ماه پرحاشیه بازار سهام چگونه گذشت؟
باخت بورس در خرداد
عكس:صبا طاهریان
روز گذشته شاخص بورس تهران در حالی با رشد کم‌‌‌‌‌‌‌مقدار تا سطح ۲میلیون و ۱۶۶هزار واحد پیشروی کرد که کاهش ارزش معاملات خرد سهام به کانال ۳ هزار میلیارد تومانی، سناریوی انجماد معاملات در این بازار را به گزینه‌ای خطرناک و محتمل مبدل کرده است.
بررسی‌ها حکایت از آن دارد که این بازار، خرداد پرحادثه‌ای را پشت سر گذاشته و رویارویی با کاهش ورود پول حقیقی ناشی از ۷ عامل عدم‌اعتماد فعالان اقتصادی به سیاستگذاری‌ها، بن‌بست اقدامات اثربخش، عدم‌قطعیت‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی و اقتصادی در کنار نوسان نرخ دلار، حواشی عرضه خودرو در بورس‌کالا و نگرانی بنگاه‌های اقتصادی از قطعی حتمی برق صنایع در تابستان شرایطی را رقم زده تا بازار سهام آخرین ماه بهاری را با بی‌رغبتی سرمایه‌گذار برای ورود به بازار مذکور و نزول قابل‌توجه معاملات خرد به اتمام برساند. بازار سهام در خردادماه روزهای کم‌رمقی را سپری کرد. به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه، وضعیت مبهم عرضه خودرو در بورس‌کالا به‌رغم وعده‌‌‌‌‌‌‌‌ها و برنامه‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که از قبل اعلام شده بود، تیر خلاص بورس در این ماه را به ثمر نشاند.
شواهد آماری نشان می‌دهد طی این ماه رکورد از دست رفتن دو کانال ۳/ ۲ و ۲/ ۲ میلیون واحدی (از خرداد ۱۴۰۱ تا ماه جاری) سبب شده شاهد شکل‌گیری مجدد بی‌اعتمادی سرمایهگذاران به بازار مذکور باشیم. از سوی دیگر افت معنادار ۸۹/ ۵ و ۲۹/ ۳درصدی شاخص کل و نماگر هموزن واکنش منفی را حتی در فضای مجازی به دنبال داشته است. فعالان اقتصادی در هفته‌های اخیر و هم‌زمان با اوج‌گیری اختلافات وزارت صمت و شورای رقابت پیرامون مساله عرضه خودرو در بورس کالا و قیمت‌گذاری آن، بارها ضمن انتقاد از روند بازار سرمایه، از بورس تحت عنوان مهره‌ای سوخته یاد کردند.
برگ برنده بورسی
بازار سهام در حالی در خرداد به کار خود پایان داد که طی روزهای معاملاتی این ۴ هفته نوسان منفی قیمت‌ها شیب تقاضا در این بازار را سمت‌و‌سویی منفی بخشیده است. خروج بیش از ۴هزار و ۸۴۰میلیارد تومان پول (سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی) از گردونه دادوستدها نشان می‌دهد خرداد پرحادثه بورس عایدی چندانی برای سهامداران در بر نداشته است. به اعتقاد کارشناسان، برخی سیاستگذاری‌ها در به وجود آمدن این شرایط ناخوشایند نقش مهمی ایفا کرده‌اند، چراکه در اغلب روزهای معاملاتی غلبه عرضه بر تقاضا و عقبگرد شاخص‌ها سبب از دست رفتن سطوح روانی مهمی شده است. با‌این‌حال اکثر پیش‌بینی‌ها در اردیبهشت از یک اتفاق مبارک نشات می‌گرفت. تحلیلگران بارها بر این نکته تاکید کرده بودند که دماسنج اصلی بورس بهراحتی توانایی عبور از سطح ۲میلیون و ۵۳۷هزار واحدی (آخرین سطح لمس‌شده در ۱۶ اردیبهشت) را در چنته معاملاتی‌اش دارد، اما در نهایت کار به جایی رسید که میانگین وزنی قیمت‌ها در بورس برای افت بیشتر از سطح پرحاشیه ۱/ ۲میلیون واحدی هم‌اکنون به دردسر افتاده است.
آیا بازار سهام می‌تواند وضعیت منفی خرداد را در نخستین ماه تابستان جبران کند؟ برآیند گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه از عوامل مهمی در همین راستا پرده بر‌می‌دارد. در این میان علی بهشتی روی، کارشناس بازار سرمایه، با بیان اینکه تنزل سطح اطمینان سرمایهگذاران در این بازار علاوه بر ۷ متغیر عنوان‌شده، رابطه مستقیمی با پیامد وزن‌‌‌‌‌‌‌گیری تمرکز بر تحلیل تکنیکال به جای نادیده گرفتن عوامل بنیادی از سوی سهامداران دارد، افزود: این مهم از آن جهت که بار روانی غیر‌قابل‌انکاری در بازار بر جای می‌گذارد، یکی از عوامل اثرگذار منفی بر رفتار معاملاتی سهامداران شناخته می‌شود. شناسه‌‌‌‌‌‌‌های مالی رفتاری در بازار یادشده حاکی از آن است که هرگاه بازار سهام از روند تعادلی خارج شده، وزن دادن به تحلیل تکنیکال به‌شدت رفتار سهامداران عمدتا خرد را تحت‌تاثیر قرار داده است.
گرچه نمی‌توان از نقش عوامل بیرونی و حواشی اخبار مرتبط با گشایش‌های احتمالی سیاسی و اقتصادی بر روند بورس در خرداد بهراحتی عبور کرد. در هفته‌های اخیر انتشار اخباری مبنی بر حذف موانع پیش روی مذاکرات هسته‌ای سرعت یافته است. با توجه به اینکه نرخ دلار در بازار آزاد متاثر از این تحولات یکی از مهم‌ترین عوامل پیشران نوسان قیمت‌ها در بورس تهران شناخته می‌شود، اسکناس آمریکایی در سمت‌وسو دادن به بازار سهام فراتر از یک متغیر معمولی عمل کرده است. تجربه نشان می‌دهد هرگونه نوسان رو به بالا یا پایین در قیمت دلار به‌سرعت اثر خود را در جریان معاملات سهامی نشان می‌دهد؛ بر همین اساس همگام با آغاز نوسانات ریزشی دلار، بورس نیز با غلبه عرضه بر تقاضا و عقبگرد شاخص‌ها مواجه شد. به‌وضوح می‌توان دید که بازار سهام این روزها چندان سرحال نیست.
به گفته این کارشناس، بورس به دلیل چشم‌انداز نامشخص متغیرهای اثرگذار بر تالار شیشهای، به‌ویژه آزاد‌‌سازی منابع بلوکه‌شده خودرویی، سیاستگذاری‌های عرضه خودرو در بورس کالا و واردات خودروهای دست‌دوم طی روزها و هفته‌های آتی با کارنامه مبهمی دست به گریبان است. به این ترتیب با وجود اینکه اخبار اثرگذار به سمت تنش‌زدایی و کاهش ریسک‌های سیستماتیک متمایل است، با‌این‌حال نمی‌توان اعلام کرد که در تیرماه بورس با چه روندی مواجه خواهد شد. «بازار سرمایه ترسو است»، این یک اصطلاح پرکاربرد در بازار مذکور است که به‌کرات نماگرها را متزلزل کرده است.
علی بهشتی روی، با اشاره به دخالت در مکانیزم بازار از سوی سیاستگذار و خطرآفرینی‌های این موضوع، گفت: دولت همان‌طور که می‌تواند با تزریق منابع، روندی صعودی در بازار رقم بزند، می‌تواند با دستکاری و دخالت به انحای مختلف در روند بازار، زیانی محسوس به سهامداران تحمیل کند. این گزاره مهم به یکی از تهدیدهای بورس مبدل شده؛ آن هم در بازاری که به‌سرعت می‌تواند خروج پول حقیقی را سرعت بخشد.
او در ادامه با تاکید بر خوش‌بینی‌های فصل مجامع اعلام کرد: قرار گرفتن در این بازه زمانی می‌تواند برگ برنده بازار سهام در تیرماه محسوب شود. در‌حال‌حاضر قرار گرفتن شاخص کل در سطح ۱/ ۲میلیون واحدی حمایتی قوی محسوب می‌شود. می‌توان گفت نزول شاخص به سطح ۲میلیون واحدی می‌تواند حمایت قوی‌تری به حساب بیاید. حتی بازار می‌تواند نسبت به این اعداد واکنش مثبتی نشان دهد و به‌نوعی حمایت شود. گرچه ذکر این موضوع از اهمیت فراوانی برخوردار است که در صورتی که شاخص این سطح را از دست دهد و موفق به حفظ کانال ۲میلیون واحدی نشود، احتمالا می‌تواند حرکتی در جهت مخالف داشته باشد. هم‌اکنون بازار از منظر ارزش معاملات نسبت به روزهای در اوج فاصله دارد. تا زمانی که ارزش بازار به روزهای جذاب ابتدای سال نزدیک نشود، نمی‌توان رشد پایدار و صعود جدی نماگرها را به نظاره نشست.
با نگاهی به معاملات بورس در خرداد بیراه نخواهد بود اگر بگوییم بازار تمامی فراز‌و‌فرود‌های معنادار خود را بر بال مذاکرات هسته‌ای و نرخ دلار انجام داده است. به همین دلیل گرچه این موضوعات در کوتاه‌مدت شوک‌های پی‌در‌پی به بازار وارد کرده است اما پس از عبور از این مراحل، در صورت تضعیف بازارهای رقیب و حتی کاهش شیب انتظارت تورمی، می‌توان شاهد افزایش قیمت‌ها در این بازار بود. به گفته مهدی افنانی ، کارشناس بازار سرمایه، در بازه زمانی بلندمدت اوضاع به نفع بورس خواهد بود. حتی در صورتی که ارز با جهش قیمتی روبه‌رو شود افراد برای حفظ دارایی‌های ریالی چاره‌ای ندارند به جز اینکه به سمت بازارهای ارزنده کوچ کنند؛ از این‌رو از دست رفتن کانال‌های مهم در مقاطعی می‌تواند ویژگی مثبت در این بازار به حساب بیاید.
شاخص‌کل بورس تهران که در روند صعودی اردیبهشت تا سطح ۲میلیون و ۵۴۸هزار واحدی نیز پیشروی کرده بود، با ورود به خرداد بخشی از این مسیر پیموده‌‌شده رویایی را بازگشت. درجا زدن این نماگر در کانال ۲میلیون و ۱۰۰هزار واحدی و عوامل تهدیدکننده و محدود‌کننده سود‌دهی شرکت‌ها سبب شده این موانع سیاستی در کنار فقدان سیاست منسجم در حوزه سیاست‌های پولی و مدیریت انتظارات تورمی، تیرماه را به یکی از ماه‌های مهم این بازار تبدیل کند. آنچه در روزهای آینده در بازار مذکور رخ دهد تا حدودی دورنمایی از وضعیت تالار شیشهای در چهارمین ماه ۱۴۰۲ را به تصویر می‌کشد.
