پالایشی‏‏‏‏‏‏‏‌ها لیدر بازار سهام؟

سرگذشت بازارهای جهانی

پس از فروکش‌کردن هیجانات ناشی از جنگ روسیه و اوکراین در شرق‌اروپا به‌نظر می‌رسید اقتصادهای بزرگ دنیا با تورم بسیار بالایی مواجه شوند و سیاستگذاران پولی در کشورهای پیشرفته محکوم به پذیرفتن رویکرد انقباضی در‌برابر تورم باشند، به‌طوری‌که بانک‌مرکزی آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا با افزایش پی‌‌‌‌‌‌‌‌درپی نرخ بهره و رساندن آن به محدوده ۵/ ۵درصد، شرایط برای یک رکود بزرگ در جهت کنترل تورم را فراهم کرد. رشد نرخ بهره و سیاست انقباضی که درپیش گرفته شد، شرایط متفاوتی را برای بازارهای کامودیتی و سهام در سرتاسر جهان پدید آورد. افت شدید قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌ها یکی از پیامدهای رکود در اقتصاد جهان بود. از آنجا که کشور ایران به نفت وابستگی نسبتا بالایی داشته و محصولات نفتی و پتروشیمی فراوانی را به دیگر کشورها صادر می‌کند، از قیمت‌های جهانی تاثیرپذیرفته و به‌تبع آن بورس تهران نیز از افت قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌‌‌ها متضرر می‌شود.

رکود اقتصادی در کشورهای مصرف‌کننده که اقتصادهای بزرگی داشتند، سبب شد تا تقاضا برای محصولات نفتی به‌شدت کاهش‌یابد، به‌طوری‌که داده‌های اقتصادی ضعیف چین، قیمت نفت و به‌تبع آن محصولات پتروشیمی را کاهش داد. روند نزولی قیمت‌ها همزمان با کاهش رشد اقتصادی اژدهای زرد، در قیمت فلزات اساسی نظیر فولاد و سایر فلزات گرانبهای دیگر نیز مشاهده می‌شد. از آنجا‌که یکی از مقاصد اصلی محصولات صادراتی کشور، چین است، لذا قیمت‌ها و شرایط اقتصادی در چین بر قیمت فروش محصولات نفتی و پتروشیمی و سایر محصولات تولیدی در داخل کشور اثرگذار بوده و می‌تواند بر بورس تهران نیز اثرگذار باشد.

طی چند ماه اخیر، فروکش‌کردن انتظارات تورمی در اقتصادهای بزرگ دنیا و همزمان با انتشار داده‌های ضعیف اقتصادی به‌خصوص در بازار کار آمریکا، رویکرد سیاستگذاران در ایالات‌متحده را تغییر داده‌است، به‌طوری‌که عمده تحلیلگران بر این عقیده هستند که احتمالا فدرال‌رزرو نرخ بهره را بیشتر از این افزایش نخواهد داد. همین امر، می‌تواند محرک مناسبی برای رشد قیمت‌ها باشد. از سویی دیگر فشار تولیدکنندگان اوپک نیز بر قیمت نفت افزایش‌یافته و اعضای اوپک به‌عنوان یک محرک حمایتی فعال در بازار نفت حضور دارند. عربستان با تمدید کاهش تولید، روسیه با کاهش صادرات، لیبی با مشکلات آب‌و‌هوایی اخیر و عراق نیز با محدودسازی صادرات، عرضه طلای‌سیاه را به‌شدت کاهش داده‌اند. همین امر سبب شده‌است تا قیمت نفت به محدوده ۹۴ دلار برسد. از آنجا‌که نفت یکی از مهم‌ترین محرک‌‌‌‌‌‌‌‌ها برای رشد قیمت محصولات پتروشیمی و پالایشی است، می‌توان نفت را محرک مثبتی در جهت تقویت بازار سرمایه ‌برشمرد.

خوراک نفتی بورس؟

رشد قیمت نفت، موجب رشد قیمت بسیاری از محصولات نفتی و به‌تبع آن محصولات پتروشیمی شد، به‌طوری‌که قیمت اوره به بالای ۴۰۰دلار و قیمت متانول به ۲۸۶دلار به ازای هر ‌تن رسید. همچنین شاخص کرک‌اسپرد که به‌عنوان تفاوت قیمت فرآورده‌های نفتی از قیمت نفت شناخته می‌شود، اکنون در محدوده تابستان سال‌گذشته قرار دارد. رشد قیمت نفت و رشد سایر محصولات پتروشیمی می‌تواند محرک خوبی برای رشد بازار باشد و شاید معامله‌گران بازار سهام به قیمت‌های جهانی وزن قابل‌توجهی را اختصاص ‌داده‌باشند.  در کنار رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی، سیاست‌های داخلی نیز سبب شد تا بازار در ارزان‌قیمتی، خریداری‌شده و رشد خوبی را تجربه کند. عقب‌نشینی دولت از سیاست ارز ترجیحی در قبال صنعت پالایشی، فرموله‌کردن نرخ خوراک و متمرکز‌کردن عرضه و تقاضای دلار در بازار مبادله ارزی، سبب شد تا استقبال از بورس تهران به‌خصوص صنایع شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌ساز افزایش یابد.

بورس تهران طی سال‌های متعددی نشان‌‌داده‌ که به شفافیت در سیاستگذاری واکنش مثبت نشان ‌داده‌است. اکنون نیز با کاهش تنش‌ها میان ایران و غرب و کاهش فشار تحریم‌ها از سوی آمریکا، وضعیت سیاست خارجی ایران در قالب توافق‌های غیر‌برجامی شفاف‌‌‌‌‌‌‌‌تر شده و حرکت دولت به‌سوی نظام ارزی تک‌نرخی و عقب‌نشینی زودهنگام از سیاست‌هایی که موجب رانت و فساد گسترده می‌‌‌‌‌‌‌‌شد، اهالی بازار سهام را متقاعد کرد تا بورس تهران را دوباره به‌عنوان گزینه امن برای سرمایه‌گذاری بشناسند؛ چراکه از سویی دیگر قیمت‌ها نیز در بازار سهام افت شدیدی کرده‌بود و جذابیت بازار سهام را دوچندان کرد. 

بازگشت کرک‌اسپردها به محدوده‌‌‌‌‌‌‌‌های تابستان سال‌گذشته درحالی به‌وقوع پیوست که قیمت‌ها در بهار سال‌جاری به پایین‌ترین حد خود رسیده و نسبت به بهار سال‌قبل، افت سهمگینی را به‌همراه داشت، همین امر سبب شد تا صورت‌های مالی پالایشی‌‌‌‌‌‌‌‌ها بسیار ضعیف‌‌‌‌‌‌‌‌تر از انتظارات بوده و سهام شرکت‌های پالایش نفت ایرانی، با بیش‌واکنشی شدید، افت قابل‌توجهی را تجربه کنند. شاخص فرآورده‌های نفتی نیز به کف کانال دو‌ساله خود رسید ‌و موقعیت خرید بسیار مناسبی را با قیمت‌های پایین برای معامله‌گران تکنیکال فراهم کرد، اما پس از رشد کرک‌اسپردها تحلیلگران بنیادی تابستان بهتری را برای این صنعت متصور بودند. این در حالی بود که نرخ تسعیر ارز برای محصولات نفتی، همچنان ۲۸هزار و ۵۰۰تومان بود، پس از تغییر سیاست دولت در اواخر دولت و افزایش نرخ ارز پالایشی‌‌‌‌‌‌‌‌ها و به‌تبع آن افزایش نرخ پایه محصولات نفتی در بورس‌کالا، نمادهای صنعت فرآورده‌های نفتی شاهد صف خریدهای سنگین شد و شاخص این صنعت، از اواسط مرداد رشد بیش از ۳۰درصدی را تجربه کرد.

با وجود آنکه شاخص بورس تهران با لیدری پالایشی‌‌‌‌‌‌‌‌ها، تحرک مثبتی را به‌ثبت رساند؛ اما تداوم و پایداری رشد بازار سهام در گرو اصلاح برخی از سیاست‌های داخلی است. هرچند امکان افزایش شتاب تورم در غرب بسیار بالاست، اما انتظار نمی‌رود، قیمت‌های جهانی با افت به‌خصوصی مواجه شوند، لذا با برداشتن اقدامات مثبت در داخل، بورس تهران می‌تواند روزهای متعادل‌‌‌‌‌‌‌‌تری را همراه با ثبت بازدهی مناسب برای سهامداران به ارمغان آورد.