به عقیده کارشناسان و تحلیلگران بنیادی و تکنیکال رفتار این روزهای بازار زیاد قابل پیش‌بینی نیست. زمانی‌که احتمال می‌رود شیب بازار سرمایه صعودی باشد روند می‌شکند و زمانی‌که انتظار ادامه روند منفی و بازاری قرمز می‌رود گروهی حمایت شده و ورق کل بازار را برمی‌گرداند. البته که سبزی خودرویی‌ها و مخصوصا خساپا در روز گذشته را باید به فال‌نیک گرفت اما کارشناسان معتقدند این سبزی پایدار نخواهد بود و همانطور که در اواخر روز گذشته این نماد صف‌فروش شد، وضعیتی که در کلیت بازار نیز شاهد بودیم دیری نخواهد پایید. این وضعیت غیرقابل پیش‌بینی بازار بیشتر از اینکه خبر خوش ادامه روند صعودی آبان ۱۴۰۱ را مخابره کند این سیگنال را می‌دهد که قرار است بازار در محدوده معینی نگه داشته شود و شاهد روند صعودی و نزولی شدیدی نباشیم، اما سایه انتشار نامه مهم ۱۷ اردیبهشت معاون اول رئیس‌جمهور در مورد افزایش سقف گاز صنایع و شرکت‌های پتروپالایشی همچنان بر سر بازار سرمایه هست. این نامه که از زمان انتشار آن نماگر اصلی بورس ۳/ ۲درصد ریزش داشته‌است، همچنان از بازار سرمایه قربانی می‌گیرد. روز گذشته کارگروه متانول در بیانیه مهمی اعلام کرد در صورت عدم‌اصلاح قیمت خوراک، دستور توقف تولید پتروشیمی‌ها صادر خواهد شد که در این‌صورت سودآوری این شرکت‌ها بیش از پیش تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت.

هفته گذشته نیز هفته پرخبری برای بازار سرمایه بود. هفته‌ای که در آن خبر افشای یک نامه در هفدهم اردیبهشت منتشر شد و تاثیر به‌شدت منفی روی پتروشیمی‌ها و پالایشگاهی‌ها داشت. این اتفاق در حالی افتاد که تمام شرکت‌های پتروشیمی حدود ۳۰‌درصد اصلاح کرده بودند و این موضوع سیگنال منفی‌تری به سهامداران می‌داد، بنابراین تاثیر این اتفاق به گروه پتروشیمی و پالایشگاهی محدود نشد و حتی گروه‌های‌ریالی مانند خودرو و بانکی را نیز قرمزپوش کرد. سهامدارانی که تا پیش از این در انتظار تعیین‌تکلیف وضعیت برجام بی‌صبر شده‌بودند با انتشار این نامه از عدم‌اطمینان و بی‌اعتمادی که از اردیبهشت مجددا بر آنها مستولی شده‌‌بود، به سمت کلافگی و خشم پیش رفتند؛ این در حالی است که اگر همان زمان که نامه امضاشده بود منتشر می‌شد سهامداران واکنش بهتری نشان می‌دادند. آنچه با نشت اطلاعاتی که این روزها در بازار سرمایه شاهدیم در لایه‌های زیرین بورس جریان می‌یابد بی‌اعتمادی است.

اعتمادی که از آبان ماه داشت آرام آرام مسیری که سه سال‌بسته شده بود را باز می‌کرد حالا مجدد به‌دست سیاستگذار تخریب می‌شود. نگاهی به روند کلی بازار سرمایه نیز نشان می‌دهد سیاستگذار قصد تغییر روند نداشته و همچنان به تامین مالی از بورس با تصمیمات یک‌شبه که نتیجه‌ای جز بی‌اعتمادی سهامداران و رخت بستن سرمایه‌های خرد از بازاری مانند بورس ندارد، اصرار می‌ورزد. اخبار خوب و بد همیشه در بازارها وجود دارد اما نکته آزاردهنده در مورد بازار سرمایه علاوه‌بر قدرت بیشتر عوامل اثرگذار بیرونی و دخالت‌های سیاستگذار این است که اخبار بد زمانی مخابره می‌شوند که شاخص به کف رسیده و فروشنده چاره‌ای جز نگهداری ندارد و اخبار خوب نیز زمانی مخابره می‌شوند که شاخص در صدر است تا سهامدار خرد را ترغیب به نگهداری کنند. این پایان ماجرا نیست، بلکه وقتی شاخص‌کل به کف و قیمت سهام به سطوح بسیار ارزنده‌ای می‌رسد به‌تدریج خبر ورود صندوق تثبیت و صندوق حمایت بازار به گوش می‌رسد تا بازار را جمع کنند اما این به‌معنای کمک به سهامدار خرد نیست بلکه هدف بیشتر خرید در قیمت‌های بسیار پایین است و همین اتفاقات است که بی‌اعتمادی موجود در بازار را به خشم تبدیل می‌کند. خلاصه اینکه حال بازار سرمایه با تب‌سنج روز گذشته اگرچه خوب بود اما این حال خوب را بسیاری از تحلیلگران باور نمی‌کنند. آنچه واضح است اینکه ارزش معاملات به‌شدت پایین آمده و این اتفاق سهامدار را دلسرد می‌کند.

ریسک بزرگی به‌نام دولت

کامل ابراهیمیان، تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به اینکه مهم‌ترین مساله بورس این روزها بحث مصوبه مربوط به نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت آنهاست، گفت: موضوع در نگاهی کلان اعمال قیمت‌گذاری دستوری روی صنایع بورسی است. متاسفانه یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های بازار سرمایه همچنان ریسک‌هایی است که از سمت قانون‌گذاران و دولت‌ها به بازار تحمیل می‌شود و در نتیجه این ریسک شاهد کاهش سنگین ارزش بازار شرکت‌ها و خروج گسترده سرمایه‌گذاران از بازار سهام هستیم. به‌نظر می‌رسد دولت با هدف تامین کسری‌بودجه از محل درآمد شرکت‌ها و به‌ویژه شرکت‌های سهامی عام فشار مضاعفی بر آنها آورده است. البته این داستان جدید نیست و سال‌هاست که شاهد تکرار آن در بازار سرمایه هستیم اما موضوع اصلی این است که در کنار این اتفاق آنچه درمیان و بلندمدت اتفاق می‌افتد افزایش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و در نتیجه خروج سرمایه‌گذاران، کاهش ارزش سهام شرکت‌ها و کاهش سودآوری آنهاست. 

وی ادامه داد: برای مثال طی سه سال‌گذشته ارزش بازار شرکت‌های پتروپالایشی به‌رغم چندین‌میلیارد دلار افزایش سرمایه از محل آورده سهامداران بیش از ۱۰۰‌میلیارد دلار کاهش داشته‌است که این افت ارزش بالغ بر ۶۰‌درصد افت ارزش بازار شرکت‌های پتروپالایشی را شامل می‌شود. برای اینکه این ریسک کاهش پیدا کند باید در قدم اول اقتصاد پیش‌بینی‌پذیری داشته باشیم. متاسفانه دولتمردان در حرف و شعار از پیش‌بینی‌پذیری اقتصاد ید طولایی دارند اما بحث به‌عمل که می‌رسد می‌بینیم تصمیمات آنها دچار روزمرگی شده و تنها چیزی که برایشان اهمیت دارد تامین کسری‌بودجه است و درنظر نمی‌گیرند که سرمایه‌گذاران طی دهه‌های گذشته در این کشور با دید کسب بازدهی در بازار سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند. ابراهیمیان افزود: در یک دهه‌گذشته صنایع پتروپالایشی بیش از ۳۴‌میلیارد دلار افزایش سرمایه داشته‌اند که در طرح‌های توسعه‌ای کشورها سرمایه‌گذاری شده ولی امروز این سرمایه‌گذاری در حال ازبین‌رفتن است، آن‌هم به دلیل تصمیمی که از طرف دولت درخصوص افزایش نرخ خوراک و سوخت صنایع آنها گرفته ‌شده‌است. تنها کاری که دولت‌ها باید انجام دهند بازگشت فرمول قیمت‌گذاری خوراک و سوخت است. دولت به‌جای قیمت‌گذاری دستوری باید فرمول موجود را بهینه کرده و برخی از هاب‌های مرتبط با ارزش‌گذاری نرخ سوخت را حذف کند. از سوی دیگر دولت باید ریسک سرمایه‌گذاری در بازار شفاف و مولدی مانند بورس را کاشه دهد، نه اینکه خود ریسکی بر آن بیفزاید. در قدم اول دولت باید برای تامین کسری‌بودجه به سراغ منابع دیگری مانند درآمدهای مالیاتی برود. فرار مالیاتی سرسام‌آوری در این کشور داریم که در صورت جلوگیری از آن دولت نیازی به تامین کسری‌بودجه خود از محل بازار سرمایه و دست درازی به سرمایه سهامداران خرد در شرکت‌های سهامی‌عام  نخواهد داشت.

بهار پربار صنایع

این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه با اشاره به اینکه یکی دیگر از موضوعات مهم، انتشار گزارش عملکرد شرکت‌ها در خردادماه است، بیان کرد: بررسی عملکرد شرکت‌ها طی خردادماه و همچنین بهار۱۴۰۲ نسبت به بهار۱۴۰۱ نشان می‌دهد که شرکت‌ها با رشد درآمد بیش از ۳۰‌درصدی همراه بودند و علاوه‌بر آن در برخی از صنایع مانند قند و شکر، دارویی و بانک‌ها شاهد رشد درآمد بیش از ۸۰‌درصد بودیم. برخی از صنایع از جمله صنعت سیمان، زراعت و محصولات لبنی نیز در مقایسه با بهار سال‌گذشته افزایش درآمد ۵۰‌درصدی داشتند. فولادی‌ها و سنگ‌آهن نیز رشد درآمد داشتند اما در مقابل در برخی از صنایع از جمله صنعت پتروشیمی به دلیل اعمال قیمت‌گذاری دستوری و تعیین نرخ ارز ۲۸‌هزار و ۵۰۰‌تومان شاهد کاهش درآمد بودیم. وی ادامه داد: پیش‌بینی می‌شود عملکرد سودآوری شرکت‌های بورسی در بهار امسال نسبت به بهار سال‌گذشته وضعیت مناسب‌تری داشته باشد، هرچند تا زمانی‌که ریسک دولت از سر بازار سرمایه کم نشود و با تصمیمات شبانه بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار ندهد، پویایی در بازار را شاهد نخواهیم بود. در صورت ادامه چنین وضعیتی سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به بازارهای نامولد وارد شوند، بنابراین این بازار باید از ریسک قوانین و مقررات یک‌شبه عبور کند، در غیر‌این‌صورت متاسفانه شاهد بازاری رکودی همراه با عدم‌تمایل به سرمایه‌گذاری در آن خواهیم بود.