بورس در آینه آینده
در هفته گذشته، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد بازار سهام در سطح ۱۱هزار‌میلیارد تومان قرار داشت و روزانه شاهد ورود نقدینگی ۵۵۲میلیارد تومانی از سوی حقیقیها به بازار سهام بودیم، به‌گونه‌ای‌که در سه روز معاملاتی هفته گذشته، ۱۶۵۵میلیارد‌تومان پول به گردونه معاملات بازار سهام افزوده شد تا همچنان خالص تغییر مالکیت به سمت پورتفوی حقیقیها باشد. در روز سه‌‌‌‌‌‌شنبه هفته قبل، شاهد تغییر مالکیت ۱۱۲۸میلیارد‌تومانی پول به نفع حقیقیها بودیم که گویای این موضوع است که همچنان در بازار سهام برای سهام عرضه‌‌‌‌‌‌شده از سوی سهامداران حقوقی بازار خریدار وجود دارد. رصد تحرکات سهامداران عمده بازار راوی این نکته است که این گروه از بازیگران بازار سعی می‌کنند تا از تجربه رشد افسارگسیخته قیمت‌ها در بازار سهام جلوگیری کنند تا بازار سهام به مانند سال۹۹ گرفتار اتفاقات تلخ نشود.
نمود آمارهای پولی در بازار سهام
بانک‌مرکزی در روز پنج‌شنبه آمارهای پولی و بانکی مربوط به بهمن سال‌گذشته را منتشر کرد. با توجه به ارقام منتشرشده، نقدینگی کشور تا پایان بهمن ماه به ۶هزار و ۱۰۳هزار میلیارد‌تومان رسیده‌است. نکته جالبی که در آمارهای بهمن ماه به چشم می‌خورد، افزایش ادامه‌‌‌‌‌‌دار سهم پول از نقدینگی است. میزان پول تا پایان یازدهمین ماه سال‌به هزار و ۵۴۵هزار میلیارد‌تومان رسیده‌است که ۳/ ۲۵درصد از نقدینگی را تشکیل می‌دهد. نسبت پول به شبه‌‌‌‌‌‌پول نیز که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پارامترهایی که هشدار وضعیت انتظارات تورمی را مخابره می‌کند، به محدوده۹/ ۳۳ رسیده که در دهه ۹۰ نیز این مقدار بی‌‌‌‌‌‌سابقه بوده‌است.
با توجه به اینکه رشد جدی بازار سهام از اوایل اسفندماه کلید خورد، می‌توان این‌چنین استنباط کرد که بخشی از پول‌هایی که از سپرده‌‌‌‌‌‌های بانکی و شبه‌‌‌‌‌‌پول تبدیل به پول شده، در اسفند ماه روانه بازار سهام شده و با ترکیب پول خارج‌‌‌‌‌‌شده از سایر بازارهای موازی و پول موجود در خود بازار سهام، موجبات افزایش قیمت‌ها در تالار شیشه‌ای را فراهم کرده‌است. شایان ذکر است که از ابتدای اسفند سال‌گذشته تا آخرین روز معاملاتی هفته قبل، شاخص‌کل بورس تهران به‌عنوان دماسنج اصلی بازار سهام، رشد ۵۴درصد و شاخص هم‌‌‌‌‌‌وزن نیز جهش ۶۵درصدی را تجربه کرده‌است، بنابراین می‌توان گفت که یکی از دلایلی که باعث شد تا بازار سهام سریع‌تر جاماندگی خود را نسبت به سایر بازارها، دلار و تورم جبران کند، تب داغ پول سرگردان در سطح جامعه بود که در جست‌وجوی مامنی مناسب برای حفظ ارزش پول خود راهی بازارهای سرمایه‌گذاری شد و در این میان بازار سهام را به‌عنوان یکی از پناهگاه‌‌‌‌‌‌هایی که می‌توانست بهترین میزبان سرمایه‌های خرد باشد انتخاب کرد.
در تفسیر بیشتر مباحث فوق‌‌‌‌‌‌الذکر می‌توان گفت که شعله‌‌‌‌‌‌ور‌شدن آتش انتظارات تورمی سبب می‌شود که مردم با توجه نرخ بهره حقیقی منفی، اقدام به خارج‌کردن سرمایه‌های خرد خود از سپرده‌‌‌‌‌‌های بانکی کنند؛ در واقع این عمل برای عقب نماندن از تورم و حفظ ارزش پول صورت می‌گیرد. برای حفظ ارزش پول، سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران و مردم باید پول خود را به خرید دارایی‌های مختلف تخصیص دهند. یکی از بازارهای سرمایه‌‌‌‌‌‌پذیر نیز بازار سهام است که همان‌طور که گفته شد در ماه‌های اخیر میزبان بخشی از این پول‌‌‌‌‌‌ها بود که خالص تغییر مالکیت مثبت به نفع حقیقیها در بازار سهام در دو ماه اخیر نیز گواه محکمی بر این مدعا است.
بازار سهام را چه خواهد شد؟
همان‌طور که در بخش قبلی نیز گفته شد از ابتدای اسفند ماه، نماگر اصلی بازار سهام با رشد ۵۴درصد و شاخص‌کل بورس تهران نیز با جهش ۶۵درصدی همراه شده‌است. وضعیت خوب بازار سهام در ماه‌های اخیر مجددا افکار عمومی را معطوف به سمت مرزهای بازار سهام کرده‌است و دوباره خیل عظیمی از مردم که کوچک‌ترین آشنایی با بازار سهام ندارند، در اندیشه ورود به بازار سرمایه هستند.
نگاه به مقوله سرمایه‌گذاری در ایران در قیاس با کشورهای دیگر بسیار فرق دارد. در کشورهای دیگر مردم به‌جای ورود مستقیم به بازار سهام و خرید و فروش بدون واسطه، از کانال صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند و طبیعتا ریسک سرمایه‌گذاری در این روش نیز کاهش پیدا می‌کند، اما در ایران عموم مردم با اینکه اطلاعات چندانی نیز پیرامون بازار سهام ندارند، اقدام به سرمایه‌گذاری مستقیم می‌کنند که در این روش هم ریسک سرمایه‌گذاری بالا است و احتمال بروز و ظهور رفتار هیجانی از سوی معامله‌گران زیاد است. حال در این اثنا سوالی که به اذهان بسیاری از سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران متبادر شده این است که آینده بازار سهام در سال‌جاری چه اتفاق‌هایی را به خود خواهد دید و آیا بازار سهام خواهد توانست بعد از دو سال‌که قافیه را به بازارهای سفته‌‌‌‌‌‌بازانه واگذار کرده، مجددا در سال‌جاری پرچمدار بازدهی سالانه درمیان بازارها لقب بگیرد؟ برای پاسخ‌دادن به این سوال نیاز به بررسی ابعاد گوناگون تاثیرگذار بر بورس تهران داریم. مهم‌ترین متغیر تاثیرگذار که قیمت‌های سهام را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، نرخ ارز در بازار غیررسمی است، با توجه به وضعیت بودجه‌‌‌‌‌‌ای که روانه مجلس شده، اظهرمن‌الشمس است که در سال‌جاری نیز اقتصاد کشور با بیماری مزمن کسری‌بودجه دست‌وپنجه نرم خواهد کرد. برای جبران کسری‌بودجه دولت ناچار به استقراض از بانک‌مرکزی است که این استقراض یا به‌صورت مستقیم از بانک‌مرکزی صورت می‌گیرد یا از کانال بانک‌های تجاری انجام می‌پذیرد. چاپ پول بدون پشتوانه منجر به کاهش ارزش ریال خواهد شد و نمود این قضیه در افزایش نرخ دلار انعکاس پیدا خواهد کرد.
اجماع‌نظر تحلیلگران اقتصادی بر این است که‌ریال در خوشبینانه‌‌‌‌‌‌ترین وضعیت، ۵۰درصد از ارزش خود را از دست خواهد داد و افزایش قیمت دلار نیز کلیت قیمت‌های بازار سهام را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. افزایش نرخ دلار از سه کانال بر بازار سهام تاثیرگذار است، اول اینکه تب انتظارات تورمی که منجر به افزایش نرخ دلار شده، با افزایش قیمت دلار شعله افروخته‌‌‌‌‌‌تری به خود می‌گیرد و بازارها را ملتهب می‌کند، دوم اینکه بسیاری از سهم‌‌‌‌‌‌های کامودیتیمحور بورس تهران درآمدهای صادراتی خود را با نرخ دلار تسعیر می‌کنند و طبیعتا هرچه نرخ دلار بالاتر باشد، درآمد اسمی که نصیب شرکت‌ها می‌شود بیشتر خواهد بود.
افزایش درآمد اسمی شرکت‌ها سبب افزایش سود شرکت‌ها می‌شود و اگر این فرض درنظر گرفته شود که هزینه‌‌‌‌‌‌ها هم‌‌‌‌‌‌راستا با درآمدها رشد نمی‌کنند، می‌توان گفت که این امر منجر به افزایش سود هر سهم می‌شود و با افزایش سود هر سهم، نسبت قیمت به درآمد کاهش می‌یابد و پتانسیل افزایش قیمت‌ها در بازار سهام را افزایش می‌دهد. سومین تاثیری که دلار بر بازار سهام دارد این است که افزایش نرخ ارز سبب افزایش بهای اسمی دارایی‌های شرکت‌ها می‌شود و سرمایه‌‌‌‌‌‌گذاران نیز این موضوع را در محاسبات خود دخیل می‌کنند، بنابراین می‌توان گفت که در سال‌جاری با توجه به اینکه شاهد کاهش ارزش‌ریال و افزایش بهای دلار خواهیم بود، بازار سهام از این محل منتفع خواهد شد و هر قدر که دلار افزایش قیمتی داشته باشد، بازار سهام با توجه به ارزش‌افزوده‌‌‌‌‌‌ای که شرکت‌ها ایجاد می‌کنند و با لحاظ ارزش فعلی خالص پروژه‌های آتی شرکت‌ها بیش از افزایش ارزش دلار رشد خواهد کرد. کاهش ارزش دلار با توجه به واقعیات اقتصادی کشور امر نامحتملی است و به همین خاطر از بیان نتایج این سناریو صرف‌نظر می‌کنیم. همچنین بورس تهران یک بورس کامودیتیمحور است و بیش از ۷۰درصد ارزش بازار آن را سهام صادراتی‌محور تشکیل می‌دهند. قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌ها در ماه‌های جاری با توجه به افزایش نرخ بهره آمریکا برای کنترل تورم در سطوح پایینی نسبت به سال‌گذشته قرار دارد و تا زمانی‌که فدرال‌رزرو برای کاهش تورم به‌دنبال افزایش نرخ بهره باشد، کامودیتی‌‌‌‌‌‌ها رشدی به خود نخواهند دید و بورس تهران از این محل نیز می‌تواند تحت‌فشار قرار گیرد. در کل می‌توان گفت برآیند نیروهای تاثیرگذار بر بازار سهام در حالت خنثی قرار دارد و بازار می‌تواند به همان اندازه که از افزایش بهای دلار سود می‌‌‌‌‌‌برد، از کاهش قیمت کامودیتی‌‌‌‌‌‌ها آسیب‌پذیر باشد.
