در واکنش به افزایش دامنه‌نوسان ۹ نماد فرابورسی مطرح شد
تشدید عدم‌تعادل در بازار سهام
پیش از این نیز سهم‌‌‌‌‌‌‌های دیگری شامل این ماده شده‌بودند، اما سوال اینجاست در شرایطی که بازار سهام با وضعیتی بحرانی مواجه است، ارزش معاملات خرد بورس به‌شدت پایین آمده، خروج پول هر روز بیش از دیروز است و سهامداران هر روز شاهد تصمیمات جدیدی در خارج از بازار هستند که سرمایه‌‌‌‌‌‌‌شان را تهدید می‌کند؛ اقدامات این‌چنینی مشکلی را از سهامداران حل خواهد کرد؟ برخی از کارشناسان معتقدند اگر بپذیریم شرایط اقتصاد کلان از حیطه تصمیم‌گیری ریاست سازمان خارج است، اما واقعیت آن است که در داخل بازار نیز تصمیمات درستی برای بهبود اوضاع گرفته نشده است. در نگاهی کلان‌‌‌‌‌‌‌تر تعیین ساعت‌‌‌‌‌‌‌های مختلف برای معامله در بورس و فرابورس، تعیین دامنه‌نوسان‌‌‌‌‌‌‌های متفاوت برای سهام در بازار اول، دوم و ... و تفکر پیاده‌‌‌‌‌‌‌سازی ثبات در بازاری که ذاتا دارای روند است، بورس را با مشکلاتی جدی مواجه می‌کند. آنها روند شدید خروج پول از بورس در شرایطی که بازار سرمایه بازدهی منفی دارد را از سوی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذاران تصمیمی درست می‌‌‌‌‌‌‌بینند اما این تمام ماجرا نیست. کارشناسان نسبت به بحران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت نیز هشدار می‌دهند.
قوانین بازارگردانی باید تغییر کند
برزو حق‌‌‌‌‌‌‌شناس، کارشناس بازار سهام درخصوص شمول ۹نماد برای تغییر دامنه‌نوسان، گفت: ماده۲۱ دستورالعمل بازارگردانی می‌گوید؛ چنانچه بعضی از سهمها از نظر فرابورس دارای شرایط لازم باشند، بازارگردان در صورتی‌که درخواست بدهد می‌تواند دامنه‌نوسان این سهمها را تا ۱۰درصد باز‌کند. این اتفاق قبلا هم افتاده و دامنه‌نوسان چند سهم که عمدتا هم مربوط به بنیاد مستضعفان بودند تا ۱۰درصد باز‌شدند. این دستورالعمل بازارگردانی است که حالا ۹سهم دیگر هم به آن اضافه شدند که اگر بازارگردانشان درخواست بدهد دامنه برای آنها باز‌می‌شود. وی در تشریح کامل ماده۲۱ دستورالعمل فعالیت بازارگردانی ادامه داد: این ماده می‌گوید؛ بازارگردان می‌تواند درخواست دهد دامنه بازتر یا بسته‌‌‌‌‌‌‌تر شود یا حجم مبنا تغییر کند و حالا ۹نماد که شامل ارفع۱، آریا۱، تجلی۱، شراز۱، شراتل۱، شگویا۱، صبا۱، لطیف۱ و ومهان۱ هستند مشمول بندهای ۲ و ۳ و ۴ این ماده که مربوط به تغییر دامنه‌نوسان است، شدند.
حق‌‌‌‌‌‌‌شناس در ادامه عنوان کرد: این موضوع به این معنی نیست که دامنه‌نوسان قاعدتا برای این نمادها افزایش یابد، کما اینکه در حال‌حاضر هم بسیاری از سهمها مشمول این ماده هستند اما بازارگردان برای افزایش دامنه درخواست نداده است. این کارشناس بازار سهام در ادامه با اشاره به معضلات بازارگردانی در بازار سهام گفت: در یک نگاه کلی‌‌‌‌‌‌‌تر باید به مشکلات متعددی اشاره کرد که بازارگردانی برای بازار سهام ایجاد کرده و ما بارها اعلام کرده‌ایم که قانون بازارگردانی ما مشکل دارد، اما متاسفانه سازمان بورس در این‌باره اقدام درستی نمی‌کند و فقط سفسطه می‌کند. علاوه‌بر اینکه قانون بازارگردانی به کل مشکل دارد، باز و بسته کردن‌‌‌‌‌‌‌های این‌چنینی دامنه‌نوسان هم فایده‌‌‌‌‌‌‌ای ندارد. در بورس دامنه‌نوسان از ۲ داریم تا ۷درصد و این یعنی وضعیت در بازار سهام در هم برهم شده است. حق‌‌‌‌‌‌‌شناس با تاکید بر اینکه وضعیت مذکور توازن بازار را بههم زده است، گفت: در حال‌حاضر بازار سهام از تعادل خارج شده است. علاوه‌بر دامنه‌نوسان تغییر وضعیت در مورد ساعت معاملاتی نیز به همین صورت است. ساعت معاملاتی فرابورس تا ساعت۱۳ و بورس تا ساعت۱۲ و نیم است. این کارها به‌درد بازار نمی‌خورد. این به آن معنا نیست که ساعت معاملات یا دامنه‌نوسان نباید افزایش یابد؛ موضوع این است که تغییرات باید متعادل باشد اما متاسفانه تغییرات مثبتی که می‌توانست تاثیر خوبی از داخل سازمان بر معاملات بگذارد به‌نحوی انجام‌شده که خود به عاملی مخرب برای بورس تبدیل شده است.
این کارشناس بازار سهام گفت: یک تصمیم درست باید اتخاذ شود و برای همه بازار اعمال شود، اما سوای مسائل کلان اقتصادی که بازار را به نابودی کشانده، برخی از سیاستگذاری‌‌‌‌‌‌‌های سازمان نیز به‌حدی عجیب و غریب است که تعادل داخلی بازار را بههم زده است، بحث این ۹نماد بماند. وی در ادامه با تاکید بر اینکه مشکلات بازار سهام بیشتر از مسائل کلان اقتصادی نشات می‌گیرد، گفت: مشکل عمده بازار مربوط به اقتصاد کلان و بیرون از بازار است. در این‌خصوص ریاست سازمان یا نمی‌تواند و یا نمی‌‌‌‌‌‌‌خواهد اقدامی انجام دهد اما به‌نظر می‌رسد سازمان بورس در این مورد هم روند منفعلانه‌‌‌‌‌‌‌ای را در‌پیش گرفته است.
حق‌‌‌‌‌‌‌شناس گفت: در حالی‌که سایه مسائل کلان اقتصادی از جمله نرخ بهره بین‌بانکی، بودجه، برجام و... بر بازار سرمایه سنگینی می‌کند. در این وضعیت اقتصادی صحبت از نرخ ۱۰هزار‌تومانی خوراک می‌شود و قصد دارند نرخ خوراک را صددرصد افزایش دهند. موضوع نرخ سوخت و... بماند با این اوصاف صنایع کوچک و متوسط بیش از همه زیان می‌‌‌‌‌‌‌بینند. این کارشناس بازار سهام عنوان کرد: در چنین شرایطی حداقل در داخل بازار باید شاهد یک روند واحد باشیم. دامنه‌نوسان و ساعت معاملات برای تمام سهام و بازارها باید یکسان باشد اما متاسفانه کل تعادل بازار را بههم ریختند. بازار سهام در حال‌حاضر هم از بیرون و هم از داخل بازار تحت‌فشار است. این موضوع امروز و دیروز نیست و به‌نظر می‌رسد اراده‌‌‌‌‌‌‌ای برای بهبود وضعیت وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه اکثر کارشناسان بازار سهام بر این موضوع که بازارگردانی با این شیوه و آیین‌‌‌‌‌‌‌نامه بازار را به نابودی می‌‌‌‌‌‌‌کشاند، اتفاق‌نظر دارند. علاوه‌بر این نوع استفاده از الگوریتم هم مشکل دارد. در این مورد هم مانند دامنه‌نوسان و ساعت معامله اصلا انتقادی به اصل ماجرا نیست. کسی نمی‌گوید الگوریتم بد است. بالاخره بازار باید به سمت جهانی‌شدن و استفاده از تکنولوژی‌های نو پیش برود، اما متاسفانه تصمیمات غلط باعث‌شده که این موضوع نیز به مشکل بازار تبدیل شود. حق‌‌‌‌‌‌‌شناس ادامه داد: در حال‌حاضر بازارگردان پول، سهام و منابع را در اختیار دارد و از معافیت ۸۰درصدی کارمزد هم برخوردار است و صلاح الگوریتم را نیز به او سپرده‌اند، خب طبیعی است که شروع به نوسان‌‌‌‌‌‌‌گیری می‌کند و سهامدار هم بالاخره جایی از این وضعیت خسته می‌شود. در چنین شرایطی بازار می‌‌‌‌‌‌‌شکند و پله‌پله پایین می‌‌‌‌‌‌‌رود.
بازار سهام جای ثبات نیست
این کارشناس بازار سهام افزود: موضوع دیگر موضوع ثبات است. طی یک سال‌اخیر بارها این موضوع را شنیده‌ایم که گفتند ثبات را باید در بازار سهام حاکم کنیم و در مصاحبه‌‌‌‌‌‌‌های متعدد به آن تاکید کردند. این اظهارنظر در حالی مطرح می‌شود که بازار سرمایه اصلا جای ثبات نیست. بازاری رونددار است. تفکر ثبات در بازار سهام آن هم بازاری که یک‌طرفه است؛ باعث می‌شود بازار پله‌پله بشکند و پایین برود.
حق‌‌‌‌‌‌‌شناس اظهار کرد: سرمایه‌‌‌‌‌‌‌گذار خسته شده است. در یک تورم ۵۰درصدی حالا با تفکر ثبات، عدم‌تعادل در بازار، مشکلات قانون بازارگردانی و مسائل کلان اقتصادی موثر بر بازار مواجه است. طبیعی است که می‌‌‌‌‌‌‌فروشد و به سمت بازارهای حداقل باثبات‌‌‌‌‌‌‌تری می‌‌‌‌‌‌‌رود. تمام بازارها اگر نگوییم هم‌پای تورم ولی لااقل در سال۱۴۰۱ بازدهی داشتند اما بازدهی در بازار سرمایه منفی بوده است. این کارشناس بازار سهام به خروج ادامه‌دار سرمایه از بازار سهام و حجم معاملات پایین اشاره و عنوان کرد: مردم خسته شده‌اند، در نتیجه شاهد خروج پول هستیم و اگر فکری به حال بازار سرمایه نکنند، بحران صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت نزدیک است. در آینده‌‌‌‌‌‌‌ای نه‌چندان دور خواهیم دید صندوق‌ها اوراق جلوی بانک مرکزی می‌‌‌‌‌‌‌چینند و می‌گویند پرداخت کن.
