رونق سهامداری غیرمستقیم با توسعه زیرساخت‌‌‌‌ها
با توجه به آخرین ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار درباره نحوه تخصیص سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌های‌صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت، لازم است حداقل ۴۰درصد از دارایی‌های صندوق در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایهگذاری شود. ارزش کل اوراق بهادار بادرآمد ثابت موجود در بازار سرمایه در حال‌حاضر حدود ۴.۲۶۶هزار میلیارد ریال است که با توجه به الزام خریدی که برای صندوق‌های بادرآمد ثابت در این‌خصوص مطرح‌شده حدود نیمی از این اوراق در این صندوق‌ها است. درحال‌حاضر نرخ بازده موثر اوراق بهادار با درآمد ثابت لیست‌شده موجود در بازار حدود ۸/ ۲۲درصد (نرخ بازده موثر اسناد خزانه اسلامی حدود ۶/ ۲۳درصد) است. نرخ بازده موثر اوراق با درآمد ثابت در سال گذشته حدود ۳/ ۱۹درصد بوده است. افزایش نرخ بازده موثر اوراق باعث کاهش بازدهی صندوق‌‌هایی که از قبل اوراق با سررسید بلندمدت در پرتفوی خود داشته‌اند، می‌شود.
علاوه بر اوراق بهادار بادرآمد ثابت براساس آخرین ابلاغیه سازمان و اوراق بهادار درباره نحوه تخصیص دارایی‌های صندوق سرمایهگذاری بادرآمد ثابت لازم است حداقل ۱۵درصد از کل دارایی‌های صندوق در سهام، حق‌تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله سهام پذیرفته‌شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران، گواهی سپرده کالایی پذیرفته‌شده در بورس و واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌های سرمایهگذاری، سرمایهگذاری شود. در این‌خصوص براساس آخرین اطلاعات منتشر‌شده ارزش سهام در صندوق‌ها بادرآمد ثابت حدود ۳۳۰هزار میلیارد ریال است که این میزان حدود ۶۸/ ۸درصد از ارزش صندوق‌های مذکور است. ممکن است برخی از صندوق‌های مذکور میزان سهام را هنوز به حداقل اشاره‌شده (۱۵درصد از کل دارایی صندوق) نرسانده باشند که در این مورد براساس ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار لازم است هر فصل تا پایان سال۱۴۰۰ حداقل ۳درصد ارزش دارایی صندوق را به خرید این اوراق بهادار تخصیص بدهند. با توجه به این الزام و توقع اولیه سرمایه‌‌‌‌گذاران صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت مبنی‌بر ارائه بازدهی هموار (با نوسانات محدود در بازدهی) موضوع ذخیره‌‌‌‌گیری ارزش سهام در این صندوق‌ها مطرح شده است که اخیرا ابلاغیه‌‌‌‌ای در این‌خصوص برای احتساب ذخیره تغییر ارزش واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌های سرمایهگذاری در سهام و مختلط موجود در پرتفوی صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت هم آمده است. بر این اساس عملا مدیر صندوق این امکان را می‌تواند داشته باشد که در زمانی‌که روند صعودی در قیمت سهام در بازار سرمایه مشاهده می‌شود بخشی از سود را مطابق رویه اعلامی سازمان بورس و اوراق بهادار در سهام، یا واحدهای صندوق‌های سهامی و مختلط پرتفوی صندوق ذخیره‌‌‌‌گیری کند تا از این ذخیره بتواند در زمانی که بازار روند نزولی دارد استفاده کند، بنابراین صعودی‌بودن یا نزولی‌بودن بازار ممکن است در لحظه روی بازدهی سرمایه‌‌‌‌گذار صندوق مشاهده نشود و سرمایه‌‌‌‌گذار لازم است در جریان فرآیند ذخیره‌‌‌‌گیری باشد. لازم به ذکر است در پایان سال مالی صندوق مانده ذخیره ناشی از تغییر ارزش سهام صندوق به نسبت زمان حضور سرمایه‌‌‌‌گذاران در صندوق و تعداد واحدهای سرمایهگذاری، بین دارندگان واحدهای سرمایهگذاری طی آن سال مالی تقسیم شود که این خود باعث افزایش بازدهی دارندگان صندوق طی دوره می‌شود.
بخش دیگـــری از سرمـــایه‌‌‌‌گـــذاری‌‌‌‌های صندوق‌های مذکور، سپرده‌‌‌‌گذاری در بانک‌ها است. براساس آخرین ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار در این‌خصوص هر صندوق می‌تواند حداکثر ۴۰درصد دارایی خود را در گواهی سپرده و سپرده بانکی حداکثر تا میزان یک‌سوم از نصاب مجاز سرمایهگذاری در سپرده‌ها و گواهی سپرده‌های بانکی را نزد یک بانک یا موسسه اعتباری سپرده‌‌‌‌گذاری کند. درحال‌حاضر نرخ سپرده‌های بانکی صندوق‌ها درصورتی‌که در شرایط خاص و در برخی بانک‌ها یا موسسات مالی نرخ‌های متفاوتی ارائه نمی‌کنند سپرده‌‌‌‌گذاری شود معمولا بین ۱۸ تا ۲۰درصد است.
با این نحوه تخصیص که درباره صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت مطرح شد، بنابراین سرمایه‌‌‌‌گذار لازم است با شناخت از شرایط صندوق و نرخ بازدهی تقریبی هریک از بخش‌های آن انتظار بازدهی داشته باشد. درباره نحوه تخصیص دارایی‌های صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت لازم است برای الزام سرمایهگذاری این صندوق‌ها در سهام شرکت‌های لیست‌شده همچنان با وجود امکان ذخیره‌‌‌‌گیری بازنگری صورت پذیرد. درست است که منابع جمع‌‌‌‌آوری شده در این صندوق‌ها در سال‌های گذشته رشد مناسبی داشته است اما همان‌طور که به دفعات توسط کارشناسان بازارمالی مطرح شده است این صندوق‌ها عملا برای سرمایه‌‌‌‌گذاران ریسک‌گریز است و الزام خرید سهام به میزان حداقل ۱۵درصد جای تامل دارد. همچنان پیشنهاد برای بازنگری در این‌خصوص است. در این میان با توجه به اینکه بیش از ۱۰ سال از فعالیت اولین صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت در کشور می‌گذرد به‌نظر تاحدی فرهنگ‌‌‌‌سازی درباره سرمایهگذاری در این صندوق‌ها برای سرمایه‌‌‌‌گذاران ریسک‌گریز صورت‌گرفته است. در نظر داشته باشیم درحال‌حاضر تعداد صندوق‌های سرمایهگذاری در سهام فعال در بازار سرمایه حدود ۸۰ صندوق و ارزش کل منابع موجود در آنها حدود ۲/ ۵۸ هزار میلیارد تومان است.
جمع‌کل ارزش سهام لیست‌شده در بازارهای بورس و فرابورس در حال‌حاضر بیش از ۷۰۰۰ هزار میلیارد تومان است و اگر ارزش صندوق‌های سهام فعال به نسبت ارزش کل سهام شرکت‌های لیست‌شده را درنظر بگیریم عملا حدود ۸/ ۰درصد است، بنابراین مقایسه ارزش صندوق‌های سهام به نسبت کل ارزش سهام شرکت‌های لیست‌شده (حدود ۸/ ۰درصد) در مقایسه نسبت ارزش کل صندوق‌های سرمایهگذاری بادرآمد ثابت به کل ارزش اوراق بهادار بادرآمد ثابت لیست‌شده در بازار سرمایه (حدود ۸۸درصد) نشان می‌دهد ظرفیت‌‌‌‌سازی برای سرمایهگذاری غیرمستقیم در حوزه اوراق بهادار بادرآمد ثابت بیشتر از سهام صورت‌پذیرفته است. درست است که بخشی از سرمایه‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌های غیرمستقیم در سهام جدا از سرمایهگذاری در صندوق‌های سهامی در سبدهای اختصاصی صورت می‌‌‌‌پذیرد اما اطلاعات این سبدها با تاخیر و بدون ساختار در شرایط فعلی منتشر می‌شود و به‌نظر براساس اطلاعات مشاهده‌شده این رقم حدود ۳۰هزار میلیارد تومان است که با اضافه‌کردن این رقم به ارزش صندوق‌های سهام و مقایسه آن با ارزش کل سهام شرکت‌های لیست‌شده در بورس و فرابورس نسبت مذکور حدود ۳/ ۱درصد است، بنابراین به‌نظر می‌رسد برای این بخش لازم است زمینه‌‌‌‌سازی بیشتری برای رشد زیرساخت درنظر گرفته شود.
