندارند. اما با توجه به اغلب پیش‌بینی‌ها مبنی بر احتمال ۷۰درصدی کاهش ۰.۲۵درصدی نرخ بهره در ماه مارس، این مساله موجب افزایش تقاضا برای کامودیتی‌ها و افت شاخص دلار در برابر ارزهای ۱۰ G خواهد شد که این موضوع بر کلیت بازار سهام اثرات مثبتی خواهد داشت. با این اوصاف با توجه به اینکه بورس تهران برخلاف انتظارات عمل می‌کند، این گزینه می‌تواند در حد یک سناریو باقی بماند. بر همین اساس می‌توان گفت بهبود وضعیت شرکت‌ها همچنان غبارآلود است.
روند متفاوت نماگرها
در روز گذشته شاخص کل افزایش ۰.۱۲درصدی را به ثبت رساند و سرانجام با رنگ سرخ خداحافظی کرد. البته فقط شاخص کل توانست در مسیر صعودی حرکت کند اما سایر نماگرهای بورس و فرابورس ریختند. شاخص کل در سطح ۲میلیون و ۱۵۶هزار واحدی قرار گرفت. اما شاخص هموزن نزولی بود و با ریزش ۰.۱۳درصدی در سطح ۷۵۸هزار و ۵۷۵ واحد ایستاد. هر دو نماگر فرابورس نیز نتوانستند مثبت شوند. به این ترتیب در یک روز زمستانی نه چندان سرد، بازار سهام تقاضای محسوس سهامی را ثبت نکرد. در روز سه‌شنبه بورس همانند روزهای قبل خروج پول ۱۲۳میلیارد تومانی سهامداران حقیقی را به نظاره نشست. ارزش معاملات خرد نیز تغییر فاحشی نسبت به روز گذشته نداشت و با ثبت افزایش ۰.۰۱درصدی به میزان ۴۶۴۴میلیارد تومان رسید. صندوق‌های قابل معامله در بورس نیز با خروج ۱۰۳میلیارد تومانی پول مواجه شدند.
