صندوق‌های پوشش ریسک راهروی رونق ابزار مالی مشتقه

مجید عموعلی/ کارشناس بازار سرمایه صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund)، نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به شمار می‌رود که می‌تواند در ابزارهای مختلف مالی با استراتژی‌‌‌های متعدد سرمایه‌گذاری کند و برخلاف دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، محدودیتی در سرمایه‌گذاری ندارد. صندوق‌های «پوشش ریسک» برخلاف تلقی اولیه نسبت به نام‌گذاری‌‌‌شان، «ریسک بیشتری» را نسبت به سایر صندوق‌ها دارا هستند. گرچه تاکنون در ایران صندوق پوشش ریسک تاسیس نشده است، اما در دنیا این صندوق شناخته شده است و توانسته حضور چشمگیری در بازارهای سرمایه دنیا داشته باشد. صندوق‌های پوشش ریسک از ویژگی‌‌‌های منحصربه‌‌‌فردی برخوردار هستند که افراد خاص و اندکی را برای سرمایه‌گذاری جذب می‌کنند. از ویژگی‌‌‌ها و وجه تمایزهای این صندوق می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:

۱-عدم‌محدودیت در سرمایه‌گذاری: این صندوق‌ها کمترین محدودیت را در سرمایه‌گذاری دارا هستند. به‌‌‌عنوان‌‌‌مثال می‌توانند از فروش استقراضی و ابزارهای مشتقه استفاده کنند.

۲-نظارت کمتر: صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی در کشورهای مختلف جهان تحت نظارت شدید نهادهای نظارتی فعالیت می‌کنند و تمام فعالیت‌های آنان زیر ذره‌‌‌بین نهاد ناظر بازار سرمایه است. اما صندوق‌های پوشش ریسک سرمایه‌گذاری‌‌‌های خصوصی هستند که فعالیت آنها تنها در دسترس سرمایه‌گذاران مورد اعتماد خود قرار دارد و شامل قوانین و مقررات سازمان‌های نظارتی نمی‌‌‌شوند.

۳-تعداد سرمایه‌گذار: تعداد محدودی از سرمایه‌گذاران خاص با سرمایه‌‌‌های کلان مجاز به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها هستند. به‌‌‌عنوان‌‌‌مثال، در آمریکا، بر اساس قوانین مالی تعداد سرمایه‌گذاران در صندوق‌های پوشش ریسک نباید بیشتر  از ۱۰۰ نفر باشند.

۴-اهرم مالی بالاتر: صندوق‌های پوشش ریسک علاوه بر سرمایه جذب شده توسط سرمایه‌گذاران می‌توانند با نسبت بدهی ۹۰‌درصد از اهرم مالی بالاتر استفاده کنند. این در حالی است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران به میزان حداکثر ۵‌درصد از سرمایه خود (ارزش خالص دارایی واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران)، قادر به اخذ اعتبار از کارگزاری هستند.

این ویژگی به این معناست که صندوق‌های پوشش ریسک به‌‌‌ازای هر دلار جذب سرمایه، می‌توانند ۹ دلار از بانک‌ها یا سایر نهادهای مالی قرض کنند؛ بنابراین درصورتی‌‌‌که یک صندوق با این نسبت استقراض کرده باشد، با یک زیان‌ ۱۰درصدی، کل سرمایه صندوق را از دست می‌دهد.

  صندوق پوشش ریسک و بورس کالا

یکی از مهم‌ترین راهبردهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های پوشش ریسک، سرمایه‌گذاری در قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای آتی است؛ لذا، ارتباط ویژه‌‌‌ای میان صندوق‌های پوشش ریسک و بورس‌‌‌های کالا شکل‌‌‌گرفته است. به‌‌‌عبارت‌‌‌دیگر صندوق‌های پوشش ریسک و ابزارهای مالی مشتقه دو رکن جدایی‌‌‌ناپذیر هستند و رشد و توسعه هرکدام شرایط را برای رشد و توسعه دیگری فراهم می‌کند. ابزارهای مشتقه از ابزارهای مهم مالی جهت مدیریت ریسک هست اما در ایران این ابزار در حاشیه بوده است و آن‌طور که بایدوشاید موردتوجه سیاستگذاران بازارهای مالی کشور قرار نگرفته است. متاسفانه این ابزار مالی سهم جدی و قابل‌‌‌توجهی در بازار سرمایه ایران ندارد. بدیهی است هرچه تعداد سرمایه‌گذاران در این بازار بیشتر شود، نقدشوندگی بازار بیشتر، هزینه‌‌‌های معاملات کمتر و فرآیند کشف قیمت سهل‌‌‌تر می‌‌‌شود و این نکته باعث تکامل بازار بورس کالای ایران می‌شود. با عنایت به تمام نکات ذکر شده و باتوجه‌‌‌به اینکه بورس کالای ایران همچنان ظرفیت زیادی برای رشد و توسعه داراست، تاسیس و راه‌‌‌اندازی صندوق‌های پوشش ریسک می‌تواند مسیر تعالی این بازار را هموار کند.