بورس پس از سیاست‌های جدید بانک مرکزی کدام راه را برمی‌گزیند؟
دو راهی سهامداران در بازار سرمایه
چرخه نامعلوم و نوسانی دادوستدهای تالار شیشهای درحالی وارد فاز پیچیده‌ای شده که کارشناسان بازار سرمایه دلایل مختلفی را نسبت به نوسانات بازار در روزهای اخیر عنوان می‌کنند. این در حالی است که به نظر می‌رسید عملکرد بازار مذکور در مقابل محرک‌هایی همچون رشد نرخ دلار، گزارش فصل سوم شرکت‌ها و افت شدید قیمت سهام با جذابیت بیشتری همراه شود. اگرچه بازار سهام پس از چند ماه بی‌رمقی و رکود، از هفته دوم آبان‌ماه با رشد ارزش معاملات روبه‌رو شد، اما به ثبات نرسیدن بازار و تردید سرمایه‌گذاران برای خرید سهام در روزهای اخیر موضوعی است که معاملات آتی بازار را با ابهام بسیاری مواجه می‌کند.
اظهارنظرهای کارشناسان اقتصادی و بورسی حاکی از آن است که حواشی صاحب جدید صندلی ریاست بانک مرکزی و دخالت مستقیم نهاد بازارساز در معاملات ارزی، استراتژی افراد علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در بازارها را با مقاومت و احتیاط بیشتری در مقابل این تصمیم (ثبات نرخ دلار نیمایی در سطح ۲۸هزار و ۵۰۰تومان موجود) در پی داشته است. با‌این‌حال برخی دیگر از تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که اتخاذ سیاست‌های دستوری در حوزه پر‌حاشیه ارز، با توجه به نرخ تورم در کشور، تداوم چندانی نخواهد یافت. نخستین واکنش بازارهای دارایی پس از اظهارات رئیس جدید بانک مرکزی نیز بر این ادعا تاکید می‌کند.
گرچه پرونده شاخصهای بازار ارز، سکه و سهام در روز شنبه با سرخ‌پوشی کامل بسته شد، اما در روزهای بعد، از سرعت واکنش منفی بازارها به اتفاق مذکور کاسته شد؛ به طوری که هم دلار در بازار آزاد توانست مجددا در مرز ابرکانال ۴۱هزار تومانی قرار بگیرد و هم نماگر بورس توانست خود را در یک‌قدمی سطح ۶/ ۱میلیون واحدی ببیند. با همه این اوصاف، در مورد این مهم که تداوم رشد بازارهای مالی موازی و پیش‌روی قیمت دلار به سمت سقف‌های بی‌سابقه می‌تواند تداوم یابد یا نه، نظرات مختلفی مطرح می‌شود. کارشناسان بر این باورند که عوامل متعددی در بازکردن قفل شاخص نقش ایفا می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به گمانه‌زنی‌های بانک مرکزی در خصوص افزایش نرخ بهره بین‌بانکی اشاره کرد.
سردرگمی سرمایه‌گذاران
«شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در نخستین روز از هفته دوم دی‌ماه سطح مقاومت ۶/ ۱میلیون واحدی را از دست داد. به این ترتیب سرمایه‌گذاران از ابتدای هفته تا دیروز شاهد روند متفاوتی از نماگر اصلی بودند. در حالی تمام شاخصهای سهامی بر مدار نوسانی حرکت می‌کنند که غلبه عرضه‌کنندگان سهام بر متقاضیان وضعیت مبهمی از آینده سهام ترسیم می‌کند».
علی عصاری، کارشناس بازار سرمایه، ضمن بیان این مطلب، در خصوص روند دادوستدهای بازار سهام و اثرپذیری آن از تحولات ارزی جدید به «دنیای اقتصاد» گفت: بازار سهام از یک تابستان داغ در هفته گذشته ناگهان وارد زمستان سرد و رو به افول شد. شاید بیراه نباشد اگر نتیجه این فرازوفرود ناگهانی را نتیجه سیاست‌های جدید بانک مرکزی عنوان کرد. تثبیت نرخ دلار نیمایی در سطح ۲۸۵۰۰تومان تبعات منفی بر بازار سهام برجای گذاشت؛ اما با توجه به این گزاره مهم که مسیر قیمت ارز در بازارآزاد مجددا صعودی شد، می‌توان انتظار تغییر مسیر شاخص کل بورس در معاملات آتی را داشت.
بازار ارز به‌عنوان لیدر بازارهای دارایی اصرار ویژه‌ای به پرواز به ارتفاعات بالاتر دارد. این موضوع از آن جهت مهم محسوب می‌شود که رخدادهای بازار مذکور همه بازارهای دارایی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت نشان‌دهنده آن است که متغیر مزبور به مرور می‌تواند مسیر بازارهای مختلف را سمت‌و‌سوی افزایشی ببخشد. به گفته این کارشناس، افزایش قیمت دلار به صورت مستقیم سود‌دهی بنگاه‌های بورسی را مورد هدف قرار می‌دهد. به این ترتیب تغییرات قیمتی، فارغ از اثراتی که در بخش کلان اقتصاد به دنبال دارد، با تغییرات سود‌دهی در بازار سهام مساوی است. از سوی دیگر، انتظارات تورمی نیز منجر به چشم‌انداز افزایشی قیمت سهام خواهد شد.
نرخ بهره و تهدید بورس
او در ادامه عنوان کرد: بازار از لحاظ قیمتی به سطوح معتبری دست یافته است که این عامل به‌تنهایی مانع از ریزش بیش از حد شاخص کل خواهد شد. در این میان اگر ریسک‌های سیاسی و اقتصادی کنونی را در نظر نگیریم، در این بازه ریزش چندانی نمی‌توان برای بازار متصور بود. اما این به معنای رسیدن بازار به نقطه امن نیست. روز گذشته برخی اخبار مبنی بر افزایش نرخ بهره بین‌بانکی به محدوده ۲۵درصد در بازار طنین افکنده بود که سردرگمی سرمایه‌گذاران حقیقی و افراد تازه‌نفس را به دنبال داشت. نرخ بهره بانکی به طور سنتی تهدیدی جدی برای اهالی بازار سهام محسوب می‌شود. بر همین اساس فعالان اقتصادی حالا پس از افت‌و‌خیز شدید بازارهای موازی، شاید این‌طور استنباط کنند که اگر پول خود را وارد بانک کنند، روزگار بهتری را پشت سر می‌گذارند و با حداقل ریسک در جدال هستند.
بازارها در شرایطی تا دو ماه و نیم دیگر به استقبال ۱۴۰۲ می‌روند که سیاستگذاری‌های پولی در قالب افزایش نرخ بهره یا همان متغیر پولی می‌توانند سبب خروج پول حتی از بازارهای پرهوادار شوند. به همین دلیل این موضوع می‌تواند در روزهای آتی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران اثر داشته باشد. به نظر می‌رسد محقق شدن سیاست نادرست دستکاری نرخ بهره در روزهای آینده، عطش صاحبان سرمایه برای ورود به گردونه معاملات تالار شیشهای را وارد فاز جدیدی از تغییرات منفی کند، تا شاید در راستای خروج دارایی‌های افراد از کانال بورس، بخشی از زیان حاصل از کاهش ارزش ریالی جبران شود.
علی عصاری با بیان اینکه بازار سهام در غیر‌قابل‌پیش‌بینی‌ترین وضعیت خود به سر می‌برد، تصریح کرد: کانال پیمایی دلار از یک سو و از سویی دیگر احتمال افزایش نرخ بهره بین‌بانکی، سناریوهای متفاوتی را پیش روی سرمایه‌گذاران می‌گذارند که باید دید کفه ترازو به سمت کدام گزینه سنگینی خواهد کرد. علاوه بر این موضوع، از منظر تکنیکالی بازار در سطوح ارزنده‌ای قرار دارد. بررسی‌ها از بازدهی ۹ماهه بازارهای دارایی و قعرنشینی شاخص سهامی در کسب بازدهی طی این مدت نشان می‌دهد بازار مذکور از رقبای خود جا مانده است و نتوانسته رضایت سهامداران را جلب کند. این وضعیت امیدواری بیشتری برای جبران جاماندن بورس ایجاد می‌کند. با‌این‌حال سایه تصمیمات یک‌شبه و خلق‌الساعه همچنان بر سر بازارهای مالی سنگینی می‌کند و از روند نوسانی بازارها به‌خصوص بازار سهام خبر می‌دهد. از ابتدای ۱۴۰۱ بازار سهام دو بار ابرکانال ۶/ ۱میلیون واحد را از دست داده است.
این مهم از نظر روانی بسیار حایز اهمیت است. این کانال می‌توانست گشایش‌های جدیدی برای صنایع کشور ایجاد کند. ناپایداری نماگر بورس در کانال فوق را شاید بتوان به وضعیت دوپهلوی برجام تشبیه کرد. گرچه از دست رفتن کانال ۶/ ۱ به دلیل بار روانی که با خود حمل می‌کند قابل‌پیش‌بینی بود، اما در شرایط فعلی به نظر می‌رسد بازار بتواند به‌سرعت کانال ۶/ ۱ را پس بگیرد. هر گاه بازار این کانال را از دست داده در سطوح بالاتری برگشته است. این امر خوش‌بینی‌های جدیدی در این بازار به وجود می‌آورد. اما نمی‌توان به دلیل تعدد ریسک‌های موجود در کشور، برای بازگشت بورس به مدار تعادلی زمان مشخصی را تعیین کرد. ناگفته پیداست که تثبیت نرخ دلار در بازار آزاد در کانال ۴۰هزار تومان وضعیت خوشایندی را در تالار شیشهای رقم خواهد زد.
توقف در کوتاه‌مدت
فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، نیز در مورد چشم‌انداز معاملات بازار سهام و بلاتکلیفی سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس به «دنیای اقتصاد» گفت: وضعیت سیاست‌های پولی در بازار داخلی به‌گونه‌ای است که همچنان احتمال رکود در بازارهای دارایی محتمل است. در چنین شرایطی بورس تهران نیز تحت‌تاثیر سرکوب نرخ ارز نیمایی و سیاست‌های دستوری، احتمالا از رشدهای چشم‌نواز بازمی‌ماند. درحالی‌که بازار سهام اکثر مولفه‌های لازم برای قرارگرفتن در مدار صعودی را در اختیار دارد، سیاست‌های دستوری و دخالت مستقیم بانک مرکزی در بازار منجر به افزایش ریسک‌پذیری در بازار سرمایه شده است. اما با توجه به اینکه پیش‌بینی‌ها از مقطعی بودن روند کاهشی قیمت دلار در بازار آزاد حکایت می‌کند، روند منفی بورس را می‌توان مقطعی و زود‌گذر تلقی کرد. بررسی روند دادوستدهای سهام نشان می‌دهد از ابتدای هفته نااطمینانی و تردید در جریان معاملات افزایش یافته است. از سوی دیگر نرخ تورم، میزان نقدینگی و رشد اقتصادی با سرکوب و سیاست‌های چکشی بانک مرکزی همخوانی ندارد اما به نظر می‌رسد بازار سهام به‌زودی همسو با انتظارات تورمی، در روند صعودی گام بردارد.
