اولین افت شاخص سهام در پاییز رقم خورد
سه ضلع عقبگرد بورس
بازار سهام همچنان به فراز و فرود خود ادامه می‌دهد و هر چند روز یک‌بار موجی از امید یا ناامیدی را در خلال دادوستدهای خود نمایان می‌کند. بر این اساس معاملات بورس تهران در روز نخست هفته‌جاری نیز سمت و سویی این‌گونه داشت و در حالی که بسیاری انتظار داشتند با افزایش قابل‌توجه قیمت جهانی گاز که نمادهای پتروشیمی را تحت‌تاثیر مثبت قرار داده بود و تخفیف جدید اعمال‌شده بر روی خوراک دریافتی پالایشگاه‌ها نماگر اصلی بورس با صعود بیشتر به راه خود ادامه دهد، شاهد بازگشت سطح عمومی قیمت‌ها به محدوده پایین‌تر از آنچه که در روز چهارشنبه به ثبت رسید، بودیم.
بررسی عملکرد میانگین وزنی قیمت‌ها در روز گذشته حکایت از آن دارد که معاملات روز شنبه فضای نوسانی حاکم بر بورس رو به کاهش گذاشته و همین امر سبب شده تا افت یک و نیم‌درصدی نماگر اصلی بورس را به نظاره بنشینیم. بر این اساس در روز یادشده شاخص بورس تهران با ثبت افت ۲۲هزار و ۲۸۰ واحدی به محدوده یک میلیون و ۴۶۵ هزار واحدی رسید. در این روز نمادهای «فولاد»، «تاپیکو»، «پارسان» بیشترین اثر را بر عقبگرد شاخص بورس داشتند و اگر دو نماد مربوط به شرکت‌های فولاد‌مبارکه و ملی‌مس را در میان نمادهای تاثیرگذار بر شاخص در نظر نگیریم، می‌توان گفت که در این روز یکه‌تاز بیشتر تاثیرات مهم در دماسنج بازار سهام به پالایشی‌ها و شیمیایی‌ها تعلق داشت. بر اساس آنچه که آمار و ارقام به ثبت رسیده در معاملات دیروز بورس نشان می‌دهد شاخص هم‌وزن نیز طی روز یادشده تغییراتی همگون داشته و کاهشی در حدود ۱/۵۷درصد را شاهد بوده است. تمامی این تحولات سبب شد تا در روز شنبه نیز ارزش کل بازاری بورس تهران از محدوده ۵ هزار و ۸۰۰ هزار میلیارد تومان فراتر نرود. در این روز ارزش کل معاملات به ثبت رسیده در بازار سهام ۵۳۲۷ میلیارد تومان بود که از این میان ۳۶۶۸میلیارد تومان به معاملات خرد اختصاص داشت. یافته‌ها حکایت از آن دارد که در طول هفته‌های اخیر به‌رغم وجود رونق نسبی در برخی از روزهای گذشته ارزش معاملات خرد به‌طور میانگین در حال آب رفتن است و در حالی که تا همین هفته قبل ارزش این معاملات در محدوده چهار هزار میلیارد تومان باقی‌مانده بود، حالا شاهد افت این میزان به حدود سه‌هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان هستیم. این رقم اختلاف قابل‌توجهی با ارزش معاملات خرد ۱۱ هزار میلیارد تومانی بورس تهران در میانه مرداد‌ماه دارد.
کوتاه‌شدن بازه شناسایی سود
بررسی روند خالص حقیقی نیز حکایت از آن دارد که در بیشتر روزهای هفته‌های اخیر به‌جای آنکه پول سهامداران خرد به چرخه معاملات بازار سرمایه وارد شود از آن خارج شده است. بررسی روند تحولات بازار سهام در روزهای اخیر نشان می‌دهد که در روز شنبه ۶۷۲ میلیارد تومان دیگر از سرمایه سهامداران حقیقی از بورس تهران به بیرون رفته و به احتمال زیاد در انتظار رسیدن روزهای بهتر در حساب کار‌گزاری‌ها یا صندوق‌های سرمایه‌‌گذاری پارک شده است. آنچه که در بررسی این سنجه مهم بورسی روز شنبه قابل‌توجه است این است که به‌جز سه گروه کاشی و سرامیک، نهادهای مالی و منسوجات که در مجموع ورود پول‌های خرد به آنها حدود ۷میلیارد تومان بود، سایر گروه‌ها شاهد خروج معامله‌گران حقیقی بودند. نگاهی به خالص تغییر مالکیت صنایع بورسی در روز ۱۷ مهر ۱۴۰۰ حکایت از آن دارد که سه گروه فلزات اساسی، محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی که طی روزهای گذشته بیشترین اقبال سهامداران خود را شاهد بودند در معاملات نخستین روز هفته‌جاری بیشترین خروج پول حقیقی را به ثبت رساندند، به‌طوری‌که در این روز گروه فلزات اساسی در حدود ۱۱۵ میلیارد تومان و گروه محصولات شیمیایی نزدیک به ۱۱۰ میلیارد تومان از سرمایه سرمایه‌گذاران حقیقی را از دست داده‌اند. گروه فرآورده‌های نفتی نیز بیش از ۹۰میلیارد تومان خروج پول حقیقی را تجربه کرد. اینطور که به‌نظر می‌آید سرمایه‌گذاران حالا پس از ثبت چند روز مثبت، مجددا اقدام به نقد‌کردن دارایی‌های خود کرده‌اند تا از این طریق ضمن شناسایی سود، از احتمال زیان و کاهش ارزش دارایی خود بکاهند.
بازتاب کاهش ریسک
آنچه با بررسی ورود و خروج پول سرمایه‌گذاران حقیقی و گروه‌های مختلف می‌توان دریافت این است که نظر سرمایه‌گذاران خرد نسبت به صنایع دلاری بازار سهام به یک‌باره تغییر کرده است. بیراه نیست اگر دلیل این تغییر را در کاهش ریسک انتظاری و امیدواری به از سرگیری مذاکرات اتمی در بازار سرمایه بدانیم. پیگیری روند اخبار در طول روزهای گذشته حکایت از آن دارد که با طولانی‌تر‌شدن آینده مبهم مذاکرات احیای برجام میان ایران و قدرت‌های بین‌المللی انتقاد طرفین مذاکره نسبت به این وضعیت افزایش یافته و حتی شنیده‌ها حاکی از آن است که ایالات‌متحده آمریکا این وضعیت را مورد انتقاد قرار داده است. از سوی دیگر بررسی این تحولات حاکی از آن است که یکی از شرکت‌های ایرانی از فهرست بلند‌بالای تحریم‌ها خارج شده و بسیاری بر این باور هستند که این خروج نشان از بازترشدن حلقه تنگ تحریم‌ها برای تشویق ایران و برگرداندن کشور به سمت مذاکرات اتمی دارد.
خروجی این مساله هرچه که باشد طی روزهای گذشته توانسته بر انتظارات تورمی اثر منفی بگذارد و قیمت دلار در بازار آزاد را تا حدی کاهش دهد. نگاهی به تحولات بازار ارز طی هفته‌های اخیر نشان می‌دهد که فراز و فرود قیمت‌ها در این بازار در شرایطی روز گذشته مجددا قیمت دلار را به محدوده ۲۷ هزار و ۷۵۰تومان رسانده که در طول معاملات دو هفته قبل بسیاری انتظار تثبیت قیمت ارز در کانال ۲۸هزار تومان را داشتند. این مساله سبب شده بود تا افزایش قیمت جهانی گاز تاثیر قابل‌توجهی بر قیمت نمادهای گروه شیمیایی که مهم‌ترین آنها شرکت‌های پتروشیمی هستند؛ داشته باشد. از سوی دیگر به افزایش تخفیف قابل‌توجه نرخ خوراک در گروه پالایشی وزن قابل‌توجهی بدهد. حال با جدی‌تر شدن احتمال شروع دور جدید مذاکرات، این شائبه به‌وجود آمده که حصول توافق بر سر احیای برجام همانند سال۹۴ منجر به کاهش قیمت جدی قیمت ارز شود و از این‌رو تمامی رخدادهای مثبت روی داده را بر روی صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی خنثی کند. وزن‌دادن به چنین امری با توجه به تاثیر بالای قیمت ارز بر ارزش فروش شرکت‌ها امری منطقی است و از آنجاکه آثار احتمالی توافق اتمی همانند کاهش قیمت ارز به‌صورت سریع و آنی در صورت‌های مالی شرکت‌ها مشاهده نمی‌شود، طبیعی است که بازار در کوتاه‌مدت وزن بیشتری به اخبار سیاسی بدهد تا تغییرات احتمالی. البته با توجه به اینکه به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی وزن بالای کسری بودجه و رقم حدود ۳۰۰هزار میلیارد تومانی آن در تحولات آتی اقتصاد نقشی مهم بازی می‌کند، مشخص نیست که حتی در صورت حصول توافق این امکان وجود دارد که به مانند رویدادهای بعد از سال ۹۲ تا میانه ۹۶ شاهد رکود بازار سهام باشیم یا نه. تمامی اینها به کنار صحبت‌های وزیر امورخارجه امیرعبداللهیان درباره اصول توافق با عربستان‌سعودی نیز حکایت از این امر دارد که نه‌تنها در زمینه توافق اتمی بلکه در رابطه با همسایگان تاثیرگذار کشور احتمال بهبود روابط تقویت شده‌است و همین امر می‌تواند ریسک‌های سیاسی حاکم بر اقتصاد ایران را تا حد قابل‌توجهی کاهش بدهد.
