دلایل بلاتکلیفی بازار سهام در شرایط کنونی بررسی شد
گزینه‌های پساریزشی بورس
عكس: صبا طاهریان
به نظر می‌رسد سرمایهگذاران به دلیل شرایط مبهم و ناپایدار اقتصادی و سیاسی، انتظارات خود برای کسب سود اسمی از بورس تهران را به باد فراموشی سپرده‌اند؛ با‌این‌حال کارشناسان بازار سرمایه با تاکید بر این نکته که تالار شیشهای بورس تهران در وزن‌کشی با بازارهای موازی در ماه‌های آتی برنده این جدال خواهد بود، معتقدند سیاستگذار بورسی می‌تواند با به‌کارگیری برخی ابزارها، بورس را به یکی از بازارهای جذاب مبدل کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد تحرکات بورس از نیمه دوم اردیبهشت رو به افول نهاده و به طور چشمگیری پویایی ابتدای سال را از دست داده است. بر همین اساس افت ۶۸/ ۱۴درصدی شاخص کل طی مدت یادشده را می‌توان به عنوان یک سیگنال مهم از سوی بازار سهام به سرمایهگذاران تلقی کرد. کاهش تقاضا و افت حجم معاملات در بازار یادشده سبب شده در شرایط کنونی نماگر بورس در محدوده ۲میلیون و ۱۶۲هزار واحدی همچنان در تقلا باشد. در بررسی وضعیت کنونی بورس و اینکه چرا تحرک قیمت‌ها در بازار ارز و طلا نتوانسته بورس را از رخوت کنونی نجات دهد، یک نکته مهم خودنمایی می‌کند.
بازار سهام در شرایطی جهش خود به سمت تورم را کاهش داده که مهم‌ترین عامل توقف رشد نماگرهای سهامی، یعنی نرخ شاخص ارزی در ایران، مجددا سمت‌وسوی افزایشی یافته است. در روزی که قیمت‌ها در بازار ارز و طلا رو به افزایش گذاشت و در روز یکشنبه قیمت دلار در محدوده ۴۹۲۰۰تومان معامله شد، بازار سهام بی‌تفاوت به این «ابرمحرک» رو به خاموشی گذاشته است. از سوی دیگر با وجود اینکه با انتشار اخبار ضدونقیض از جزئیات تفاهمات نانوشته و غیررسمی بین ایران و آمریکا، انتظار می‌رفت بورس تهران در همین راستا بتواند به مدار تعادلی بازگردد، اما با وجود این خوش‌بینی روند آتی بازار سهام همچنان مبهم دنبال می‌شود.
تعلل در برزخ معاملاتی
برخی تحلیلگران بورسی برزخ بورس را به دلایلی همچون سیاستگذاری‌های اقتصادی و چشم‌انداز نامطمئن از سرانجام مذاکرات هسته‌ای کشور مرتبط می‌دانند. اختلاف وزارت صمت شورای رقابت و سیاستگذار در بخش قیمت‌گذاری و عرضه خودرو در بورس کالا نیز از دیگر مواردی است که بر ابهامات بازار سهام افزوده است. علاوه بر این موضوع، بورس برخلاف بازارهای موازی با موانعی همچون ابهامات نرخ خوراک در صنعت پتروشیمی، بهره مالکانه در صنایع معدنی، تعرفه‌های دولتی در گروه‌های خدماتی، قیمت‌گذاری دستوری، و سهمیه‌بندی برق و گاز در فصول گرم و سرد سال مواجه است. به این ترتیب با وجود بلاتکلیفی‌های مذکور نمی‌توان انتظار داشت بورس همسو با سیگنال‌های مثبت خارجی از لاک دفاعی خارج شود.
در‌حال‌حاضر بورس اوراق بهادار تهران بلاتکلیف‌ترین بازار در ایران است که درگیر حواشی‌ای همچون چندصدایی مدیریتی، ناکارآمدی در اعمال سیاستگذاری‌های اقتصادی و سلیقه متفاوت سیاستگذاران است. در همین رابطه ابراهیم سماوی، کارشناس بازار سرمایه، ضمن بیان این مطلب به «دنیای اقتصاد» گفت: عبور بورس از وضعیت متزلزل کنونی در گرو تغییر وضعیت متغیرهای اثرگذار بر این بازار است. گرچه بازارهای مالی با افزایش خوش‌بینی‌‌ها در راستای مذاکرات فنی ایران و آمریکا حول برجام روبه‌رو شده‌اند اما به دلیل عدم‌قطعیت در این مورد نمی‌توان انتظار داشت پول با سرعت به بورس وارد شود.
از سوی دیگر برخی از گمانه‌زنی‌ها در خصوص روند افزایشی نرخ دلار از بازگشت همه بازارها به مدار صعودی حکایت می‌کرد؛ این در حالی است که دلار در مرز ۴۹هزار تومان در نوسان است. اگر قیمت دلار در بازار آزاد مجددا وارد کانال ۵۰هزار تومان شود، شاید بتوان نظاره‌گر ورود پول به صورت آهسته به بازار سهام بود. بالا رفتن قیمت دلار تا سطح ۵۵هزار تومان، که هم‌اکنون با این عدد فاصله دارد، به منزله رشد بورس خواهد بود. اما یکی از موضوعات مهم در مورد بازارهای مالی این است که در میان این بازارها بورس تنها بازاری است که به دلیل ریسک‌پذیری بالایش، تغییرات مثبت به کندی بر آن اثرگذار است. از سوی دیگر این مهم سبب شده بازار مذکور در مواجهه با اخبار منفی به‌سرعت وارد فاز واکنش تعارضی شود. در چنین شرایطی معمولا بازار سرمایه در دایره فرار پول قرار گرفته و به‌کندی می‌تواند خود را با چرخش تغییرات تطبیق دهد. این مهم‌ترین و منفی‌ترین تفاوت بورس با بازارهای موازی است.
به گفته این کارشناس، کند بودن روند تطبیق بورس با تغییر شرایط منجر به فرسایشی شدن دوره‌های اصلاحی و استراحت قیمتی در این بازار شده است. در وضعیتی که ارزش معاملات در سطوحی نزولی قرار می‌گیرد، ورود پول به بازار سخت شده و در انتظار جرقه‌های کوچک می‌ماند. رشد ناگهانی دلار در این مقطع محرک اثرگذاری بر بازگشت بورس به روند تعادلی و افزایش حجم معاملات خواهد بود.
ابراهیم سماوی با اشاره به نقش فصل مجامع در روند فعلی بورس، اظهار کرد: با ورود به فصل مجامع، برخی از سهامداران منتظر دریافت سود تقسیمی در مجامع سالانه شرکت‌ها هستند. این موضوع یکی از دلایلی است که مانع از آن شده جریان نقدینگی به طور کامل بازار سهام را در تیررس خود قرار دهد. از این‌رو یکی از گزینه‌های پساریزشی بورس می‌تواند حول این محور باشد که پس از اتمام فصل مجامع، بازار سهام وارد فاز رونق شود. به طور کلی می‌توان مطرح کرد که رشد بازار بر مبنای ارزش معاملات صورت خواهد گرفت. تفاوت بازار کنونی با بازار در فروردین‌ماه در این گزاره مهم است.
بسیاری از صنایع و سهام از آبان ۱۴۰۱ تا اردیبهشت‌ماه در حدود ۸۰درصد بازدهی را در کارنامه خود ثبت کردند. با نگاهی درون‌بازاری متوجه خواهیم شد که اصلاح و استراحت آخر بورس تا حدودی قابل‌پیش‌بینی بوده است که از رشد میان‌مدت و بلندمدت در بازار حکایت می‌کند. او در پایان تاکید کرد: سرمایه‌گذارانی که با دید میان‌مدت و بلندمدت وارد بازار می‌شوند، از گزند تعدد ریسک‌های حاکم بر این بازار در امان خواهند ماند. اما اگر در ادامه راه در وضعیت متغیرهای اثرگذار بر بازار تغییرات مهمی رخ دهد قطعا بازار هم در این سمت تغییر مسیر خواهد داد. بنابراین حتی در مورد گزینه‌های بعد از ریزش بورس نیز نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد.
