کارشناس بازار سهام: صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای عموم مردم ناشناختهاند
پاداش بورسی سهامداری غیرمستقیم
اکثر سرمایه‌گذاران بر اساس هیجانات کاذب بدون داشتن اطلاعات کافی از سرمایه‌گذاری بورسی وارد این بازار شدند تا به صورت مستقیم و برخط معاملات را دنبال کنند اما از آنجا که نسبت به فراز و فرودهای سهامداری دانش کافی ندارند در مواجهه با شوک نزول قیمت راهی درهای خروج شدند. روندی که همچنان نیز ادامه دارد و خروج پول حقیقی را به کابوس تماشاگران بورسی مبدل کرده است، هرچند دیروز تا حدی حقیقی‌ها به بازار بازگشتند. بعضا این دسته از سهامداران که طی دو سال اخیر به جرگه بورس‌بازان پیوستند یا با زیان بالای ۷۰درصدی از بازار خارج شدند یا همچنان بین خروج یا سهامدار باقی ماندن مرددند. تجربه نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران ایرانی رغبت چندانی برای ورود پول خود به صندوق‌های سرمایه‌گذاری ندارند، این درحالی است که در بورس‌های بزرگ دنیا افرادی که از تجربه و دانش کافی سرمایه‌گذاری برخوردار نیستند با بهره‌گیری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به صورت غیرمستقیم وارد بازارسهام می‌شوند. ضمن آنکه این صندوق‌ها حتی بیشتر از بانک‌ها سود می‌دهند و عموما از ریسک‌های نزولی نیز در امان می‌‌‌مانند.
چندی پیش نیز متولیان بازار با گلایه از افزایش معاملات برخط نسبت به کاهش ورودی پول به صندوق‌های سرمایه‌گذاری ابرازنگرانی کردند. آمارهای سازمان بورس نشان می‌دهد حدود ۵درصد از معاملات بازارسهام از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام می‌شود که آماری ناامیدکننده است. چرخش بازار سرمایه و عقبگرد شاخص کل از ارتفاع هیجان‌انگیز ۲میلیون واحدی به محدوده‌های پایین‌تر در کنار فرار بخش بزرگی از سرمایه‌گذاران خرد از این بازار از وضعیت نامطلوب سهامداران حکایت می‌کند. با این اوصاف برخی صاحب‌نظران معتقدند درمسیر رو به افول بازار سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانستند اندکی از ضرر و زیان تحمیلی به سرمایه‌گذاران بکاهد اما وضعیت خود صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز به‌گونه‌ای است که آن‌طور که باید نتوانستند سرمایه‌گذاران را به سوی خود جلب کند. بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه همچنان بر این باورند که صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای افرادی که سابقه و دانش کافی از فعالیت در بازار سرمایه را ندارند مناسب‌ترین گزینه است.
کم‌کاری نهادهای مالی
۲سال قبل بازارسهام وارد فاز جدیدی از تغییرات شد. افزایش حجم دارایی‌های نقد و وضعیت نامطلوب بازاهای مسکن، خودرو و طلا همراه با حمایت تمام قد برخی مسوولان کشور از سرمایه‌گذاری در بورس، بخش عمده‌ای از منابع مالی را راهی بورس تهران کرد. همان‌طور که مشاهده کردیم این رخداد غیرمترقبه، بورس را در مسیرجدیدی قرار داد. مسیری که معاملات این بازار را به هیجانی‌ترین شکل ممکن هدایت و در نهایت افت و خیز سهمگینی نصیب سهامداران خرد کرد. این در حالی است که کارشناسان بورسی بر این باورند که با توجه به شرایط آن روزهای بازار سهام اگر سرمایه‌گذاران خرد و کم‌سابقه از طریق نهادهای مالی معتبر و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بورس می‌شدند هرگز اتفاقات عجیب و قریب یک سال و نیم اخیر در بازار سرمایه رخ نمی‌داد. در همین رابطه مهدی رضایتی کارشناس بازار سرمایه گفت: در این که مردم رغبت چندانی برای ورود به صندوق‌های سرمایه‌گذاری ندارند چند عامل مهم دخیل است. مهم‌ترین موضوعی که باعث منع ورود سرمایه‌گذار به صندوق‌های سرمایه‌گذاری شده عدم‌اطلاع‌رسانی در این مورد است. بسیاری از مردم حتی نمی‌دانند برای سرمایه‌گذاری نهادهای مالی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وجود دارند. در سالیان اخیر مردم به واسطه تبلیغات گسترده، به غیر از بازار کالاهای سنتی، بانک را به عنوان راهی مطمئن برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کردند. در این میان سرمایه‌گذاران با توجه به شناخت محدودی که از بورس داشتند معمولا وارد بازاهای دیگر می‌شدند. این مهم باعث شده تا بازار سرمایه نیز با ابزارهای محدودی مشغول فعالیت باشد.
وی افزود: رونق بازارسهام در ۲سال اخیرتغییرات جدیدی را در مسیر معاملات بورسی به وجود آورد. از آنجا که ابزارهای سودبانکی نیز معمولا به دلیل عقب ماندن از نرخ تورم در میان بازارهای موازی بازنده می‌شوند، مردم برای دوره طولانی سراغ سرمایه‌گذاری در بانک نمی‌روند. از این رو بازار سرمایه در دوسال اخیر توانست در میان سرمایه‌گذاران جایگاه ویژه‌ای بازکند اما بی‌اطلاعی بخش بزرگی از سهامداران خرد از ابزارهای این بازار و قرار گرفتن قیمت سهام در سراشیبی سقوط، سرمایه‌گذاران را به سمت درهای خروج هدایت کرد. عدم‌توانایی در کنترل این وضعیت از سوی متولیان بازار باعث شد صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نهادهای مالی نیز به حاشیه رانده شوند.
وی با ابراز نگرانی از ناامیدی سرمایه‌گذاران نسبت به بازگشت بورس به مدار تعادلی، بیان کرد: متولیان بازار به راحتی می‌توانستند از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مردم را با بورس آشتی دهند. عدم‌تبلیغات در این بخش هم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را به سخره گرفت و هم ضرر و زیان هنگفتی نصیب سهامداران کرد.
مزیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم
به گفته این کارشناس، دریافت کدبورسی برای ورود به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نیز از جمله عواملی است که به بی‌رغبتی سهامداران برای ورود غیرمستقیم دامن زده است. روند طولانی و بازپرداخت آن برای برخی سرمایه‌گذاران نامانوس است. با این حال نباید از کنار مزیت‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به راحتی عبور کرد. در برخی موارد نرخ سود در صندوق‌های بادرآمدهای ثابت و حتی نرخ سود اوراق با درآمد ثابت که در بازار معامله می‌شود بدون نرخ شکست (تنزیل) از نرخ سود تضمینی بانک نیز بالاتر است.
وی با اشاره به نقش کمرنگ نهادهای مالی درورود سرمایه‌گذاران به این بخش عنوان کرد: کم‌کاری نهادهای مالی، سخت‌گیری در صدور مجوز فعالیت و عدم‌تلاش برای سهم‌خواهی بیشتر از بازار در کنار بی‌توجهی به تبلیغات و شناساندن این ابزارها، مردم را به سوی سرمایه‌گذاری مستقیم و پر ریسک هدایت می‌کند. در این میان همان‌طور که بارها مشاهده کرده‌ایم نهادهای مالی انگشت‌شماری برای جذب سرمایه‌گذار دست به تبلیغات و بازاریابی مالی زدند. این وضعیت در حالی است که در بورس‌های بزرگ دنیا برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم هزینه گزافی متحمل می‌شوند. بازی دوسر بردی که هم سرمایه‌گذاران منتفع می‌شوند و هم ازنوسانات هیجانی بازارکاسته می‌شود. بخش خصوصی و نهادهای مالی برای فروش بیشتر باید تلاش کنند و در راستای سهم‌خواهی بیشتر از بازار دست به اقدامات جدی بزنند تا با ضریب نفوذ بیشتر در بازار، معاملات نیز به مسیر تعادلی بازگردد. وی در ادامه اظهار کرد: صندوق‌های سرمایه‌گذاری به نهادهای مالی وابسته‌اند. به هر روی نمی‌توان گفت همه صندوق‌هایی که در بازار فعالیت می‌کنند در وضعیت مناسبی به‌سر می‌برند. در بازار انواع ابزارهای مالی مختلفی با ریسک‌های متفاوت وجود دارند اما با پیش‌فرض‌های عنوان شده ورود به این بخش با چشم‌انداز ۲ساله می‌تواند بازدهی قابل‌توجهی نسبت به سرمایه‌گذاری در بانک نصیب سرمایه‌گذاران کند.
