بازدهی شاخص از ابتدای سال تک‌رقمی شد
محرومیت بورس از صعود
عكس:صبا طاهریان
فضای رخوت‌انگیز حاکم بر بازار سرمایه طی سه روز معاملاتی اخیر، جریان داد‌و‌ستدهای سهامی را به سمتی هدایت کرده که با لیدری جو ریزشی و نوسان قیمتی، شاخص کل بیش از ۶درصد نزول را به سهامداران تحمیل کرده است. همان‌طور که «دنیای اقتصاد» در آخرین روز هفته قبل پیش‌بینی کرده بود، بورس سومین هفته از خرداد را با نااطمینانی و رو به افول آغاز کرد. در روز سه‌شنبه نیز تابلوی معاملاتی به رنگ قرمز درآمد تا با نزدیک‌شدن شاخص به مقاومت روانی و تکنیکی ۱/ ۲میلیون واحدی، بار دیگر شاهد عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی و احتیاط خریداران باشیم. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد از منظر ارزش معاملات میانگین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در سطوح پایین‌تر از میان‌مدت قرار دارند که به لحاظ تکنیکی بیانگر تداوم شرایط ضعیف کنونی است.
در این میان ابهام درخصوص حل‌و‌فصل پرونده اختلافی ایران و آژانس از یک‌سو و نوسان بهای دلار از سوی دیگر موجب شده سرمایهگذاران نسبت به وضعیت سودآوری بازار سهام در کوتاهمدت جانب احتیاط را در پیش بگیرند. همگام با پیچیده‌تر شدن وضعیت نوسانات ارز در بازار آزاد، اکثر بازارهای سرمایه‌گذاری وارد فاز اصلاحی شدند. گرچه این مهم سیگنال ریزش قیمت‌ها در کوتاهمدت را مخابره می‌کند، اما تا قطعی نشدن سرانجام پرونده هسته‌ای ایران به نظر می‌رسد این وضعیت ادامه داشته باشد و چشم‌انداز بازارها مبهم جلوه کند.
عوامل موثر در سقوط
کارشناسان بازار سرمایه روند نزولی اخیر در تالار شیشه‌ای را به صورت مشخص به نوسانات نرخ دلار و اخبار سیاست خارجی کشور مرتبط می‌دانند. این تحولات در حالی رخ می‌دهد که بازار از نظر بنیادی نه با حباب قیمتی مواجه است و نه با اشباع قیمتی. با‌این‌حال در یک ماه قبل شاهد اظهاراتی مبنی بر حبابی بودن بازار سهام از سوی برخی مسوولان بودیم. اما شواهد آماری گویای آن است که مقایسه و ارزیابی سطح ارزانی یا گرانی بازار با سال ۹۹ اصولا ارزیابی ناصحیحی است. در سال ۱۳۹۹ و در اوج صعود بازار نسبت p/ e بازار در مقطعی به بیش از ۳۰ رسید، این عدد پنج برابر متوسط تاریخی و سه برابر سقف‌های قبلی بود که در نتیجه بازار وارد اصلاح شدید و فرسایشی شد.
به این ترتیب اصلاح بازار سرمایه بیش از آنکه مرتبط با این موضوع باشد متاثر از اتفاقات رخ‌داده در یک ماه گذشته در بازار سرمایه است. افزون بر آن اخبار حادث‌شده در بخش بین‌المللی کشور نیز به این موضوع دامن زده است. در همین رابطه علی بهشتی روی، کارشناس بازار سرمایه، روند کنونی بورس را متاثر از چند عامل اصلی و محدود‌کننده بر بازدهی شرکت‌ها دانست. او در توضیح این موضوع به «دنیای اقتصاد» گفت: آنچه هفته قبل پیرامون شناسایی زیان ۲۱همتی خودروسازان در قالب تعدیلات سنواتی سال
۱۴۰۰ و ۹ماهه ۱۴۰۱ رخ داد، سبب شد سهامداران وارد فاز فروش شوند. این مهم در کنار نوسان منفی نرخ دلار در راستای خوش‌بینی‌های احتمالی نسبت به از‌سرگیری مذاکرات هسته‌ای کشور وضعیتی را در بازار سهام به وجود آورد که طی آن تابلوهای معاملاتی به رنگ قرمز درآمدند. علاوه بر این دو متغیر، دخالت سیاستگذار در بازار به عنوان مهم‌ترین مانع سیاستی از اواسط اردیبهشت‌ماه دست به دست عوامل دیگر داد تا حاشیه سود صنایع و شرکت‌های سهامی با تهدید جدی مواجه شود.
به گفته این کارشناس در حالی که بازار سهام به سمت جلب اعتماد سرمایه‌گذار گام برداشته بود، برخی سیاستگذاری‌ها شرایطی را در این بازار رقم زد تا مجددا وارد فاز نااطمینانی و بی‌اعتمادی از سوی سرمایهگذاران خرد شود. تحلیل وضعیت کنونی بازار سهام نشان می‌دهد سهامداران با توجه به دورنمایی که می‌بینند ترجیح می‌دهند استراتژی احتیاط را پیاده کنند و نظاره‌گر جریان معاملات از دور باشند. بورس در حالی این هفته کانال ۲/ ۲میلیون‌واحدی را از دست داد که متاثر از نوسان قیمت دلار و پیشروی نگرانی سرمایهگذاران از دورنمای بنگاه‌ها و چشم‌انداز اقتصاد ایران بوده است. به همین دلیل به نظر می‌رسد سمت تقاضا همچنان در شرایط شک و تردید به سر ببرد.
بنابراین می‌توان گفت با بی‌اعتمادی شکل‌گرفته در بازار، سرمایهگذاران تمایلی به ورود دوباره پول به بازار سهام ندارند و حتی ممکن است در نقش فروشنده ظاهر شوند. علی بهشتی روی با انتقاد از لیدر‌محوری شاخص کل بورس اوراق بهادار اظهار کرد: با توجه به اینکه صنعت خودرو نقش پررنگی در سمت و سوی دماسنج اصلی بورس ایفا می‌کند روند این صنعت می‌تواند اثرات مخربی بر جریان داد‌و‌ستدها بر جای بگذارد. بنابراین وقتی صنایعی که از منظر فاندامنتال سودآوری چشمگیری ندارند در قامت لیدر بازار ظاهر می‌شوند می‌توانند بازار را از روند تعادلی خارج کنند. به این ترتیب باید ریزش بورس در روز شنبه را مرتبط با اخبار منفی ایران‌خودرو دانست. همزمان با این اتفاق برخی اخبار بین‌المللی وضعیت بازارها در داخل را تحت‌تاثیر قرار داد؛ به طوری که در روز یکشنبه همه بازار عقبگرد قیمتی معناداری را در معرض نمایش گذاشتند.
وقتی بحث کاهش قیمت دلار مطرح می‌شود، بازار سهام دچار سردرگمی می‌شود، آن هم بازاری که به‌شدت در مواجهه با اخبار گوناگون واکنش سریع نشان می‌دهد. در نتیجه هرگاه دلار وارد مدار نزولی شود این مهم هم می‌تواند به عنوان محرک بازار در جهت صعودی محسوب شود و هم می‌تواند سیگنالی مبنی بر فروش باشد. اما واقعیت گویای آن است که در صورت جدی شدن امیدواری‌های هسته‌ای کشور، بازار سهام در بلندمدت از این جریان مثبت منتفع خواهد شد. در صورتی که نزول قیمت دلار تداوم یابد و در کانال‌های قابل پیش‌بینی (محدوده ۴۱ تا ۴۷هزار تومان) آرام بگیرد، این ارقام در صورت‌های مالی شرکت‌های صادرات‌محور و دلاری بورس اثر منفی نخواهد گذاشت. او در پاسخ به اینکه بازار چگونه می‌تواند وارد فاز تعادلی شود، گفت: هم‌اکنون بازار سهام با کاهش حجم نقدینگی مواجه است.
اگر بخواهیم بازار کماکان روند درستی در پیش بگیرد باید نظرات بنیادی و فاندامنتال جایگزین یکه‌تازی تحلیل تکنیکال شود. اگر این گزاره مهم رخ دهد بازار کمتر در معرض رفتارهای هیجانی قرار می‌گیرد. این کارشناس بازار سرمایه روند نزولی اخیر بورس را مقطعی عنوان و اظهار کرد: بازار سهام به‌زودی از منگنه معاملاتی خارج خواهد شد. همه بازارهای موازی وارد فاز رکودی خواهند شد، اما بازار سهام می‌تواند از این وضعیت به نفع خود بهره ببرد و انتظار می‌رود به دلیل اثرگذاری برخی از متغیرهای اقتصادی بر بورس در این بازار شاهد رونق باشیم. فعالان بورسی این روزها چشم به تحولات داخلی و خارجی دوخته‌اند و حالا پس از سلب اعتماد سرمایهگذاران به این بازار باید منتظر ماند تا مشخص شود چه عاملی می‌تواند از جو منفی حاکم بر بورس بکاهد.
این متغیر ممکن است به یک خبر سیاسی متصل باشد یا ممکن است برخی اخبار از جدی شدن آزاد‌سازی منابع بلوکه‌شده ایران، سرمایه‌گذار را به بورس بازگرداند. در این میان حتی ممکن است اخبار مرتبط با پول‌های بلوکه‌شده در بازار خودرو نیز بتواند نقدینگی آزاد‌شده را وارد بورس کند. بنابراین نمی‌توان به طور مشخص اعلام کرد بازار از چه زمانی می‌تواند در جهت صعودی کامروا شود.
