چند سناریو از انعکاس رقابت سیاسی در اقتصاد ترکیه
تردید بورس استانبول
ترکیه یک ماهی می‌شود که در فضای انتخاباتی به سر می‌برد، طی دو هفته گذشته هیجانات بالا گرفت و در چند روز اخیر نوسانات شدیدی را در روند بازارهای مالی خود تجربه کرده است. در حالی رقابت سیاسی میان اردوغان و کلیچداراوغلو نامزد‌های ریاست‌جمهوری این کشور بالا گرفت که ورود به دور دوم انتخابات توانست کلیت فضای اقتصادی ترکیه را تحت تاثیر قرار دهد.
توام با چنین اتفاقی در روز دوشنبه هفته جاری بورس استانبول بیش از 6 درصد سقوط کرد. به عقیده کارشناسان اقتصادی با توجه به اینکه بازار سهام از میزان حساسیت به مراتب بالاتری نسبت به سایر بازارهای مالی برخوردار است در نتیجه این هوشمندی سرمایه‌گذاران سریعا خود را در جریان خرید و فروش سهام نمایان کرد. در حال حاضر مشاهده می‌شود که عرضه سنگین توام با کاهش چشمگیر تحرک متقاضیان در سمت خرید معادلات سیاستگذاران را بر هم ریخته است. در حقیقت تب تند ریسک‌های سیاسی و رقابت تنگاتنگ میان نامزد‌ها شرایطی را رقم زده است که سرمایه‌گذاران شاهد تغییر پازل اقتصاد در سطح جامعه خود هستند.
ریزش قیمت سهام در چنین برهه‌ای که هنوز نتایج رقابت‌‌ها مشخص نشده است در واقع می‌تواند حکایت از این مهم داشته باشد که بورس استانبول درگیر بزرگ‌ترین تردید تاریخی خود در شرایط فعلی است. افت سنگین سودآوری بنگاه‌های اقتصادی در این کشور در پی تحرکات سرمایه‌گذاران موضوعی است که می‌تواند در صورت پیروزی اردوغان تداوم پیدا کند. حال اینکه جامعه سرمایه‌گذاری چرا نسبت به این نامزد انتخاباتی با تردید نگاه می‌کند دقیقا موضوعی قابل بحث است. نگاه به گذشته حاکی از این است که در پیش‌بینی نتایج رقابت‌های سیاسی، کلیچداراوغلو از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار بود به‌نحوی‌که پیشتازی از رقیب جدی خود در آمار و ارقام به وضوح مشاهده می‌شد. در این میان همزمان با چنین شرایطی وعده افزایش حقوق کارمندان دولت از سوی اردوغان توانست بخشی از طرفداران کلیچداراوغلو را متزلزل کند. این اقدام می‌تواند نشان از شناخت کافی اردوغان از ساختار جامعه داشته باشد.
با توجه به اینکه جامعه عمدتا سنتی و سالخورده ترکیه بخش عمده طرفداران اردوغان را تشکیل می‌دهند، حال مشاهده می‌شود که اردوغان توانست انتخابات را به دور دوم بکشاند.
حال شرایط به گونه‌ای است که اردوغان بر خلاف پیش‌بینی‌ها به‌طور مجدد با تکیه بر وعده‌های انتخاباتی خود شرایط را برای رقیب سخت کرده است. در صورت پیشتازی این نامزد انتخابات و در نهایت موفقیت در کسب آرای حداکثری از سوی جامعه ترکیه احتمالا اقتصاد این کشور با تلاطمات جدی مواجه می‌شود. فقط تنها وعده اخیر (افزایش حقوق کارمندان دولت) می‌تواند به عنوان پایه‌گذاری جدید در شکل‌گیری تورمی تازه نفس در نظر گرفته شود. این مهم طبعا در چشمانداز لیر (پول رسمی این کشور)، شاخص بورس و وضعیت بهای مسکن به اشکال مختلف در بلندمدت قابل مشاهده خواهد بود. تضعیف بخش کسب‌و‌کار، افت تولید و کاهش ظرفیت اشتغال از دیگر پیامد‌های رویکرد اخیر اردوغان در بعد اقتصادی محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه متغیر‌های کلان اقتصادی این کشور تحت فشار قرار گرفته است به ظن فعالان مالی همچنان احتمال ریزش قیمت سهام شرکت‌ها در بورس استانبول وجود دارد. احتمالا این روز‌ها سرمایه‌گذاران بورسی در حال تجربه بدترین سناریوی محتمل در عرصه انتخابات هستند. پیش‌خور کردن رویداد‌های منفی می‌تواند تا زمان برگزاری انتخابات دور دوم تداوم پیدا کند؛ اما در اینجا نتیجه رقابت سیاسی نیز بسیار حائز اهمیت ارزیابی می‌شود. آمار و ارقام حاکی از این است که دقیقا از روز 14 آوریل 2023 (25 فروردین ماه) شاخص بورس این کشور که در سطح 5 هزار و 92 واحدی بود در مسیر کاهشی قرار گرفت و اکنون در 16مه(26 اردیبهشت) با 25/ 11 درصد افت به رقم 4هزار و 520 واحدی ریزش پیدا کرده است.
به این‌ترتیب در صورتی که نام اردوغان به‌عنوان پیروز میدان انتخابات از صندوق‌های رای خارج شود، احتمالا به‌دلیل اینکه شاخص‌های سهامی از یک ماه گذشته تا کنون ریزش قابل توجهی را تجربه کرده‌اند و قاعدتا این مهم تا زمان برگزاری دور دوم هم ادامه خواهد داشت، در نتیجه با مشاهده شرایط جدید(پیروزی اردوغان) احتمالا معامله‌گران بورسی در سمت عرضه با فروکش هیجان فروش همراه می‌شوند. عمدتا در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران با پیش‌خور کردن سناریوی بدبینانه به استقبال نتیجه نهایی می‌روند.
هرچند این رویداد به معنی بازگشت اعتماد به بازار نیست، اما طبعا می‌توان انتظار داشت که شاخص‌های سهامی و روند رو به نزول قیمت سهام شرکت‌ها با تعدیلاتی مواجه شود و به نوعی بازار در محدوده‌های پایین قیمتی به تعادل بازگردد.
در سناریویی دیگر اگر کلیچدار اوغلو به‌عنوان رئیس‌جمهور ترکیه معرفی شود، بازگشت زودهنگام شاخص‌های سهامی به مدار صعود و چه بسا جبران ریزش‌های اخیر از نگاه کارشناسان اقتصادی دور از انتظار نخواهد بود. از سویی با توجه به اینکه ائتلاف اپوزیسیون یعنی کلیچداراوغلو متعهد شده که اهرم‌های متعارف بیشتری را برای بازگرداندن ثبات مالی در ترکیه به‌کار بگیرد. بنابراین ارسال چنین سیگنال مثبتی به بازارهای مالی و جامعه سرمایه‌گذاران در جای خود می‌تواند نشان از نقش حائز اهمیت پارامتر‌های اقتصادی در چشمانداز این کاندیدای ریاست‌جمهوری داشته باشد.
آنچه پیداست، بورس‌ها در تمام دنیا به‌عنوان بازاری هوشمند نسبت به رویداد‌های حائز اهمیت در حوزه‌های مختلف نظیر انتخابات، معاهدات بین‌المللی، شرایط منطقه‌ای، اظهارات سیاستگذاران در بعد کلان اقتصاد و سیاست‌های دستوری از وجه تشابه به‌شدت بالایی برخوردارند. این اشتراکات در واقع حاوی هشداری به سیاستگذار بوده که می‌تواند چشمانداز اقتصاد کشور را خیلی زود‌تر از موعد به تصویر بکشد.
