از حواشی یک استعفا تا رشد ناچیز شاخص‌کل
پیامد شوک ۱۲ ساعته به بورس
طی ماه‌های گذشته و به‌دنبال روند رو به افول بازارسهام و کسب بازدهی ۷ماهه منفی این بازار ریاست این سازمان با انتقاد تند و تیز اغلب کارشناسان بورسی مواجه شد، اگرچه این مقام مسوول هرگز زیر بار رفتار منفعلانه سازمان در قبال ریزش شدید قیمت سهام نرفت اما همان‌طور که به‌نظر می‌رسید اوضاع بورس تهران چندان هم روبه‌راه نیست. از یکشنبه‌شب چند خبر‌گزاری رسمی اخباری پیرامون استعفای مجیدعشقی منتشر کردند؛ به‌طوری که حتی برخی از این رسانه‌ها از محمد رضوانی‌فر (مدیرعامل سابق شستا) به‌عنوان جایگزین قطعی رئیس سازمان بورس نام بردند. بعد از بالاگرفتن حواشی این رفت و آمدها، روابط‌عمومی سازمان بورس پس از تعللی عجیب و غریب با تایید استعفای کتبی مجید عشقی از ریاست سازمان بورس اعلام کرد که شورای‌عالی بورس استعفای او را نپذیرفته است؛ این در حالی است که برخی شواهد حتی از موافقت وزیر اقتصاد با استعفای عشقی حکایت می‌کرد.
این اخبار در حالی بین فعالان اقتصادی دست به‌دست می‌شود که وضعیت بازار مذکور از مرداد۹۹ در نوسانی‌ترین حالت ممکن به‌سر می‌‌‌‌‌‌برد. عدم‌ثبات در ریاست این سازمان و استعفاهای پی‌درپی روسای این سازمان در حالی رقم خورده که از اواخر سال۹۸، صندلی سازمان بورس، ۴ رئیس را به خود دیده است. از اختلاف‌نظر شاپورمحمدی (۳ بار استعفا) با هیات‌مدیره سازمان بورس و دولت روحانی بر سر غیر‌بنیادی بودن کانال‌پیمایی شارپی بازار سهام گرفته تا ریاست حسن قالیباف‌اصل و محمدعلی دهقان‌دهنوی. فعالیت قالیباف‌اصل نیز از همان ابتدای امر با فراز و فرود همراه بود اما با توجه به اینکه بورس پس از یک دوره صعود شارپی وارد فاز اصلاح شد، او نیز نتوانست در مقابل انتقادات واردشده دوام آورد.
به این ترتیب سرانجام در ۳۰دی ماه ۹۹ حسن قالیباف‌اصل از سمت ریاست سازمان بورس استعفا داد تا در نهایت دهقان‌دهنوی۷ بهمن ۹۹ جایگزین او شود. استعفای شبانه دهقان‌دهنوی نیز پس از ۸ ماه ریاست که به‌دنبال بالاگرفتن اختلاف وی با وزیرجدید اقتصاد شکل‌گرفته بود مجددا بازارسهام را شوکه کرد. اگر به این وضعیت استعفای مجید عشقی را نیز اضافه کنیم، مشخص می‌شود که این بازار فارغ از مشکلات داخلی و خارجی با چه مسائل دیگری نیز دست‌به‌گریبان است. گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با کارشناسان بازار سرمایه نشان می‌دهد بازاری که حدود دوسوم جمعیت کشور (همراه با صاحبان سهام عدالت به‌عنوان پر‌چالش‌ترین پرونده تاریخ فروش سهام) را در خود جای داده است، در صدرجدول بازارهای کم ثبات مدیریتی قرار دارد.
ناهماهنگی نهادناظر با وزارت اقتصاد
به گفته برخی کارشناسان اقتصادی، بازاری که به‌صورت مداوم از سوی روسایش با تهدید استعفا روبه‌رو شود، نزد سرمایه‌گذار نمی‌تواند جایگاه قابل‌قبولی داشته باشد. کلیت مساله استعفا در صورتی‌که منجر به اجرای راهکارهای مثمرثمر برای جذب پول شود، نه‌تنها برای بازار مفید تلقی می‌شود، حتی استقبال سهامداران را نیز به‌دنبال خواهد داشت، اما اگر با تعویض روسا تغییری در وضعیت بازار به‌وجود نیاید، ثبات از بازار رخت بسته و جای آن را نااطمینانی به وضعیت کلی بازار پر می‌کند.
شکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیری حباب منفی در اکثر نمادهای ارزنده که به‌دنبال افت بیش از اندازه بازار در ماه‌های گذشته به روالی تکراری و مایوس‌کننده بدل شده‌است، از پیامد این گزاره مهم (بی‌ثباتی در جریان مدیریتی) بر مسیر نوسانی بازار خبر می‌دهد. «روی کار آمدن روسای جدید وقتی بر اساس کارنامه تخصصی و برنامه شخص موردنظر نباشد به بازار آسیب وارد می‌کند.» حسن رضایی‌پور، کارشناس بازارسرمایه با بیان این مطلب گفت: در دو سال‌گذشته سازمان بورس با روسایی روبه‌رو شده که کمترین هماهنگی را با مراجع بالاتر از خود داشته‌اند. این موضوع به کرات به بدنه بازار آسیب زده و منجر به سلب‌اعتماد سرمایهگذاران و بعضا خروج آنها از بورس شده‌است، اما نکته مهمی که باید در جریان این مساله مورد‌‌‌‌‌‌توجه قرار بگیرد آن است که چرا خبر استعفای مجید عشقی در روزی که بورس‌کالا شاهد عرضه خودرو پژو ۲۰۷ بوده بر سر زبان‌ها افتاد آن‌هم بدون آنکه در نهایت او برکنار شود.
شواهد نشان می‌دهد برخی از سیاستگذاری‌ها در راستای عقب‌ماندن بورس از تورم اجرا می‌شود. او با بیان اینکه طی ماه‌های گذشته بدون اینکه ریسک‌های سرمایه‌گذاری‌های بورسی پوشش داده شود، برخی اقدامات منجر به روند نزولی قیمت سهام و تلخ‌کامی سهامداران شده‌است، بیان کرد: طبیعتا سرمایهگذاران با رصد این اتفاقات به اختلاف در بدنه سیاستگذاری‌های وزارت اقتصاد و سازمان بورس پی خواهند برد، اما یکی از پرسش‌هایی که حول این موضوع به‌وجود می‌آید، آن است که چرا وزارت اقتصاد به افرادی رای می‌دهد که رویکردی متفاوت با وزارتخانه دارند؟ اختلاف‌نظر روسای پیشین سازمان بورس با وزارت اقتصاد بر سر میزان افزایش دامنه‌نوسان به‌وضوح بر این موضوع تاکید می‌کند.
در برخی موارد نیز دیده شده که سازمان با برخی از قوانینی که در دستور کار قرار می‌گیرد زاویه دارد. این روند پر تکرار ضمن کاهش بازدهی بازار، خروج سریالی پول حقیقی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت را رقم خواهد زد. این کارشناس بازارسرمایه با اشاره به شوک ۱۲ساعته یک استعفا بر بورس تهران خاطرنشان کرد: روابط‌عمومی سازمان بورس در خبر اولیه با تایید خبر استعفای رئیس سازمان بورس به دلایل این استعفا نیز پرداخت، با این‌حال مجید عشقی بر سر کار ماند. علاوه‌بر آن موافقت اولیه وزیراقتصاد با استعفای عشقی که توسط خبر‌گزاری دولت منتشر شد نشان از اختلافات تیم اقتصادی دولت با سازمان بورس دارد. به همین منظور توصیه می‌شود افرادی بر سر کار بیایند که حداقل اختلاف را با بدنه دولتی شورای‌عالی بورس داشته باشند.
رضایی‌پور در ادامه اظهارکرد: پرونده کاری افراد نشان می‌دهد اشخاصی که بر سر کار می‌آیند در میان‌مدت چه عملکردی از خود به نمایش خواهندگذاشت. کارشناسان بازار سرمایه در سال‌های گذشته بارها بر توجه به برنامه‌های بورسی اشخاص موردنظر تاکید کرده‌اند اما متاسفانه به این مهم توجه خاصی نشده‌است. به همین منظور می‌بینیم که سازمان بورس در دوسال گذشته تا چه میزان با کم‌ثباتی مدیریتی دست‌وپنجه نرم می‌کند. اگر افرادی که بر سر کار می‌آیند به وضعیت بازار اشراف کامل نداشته باشند، در بلندمدت بازار را با چالش جدی مواجه می‌کنند. بیش از ۸۰درصد از عملکرد نهاد ناظر به هماهنگی با ارکان مختلف باز‌می‌گردد. هم‌اکنون نیز عدم‌هماهنگی نهاد ناظر بر بورس با وزارت اقتصاد و بانک‌مرکزی به یکی از معضلات سهامداران تبدیل شده‌است. این ناهماهنگی درمیان وزارتخانه‌ها نیز وجود دارد. عدم‌هماهنگی وزارت صمت با وزارت اقتصاد و بانک‌مرکزی بارها سردرگمی فعالان اقتصادی را به‌دنبال داشته است.
به نظر می‌رسد عدم‌ثبات در صندلی ریاست سازمان بورس و حتی اخبار ضد‌ونقیض از رفت و آمدهای اشخاص سیگنال‌های منفی به بازار سرمایه بدهد. تفاوت برنامه و تفاوت دیدگاه درمیان سیاستگذاران باعث می‌شود هرفردی به سمت ریاست این سازمان منصوب شود، بعد از مدتی سازخود را بزند بدون آنکه عایدی برای بازار سهام داشته باشد. تعویض ۴رئیس از سال۱۳۹۹ تاکنون بر ریاست سازمان بورس و اوراق‌بهادار ایران که همگی نیز پس از مدتی با استعفا قید کار خود را زده‌اند، حاکی از عمق ناهماهنگی میان افراد مذکور با سایر نهادهای اقتصادی است.
این وضعیت برای معامله‌گران فعالیت در این بازار را به امری سخت و رخوت‌بار تبدیل کرده‌است. در این میان چرخه نامعلوم معاملات در حالی وارد فاز پیچیده‌ای خواهد شد که کارشناسان بازار سرمایه عوامل متعددی را سبب افزایش ریسک‌های به‌وجود آمده عنوان می‌کنند. برخی دیگر از کارشناسان نیز رفت و آمد بی‌دلیل فوق در روزگذشته را مهم‌ترین دلیل نادیده‌شدن عرضه خودرو در بورس‌کالا بیان کردند. رخدادی که می‌توانست منجر به رشد چشمگیر شاخص‌کل به واسطه رونق گروه‌های خودرویی شود. اما همان‌طور که مشاهده شد شاخص‌کل بورس اوراق‌بهادار تهران در پایان معاملات آخرین روز پایانی آبان ماه تنها با رشد ۴هزارواحدی در سطح یک‌میلیون و ۴۰۹هزارواحدی قرار گرفت. به این ترتیب سرمایهگذاران در سومین روزکاری هفته‌جاری شاهد رشد ۳۲/ ۰درصدی نماگر اصلی بودند.
