به گفته برخی از فعالان بازار سرمایه، طبقه‌بندی بازارها به پایین‌بودن دامنه‌نوسان در بازار پایه بازمی‌گردد. اغلب شرکت‌هایی که شرایط لازم برای ثبت در بورس را ندارند در بازار پایه هستند و اغلب سهامداران به علت دامنه‌نوسان پایین با وجود ارزندگی بالا توجه و نگاه کمتری به سهام موجود در این بازار دارند. البته بازار پایه شامل سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز می‌شود که دامنه‌نوسان این بازارها به ترتیب از عدد سه شروع و به عدد یک می‌رسد.

بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که برخی از شرکت‌های حاضر در بازار پایه می‌توانند با دامنه‌نوسان بیشتری معامله شوند و هرچه دامنه‌نوسان بیشتر باشد استقبال خوبی از این شرکت‌ها خواهد شد، در نتیجه سازمان بورس برای رتبه‌‌‌بندی بهتر و شرایط مطلوب شرکت‌ها تصمیم به طبقه‌‌‌بندی بازارها گرفته‌است.

ترمیم مشکلات در بازار سهام

حسن حسین‌‌‌نیا، کارشناس بازار سرمایه درخصوص طبق‌‌‌بندی بازارها گفت: در ماه‌های گذشته افزایش دامنه‌نوسان و بازگشایی نمادهایی که به‌صورت بلندمدت بسته شده‌اند مورد مطالبه فعالان بازار سرمایه قرار گرفته و به‌رغم اقداماتی جهت تسهیل آن، از سرعت کافی برخوردار نبوده‌است، با این‌وجود در روزهای اخیر آقای عشقی از طبقه‌‌‌بندی جدید بورس و فرابورس و افزایش دامنه‌نوسان پس از آن سخن گفتند؛ مواردی که انتظار می‌رود به بسته‌شدن طولانی‌مدت نمادها پایان دهد و در کنار آن دامنه‌نوسان را به‌صورت ملموس‌‌‌تر و البته بر اساس اولویت‌‌‌بندی‌‌‌های صحیح افزایش دهد. هر دو مورد یعنی دامنه‌نوسان و بسته‌شدن نمادها به‌عنوان عوامل کاهش کارآمدی و نقدینگی بازار شناخته می‌شوند.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم به ارتباط سه موضوع یعنی، طبقه‌بندی بازارها، نمادهای بسته شده و دامنه‌نوسان بپردازیم ابتدا لازم است تا طبقه‌بندی فعلی را مرور کنیم. بورس از دو بازار اول و دوم تشکیل شده که البته هر کدام شامل تالار اصلی و فرعی نیز می‌شود. شفافیت و عملکرد؛ دو جزء مهم در قرارگیری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس در هرکدام از بازارهای مذکور هستند. فرابورس از ۵ بازار اول، دوم، سوم یا عرضه، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین مالی تشکیل شده‌است.

در بازار اول فرابورس شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مورد دادوستد قرار می‌گیرند. در بازار دوم فرابورس، حتی شرکت‌های زیانده نیز می‌توانند دادوستد شوند یا شرکت‌های تازه‌تاسیس و شرکت‌هایی که با افزایش سرمایه می‌خواهند از ماهیت سهامی خاص به سهامی عام تبدیل شوند در این دسته قرار می‌گیرند. در بازار سوم عرضه‌های بلوکی و پذیره‌نویسی صورت می‌گیرد. در بازار پایه شرکت‌هایی که شرایط پذیرش را ندارند با رعایت برخی شروط از جمله ارائه صورت‌های مالی سالانه و میان‌دوره‌ای‌‌‌، قرار می‌گیرند. در بازار ابزارهای نوین مالی انواع اوراق مشارکت و تسهیلات و مرابحه و غیره که البته در حال گسترش است، قرار می‌گیرند.

در بازار اول بورس و فرابورس دامنه‌نوسان ۷درصد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری دامنه ۱۰درصد و در بازار پایه با توجه به رنگ‌بندی زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۳، ۲ و یک‌‌درصدی را شاهد هستیم حال آنکه بقیه سهام شرکت‌ها با دامنه ۵درصد محدود شده‌اند.

این کارشناس بازار سرمایه اظهار کرد: یکی از نقاط تقابل ذهنی فعالان بازار سرمایه و مسوولان سازمان، محدودیت دامنه‌نوسان است که از دید سازمان بورس، بستر لازم برای برداشتن آن وجود ندارد و از دید فعالان، آپشن به‌عنوان ابزار معاملاتی بدون محدودیت نوسان هم‌اکنون در نمادهای متعدد در حال دادوستد است که با توجه به عمق معاملات سهام، معایب احتمالی همچون نوسانات شدید در سهام امکان کاور‌کردن را خواهد داشت.

حسین‌‌‌نیا گفت: البته هرگونه نوسان شدید که بدون منطق بنیادی باشد نمی‌تواند بلندمدت و مانا باشد و اتفاقا، نظارت بر نوسانات شدید به‌صورت کارآ و قانونی در چنین شرایطی باید صورت گیرد؛ به‌طور مثال هرگونه موج‌سازی با ورود و خروج سنگین نقدینگی در مقاطع کوتاه را به‌راحتی ناظران بورس می‌توانند شناسایی و مورد مواخذه قرار دهند. در حالی‌که بحث نظارت در دامنه محدود نوسان امکان ایجاد شائبه‌‌‌های مختلف را مهیا می‌کند، با این‌وجود شواهد نشان‌دهنده فاصله زمانی بورس کشورمان با معاملات بدون نوسان است.

وی ادامه داد: آنچه در شرایط فعلی مورد انتقاد قرار گرفته نحوه افزایش دامنه‌نوسان است. به‌طور مثال با کدام منطق شرکت‌های بازار اول فرابورس می‌توانند دامنه ۷درصد داشته باشند اما شرکت‌های دوم بورس از این مورد محروم می‌شوند؟ پس بازنگری در طبقه‌بندی بورس و فرابورس از این منظر می‌تواند اقدام مفیدی باشد. این کارشناس بازار سهام توضیح داد: از سوی دیگر همانگونه که اشاره شد، نمادهای بسته شده‌‌‌ای که در سال‌ها و ماه‌های گذشته بسته شده‌اند و عملا رکن نقدشوندگی بازار سرمایه مورد غفلت قرار گرفته‌است. حتی اگر هیات‌مدیره و مسوولان شرکت‌ها عامل اصلی در بسته‌بودن نمادها بوده باشند و شفاف‌سازی‌‌‌ها و اطلاعات کافی را به بورس و نهادهای ناظر ارائه نکرده باشند، قطعا سهامدار متضرر این‌گونه اعمال مجازات خواهد بود.

حسین‌‌‌نیا تشریح کرد: سابقه نشان داده این نحوه عملکرد، منتج به شرایط مطلوب و رفع نقائص نشده‌است، پس انتظار می‌رود در طبقه‌‌‌بندی جدید با توجه بیشتر به این موارد و سایر عوامل موثر همچون شناوری و شفافیت، شاهد بهینه‌شدن شرایط و مرتفع‌شدن مشکلات گذشته باشیم تا سهامدار نیز با نگاهی به بازار پذیرفته‌شده شرکت موردنظر اطلاعات کافی درخصوص ریسک‌ها و شرایط اولیه را کسب کند، بنابراین به‌نظر می‌رسد طبقه‌‌‌بندی بازارها بتواند به توسعه بازار سرمایه، افزایش و ورود نقدینگی وشفافیت بیشتر کمک شایانی کند.