اصلاح یا ریزش؛ مساله این است
در چنین شرایطی این سوال به‌وجود می‌آید که این اصلاح از چه جنسی است و چطور باید تفاوت آن را با ریزش متوجه شد. در این مواقع باید به رویه ورود جریان پول و افزایش حجم برداشت معاملات در حرکت صعودی اخیر توجه کنیم. از هفته دوم آبان تا اولین روز معاملاتی هفته‌جاری شاهد ورود مستمر جریان پول به بازار سرمایه بودیم که نکته مهمی است. همراه با ورود پول، افزایش حجم و ارزش معاملات را نیز داشتیم که اتفاق مثبتی بود و به پشتوانه تغییر رویه سودآوری شرکت‌ها، جهش نرخ ارز و مسائل دیگر حادث شد. بازار سرمایه مانند موجود زنده است و روندهای نزولی و صعودی دارد، برای تشخیص این روندها باید رفتار بازار سرمایه و معامله‌گران رادرنظر بگیریم. اتفاقی که تا الان در بورس افتاده و ادامه‌‌‌‌‌‌دار نیز خواهد بود این است که شاهد جریان مستمر رو به بالا از ورود پول حجم و ارزش معاملات بودیم. پاسخ به این سوال که آیا این جریان با اصلاح اخیر متوقف‌شده یا خیر، احتیاج به زمان دارد اما در بررسی روند مشابه سال۹۸ که بازار سرمایه موج بزرگ و پرقدرت و پربازده همراه با ورود پول را داشت و در عین‌حال در مقاطع کوتاهی از زمان اصلاح را تجربه کرد، انتظار می‌رود در وضعیت فعلی اگر قرار بر چرخش روند از صعودی به نزولی باشد جریان ورود پول به‌عنوان یکی از مولفه‌‌‌‌‌‌های تغییر روند بازار قطع شود. این یک نکته است که باید بر اساس آن روندها را موردبررسی قرار داد و نمی‌توان با یکی دو روز منفی تصمیم‌گیری کرد. علاوه بر توجه به ورود جریان پول حقیقی به بازار، حجم و ارزش معاملات نیز باید موردبررسی قرار گیرد. اگر قرار بر تغییر روند بازار باشد حجم و ارزش معاملات باید به شکل روند مثلا در بازه زمانی یک هفته معاملاتی به‌صورت قابل‌توجهی تغییر کند و شاهد خروج پول قابل‌توجه، کاهش ارزش معاملات و شکسته‌شدن سطوح حمایتی باشیم.
علاوه‌بر این موارد باید توجه داشت که انتظارات بازار و متغیرها به کدام‌سو می‌رود. در حال‌حاضر P/ E بازار سرمایه نزدیک ۱۱ واحد و P/ E آینده‌نگر تحلیلی در محدوده ۷/ ۶واحد است. بر این اساس می‌توان گفت بازار حباب ندارد و حتی اگر نرخ دلار را بالای ۵۰هزار‌تومان نیز درنظر بگیریم بازهم بازار به نحو دیگری ارزنده‌‌‌‌‌‌تر خواهد شد.
در بررسی روند بازار از هفته دوم آبان تاکنون به این نتیجه می‌رسیم که بازار در موج سوم است و این موج تا همین دو روز پیش ادامه داشته و در حال‌حاضر بازار سرمایه نه‌تنها به شکل کلاسیک می‌تواند اصلاح داشته باشد که این اصلاح خیلی منطقی و طبیعی است. البته شاید انتظار فعالان بازار سرمایه این بود که بازارساز در این میان با توجه به عقبه منفی روانی موجود که از سال۹۹ که بر بازار سرمایه سایه افکنده نقش حمایتی پررنگ‌تری در روزهای منفی بازار داشته باشد تا بازار بداند که بازارساز منفعل عمل نمی‌کند. نشان‌دادن عدم‌انفعال باعث اطمینان‌‌‌‌‌‌بخشی به فعالان بازار سرمایه شده و سهامداران مطمئن می‌شوند که بازار همچنان در روند صعودی قرار دارد.
موضوع بعدی برای تشخیص تغییر روند یا اصلاح توجه به این نکته است که آیا جنس اصلاح به شکل حبابی‌شدن قیمتهاست یا تغییر متغیرهای تحلیلی بازار و اتفاقات غیربازاری. این موضوع نیز در زنجیره عواملی که به آنها اشاره شد از اهمیت ویژه‌‌‌‌‌‌ای برخوردار است و در واقع این عوامل در کنار هم معنی پیدا می‌کند. برای مثال در سال ۹۹ کاملا مشخص بود که چرخش بازار تحت‌تاثیر حبابی‌شدن قیمت‌ها اتفاق‌افتاده است.
به نظر من در رویه‌‌‌‌‌‌ای که روز گذشته اتفاق افتاد جنس اصلاح بازار به‌نحوی بود که بورس به آن احتیاج داشت اما نوع اصلاح با توجه به حواشی روزهای گذشته از نوع مداخلات غیربازاری و دستوری بود. ضعف معاملات روز گذشته کمرنگ‌بودن نقش حمایتی بازار ساز بود و این باعث شد هرچه در بازار روز گذشته جلوتر رفتیم «سفارشات ترس» بیشتری در بازار ببینیم و انباشت صفوف فروش پررنگ‌تر شود. در یک ساعت ابتدایی بازار روز گذشته حدود ۲هزار‌میلیارد‌تومان در صف فروش بود اما تا به انتهای بازار رسیدیم این عدد چهار‌برابر و به بیش از ۸هزار‌میلیارد تومان رسید.
بازارگردان می‌توانست با ابزارهایی مانند صندوق توسعه از هیجانی‌شدن اصلاح بازار جلوگیری کند یا حقوقی‌‌‌‌‌‌ها می‌توانستند با حمایت از سهم‌های بزرگ بازار که به‌عنوان پیشرو برای رفتار بعدی سهام بازار هستند از صف‌‌‌‌‌‌های فروش بکاهند؛ اما این اتفاق به آن شکل که باید نیفتاد و این مهم‌ترین نقطه ضعف دیروز بود که نباید در بازار سرمایه ادامه پیدا کند، چراکه بخشی از فعالان بازار امروز می‌فروشند و نهایتا فردا ممکن است بخرند اما پولی که بازار به‌دنبال آن است و جریانی که می‌تواند کمک کند تا این حجم نقدینگی مجددا وارد بازارهای رقیب نشود اعتماد بخشی است که با فعال‌بودن حقوقی‌‌‌‌‌‌ها و بازوهای حمایتی بازار مانند صندوق توسعه در روزهای منفی به وجود می‌آید.
اما به‌طور کلی انتظار می‌رفت که به‌زودی شاهد یک رویه اصلاحی باشیم و این رویه به هر بهانه‌‌‌‌‌‌ای ممکن بود اتفاق بیفتد. این بهانه در بازار سال ۹۸ یک اتفاق غیربازاری بود. در شرایطی که حجم و ارزش معاملات بالا بود و جریان ورود پول بر اساس الگویی که به آن اشاره شد متوقف نشده بود بازار بعد از یک اصلاح سریع مجددا واکنش قوی‌‌‌‌‌‌تری نشان داد و مجددا در مسیر صعودی قرار گرفت. در مجموع شخصا نگرانی ندارم و تنها دغدغه فعالان بازار سرمایه این است که اعتمادی که نسبت به بازار سرمایه در حال شکل‌‌‌‌‌‌گیری است و باعث‌شده به‌تدریج بخشی از نقدینگی سایر بازارها به بورس سرریز شود مجدد کمرنگ شود و این الگو به‌هم بخورد که به این منظور نیازمند حمایت فعالانه بازوهای حمایتی بازار هستیم.
بخشی از این هیجانی که طی ماه‌های اخیر در بازار سرمایه شکل‌گرفته باید در کوتاه‌مدت تخلیه شود، از این‌رو اصلاح اخیر را می‌توان به‌عنوان موج چهارم در حرکتی که از هفته دوم آبان آغاز شده تلقی کرد تا در ادامه بازار برای لمس کانال سه‌میلیون واحد آماده شود. به نظرم این اصلاح مجددا فرصت‌های خوبی ایجاد می‌کند، چراکه در موج‌‌‌‌‌‌هایی که به‌عنوان ترند صعودی از آنها یاد می‌کنیم اصلاحات کوتاه‌مدت و با توجه به میزان رشدی که در موج‌های قبلی شکل‌گرفته پرقدرت است. هر زمان که الگوها به هم بخورد یعنی اصلاح بلندمدت و فرسایشی شود، ورود جریان پول متوقف و تبدیل به خروج‌های پرقدرت شود، صفوف فروش قوی و بدون حامی باشد احتمال تغییر روند بازار سرمایه وجود دارد و افرادی که در بازار فعال هستند باید استراتژی معاملاتی داشته باشند و حد ضررها را درنظر بگیرند و اگر این الگوها به هم خورد به‌منظور شناسایی سود اقدام کنند، اما در حال‌حاضر بازاری که بیش از صددرصد سود داده به اصلاحات ۱۵درصدی کوتاه‌مدت نیاز دارد. در این میان اگر بازار پشتوانه‌‌‌‌‌‌هایی را که به آنها اشاره شد در اختیار داشته باشد که در حال‌حاضر دارد -جنس اصلاح غیربازاری و مداخله‌ای است- طی یکی دو روز آینده بازار به تعادل خواهد رسید‌و فضا برای ادامه مسیری که از ماه‌های پیش در بورس آغاز شده فراهم می‌شود.
